„Do przystanku chodziłam boso” – tak wyglądała codzienność mieszkańców wielkiej płyty w latach 70tych
Budynki z prefabrykowanych płyt wznoszono w szybkim tempie, przez co wiele z nich nie miało dostępu do dobrze rozwiniętej infrastruktury. Tysiące Polaków wciąż wspominają wielkie bloki ulokowane w pustych przestrzeniach. Osiedla z prefabrykatów w ciągu kilku dekad przeszły niesamowitą przemianę. Obecnie bloki z lat 70. są dla wielu osób uważane za idealne miejsce do zamieszkania.
- Życie na obrzeżach miast w latach 70.
- Historia i wyzwania wielkiej płyty w Polsce
- Nowe osiedla PRL: wspólnota wśród bloków
- Ewolucja osiedli z wielkiej płyty: od PRL do dziś
Życie na obrzeżach miast w latach 70.
W latach 70. XX wieku budynki z prefabrykatów pojawiały się nie tylko w centrach miast, ale również na ich peryferiach. Chociaż Polacy potrzebowali nowych mieszkań, to powstające budowle często pozostawiały wiele do życzenia. Pół wieku temu nowo powstałe osiedla bardziej przypominały place budowy niż miejsca do zamieszkania. W pobliżu bloków brakowało dróg, chodników, sklepów i instytucji publicznych. Wokół rozciągały się pola, a mieszkańcy często grzęźli w błocie. Pani Halina, która w latach 70. zamieszkała w nowym bloku na Ursynowie, do dziś wspomina, że dotarcie do przystanku autobusowego w deszczowe dni było nie lada wyzwaniem. Niejednokrotnie musiała zmieniać obuwie lub wracać do domu boso z powodu kałuż pełnych błota.
Wielu mieszkańców pamięta także słynną „zimę stulecia”, kiedy jedynym sposobem na dotarcie do przystanku było przebijanie się przez zaspy. W takiej sytuacji można było polegać na sąsiedzkiej pomocy – zawsze znalazł się ktoś, kto przecierał ścieżki, by innym było łatwiej. Życie na obrzeżach miasta było trudne – dojazd do sklepu czy szkoły zajmował sporo czasu, ale mimo to mieszkańcy prefabrykowanych bloków cieszyli się z nowych mieszkań i doceniali to, co mieli.
Historia i wyzwania wielkiej płyty w Polsce
Wielka płyta nie była wynalazkiem okresu PRL, lecz rezultatem rozwoju idei mieszkaniowych XX wieku. Po drugiej wojnie światowej Polska potrzebowała setek tysięcy nowych lokali mieszkalnych, a nieskomplikowane prefabrykowane konstrukcje były jedynym wyjściem. Zgodnie z początkowymi założeniami, w Polsce miało funkcjonować kilkanaście fabryk domów, jednakże w szczytowym okresie działało ich ponad sto! Dzięki temu wielka płyta całkowicie zdominowała budownictwo lat 70. Co interesujące, prefabrykowane budynki miały przetrwać około 50 lat, ale już wiemy, że będą służyć o wiele dłużej.
Masowa produkcja miała jednak swoją cenę. Ogromna presja i koncentracja na ilości sprawiały, że zmniejszała się jakość wykonania. Starsi lokatorzy doskonale pamiętają, ile niedociągnięć można było znaleźć w zupełnie nowym budynku – od zapchanych rur, przez ściany, które nie były równoległe, po butelki robotników pozostawione w odpływach kanalizacyjnych. Pan Mirosław, który wiele lat temu zamieszkał w jednym z takich bloków, wspomina, że niektóre wady były dla niego szokujące – z kranów potrafiła płynąć zanieczyszczona woda, a instalacje ulegały awariom właściwie od samego początku.
Nowe osiedla PRL: wspólnota wśród bloków
W latach 70. nowe budynki mieszkalne pojawiały się błyskawicznie, jednak rozwój infrastruktury w okolicy nie nadążał za tym tempem. Mieszkańcy musieli radzić sobie bez miejsc dla dzieci, takich jak żłobki czy przedszkola, oraz bez punktów handlowych. Ten obraz osiedli z czasów PRL-u został uwieczniony w znanych filmach i serialach, jak „Alternatywy 4”. Samotne bloki, postawione na pustkowiu, dziś wzbudzałyby zdziwienie, ale pięćdziesiąt lat temu było to całkowicie normalne.
Pomimo trudnych warunków mieszkaniowych, mieszkańcy odczuwali silne poczucie wspólnoty. Ludzie łatwo nawiązywali relacje sąsiedzkie. Wspólne problemy oraz konieczność samodzielnego radzenia sobie z różnymi trudnościami zacieśniały więzi. Dla wielu rodzin była to pierwsza okazja, aby zamieszkać we własnym, choćby małym, mieszkaniu, co miało ogromne znaczenie.
Ewolucja osiedli z wielkiej płyty: od PRL do dziś
Z upływem czasu osiedla z wielkiej płyty zmieniały swój wygląd. Na początku, zgodnie z planami, te budynki miały być otoczone zielenią i doskonałą infrastrukturą, ale potrzeba było wielu lat, aby rzeczywistość dorównała wyobrażeniom. Obecnie trudno znaleźć pojedynczy blok z wielkiej płyty stojący na środku pola. Osiedla zyskały infrastrukturę: sklepy, szkoły, żłobki, przedszkola, tereny zielone i lepsze połączenia komunikacyjne. Blokowiska z czasów PRL-u cenimy głównie za dobre połączenie z miastem i łatwy dostęp do sklepów, punktów usługowych oraz instytucji publicznych. Okazuje się, że życie w wielkiej płycie wcale nie jest takie złe!
Mieszkańcy, którzy pamiętają dawne czasy, dostrzegają ogromną zmianę. Niektórzy z nich nadal narzekają na cienkie ściany czy niedoskonałości konstrukcyjne, ale wielu nie wyobraża sobie życia gdzie indziej. Przed laty na tych osiedlach powstały silne wspólnoty – starsi mieszkańcy dobrze się znają i tworzą wspólne miejsce do życia. Niestety, wśród młodych ludzi poczucie wspólnoty praktycznie zanikło.