Zapomnisz o tym przed rozpoczęciem budowy, a zapłacisz 50 tys. zł kary. Inwestorzy wpadają w pułapkę
Budowa domu to marzenie wielu Polaków, ale coraz częściej wiąże się z ryzykiem kosztownych błędów formalnych. Samowola budowlana może narazić inwestora na karę sięgającą nawet 50 tysięcy złotych! Jak uniknąć problemów z nadzorem budowlanym i nie stracić pieniędzy? W naszym artykule wyjaśniamy, jakie są najczęstsze pułapki i jak skutecznie poradzić sobie z legalizacją lub uniknąć jej całkowicie.
- Coraz więcej nakazów rozbiórki i legalizacji samowoli budowlanych w Polsce
- Legalizacja samowoli budowlanej — kiedy i za ile?
- Kary za samowolę budowlaną — groźba wysokich grzywien
Coraz więcej nakazów rozbiórki i legalizacji samowoli budowlanych w Polsce
W 2024 roku wydano 189 nakazów rozbiórki domów mieszkalnych, które powstały bez wymaganych zgłoszeń, pozwoleń lub wbrew warunkom tych dokumentów. Nakazy te najczęściej pojawiają się jeszcze podczas budowy, a nadzór budowlany o nielegalnych inwestycjach dowiaduje się przede wszystkim dzięki zgłoszeniom sąsiadów. Jeśli inwestor uniknie wykrycia podczas budowy, zazwyczaj czeka go już tylko proces legalizacji obiektu.
W Polsce rośnie liczba legalizacji samowoli budowlanych — w ubiegłym roku aż 704 budynki mieszkalne zostały zalegalizowane. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego nie podaje, czy legalizacje odbywały się w trybie zwykłym czy uproszczonym, co ma istotne znaczenie dla konsekwencji, jakie ponosi właściciel samowoli. Wzrost liczby legalizacji wskazuje, że mimo obowiązujących przepisów Polacy nadal często łamią prawo budowlane, a wiele nielegalnych budów pozostaje niezauważonych przez długie miesiące lub lata.
Zespół ds. deregulacji proponuje, aby objąć procedurą legalizacji także budowy realizowane niezgodnie z warunkami pozwolenia lub zgłoszenia. Innym pomysłem jest skrócenie okresu oczekiwania na uproszczenie legalizacji z 20 do 10 lat. Eksperci ostrzegają, że takie zmiany mogą prowadzić do gwałtownego wzrostu liczby samowoli budowlanych.
Legalizacja samowoli budowlanej — kiedy i za ile?
Jeżeli nadzór budowlany wykryje samowolę przed objęciem jej abolicją (czyli w ciągu 20 lat od powstania obiektu), to jego obecny właściciel może ubiegać się o legalizację w trybie zwykłym. W takim przypadku osoba starająca się o legalizację samowoli musi przedstawić m.in.:
- zaświadczenie burmistrza, wójta lub prezydenta miasta o tym, że inwestycja nie koliduje z aktami planowania przestrzennego,
- projekt architektoniczno-budowlany,
- projekt techniczny,
- oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.
Chociaż przygotowanie tych dokumentów nie będzie tanie, to najbardziej dotkliwa okaże się opłata legalizacyjna, która w przypadku domów jednorodzinnych wynosi aż 50 000 zł. Jeśli wnioskodawca chce uniknąć nakazu rozbiórki, musi uiścić tę kwotę.
Samowole budowlane nie ulegają przedawnieniu, ale po upływie 20 lat od ich powstania wprowadza się tzw. abolicję budowlaną, czyli uproszczenie procesu legalizacji. Samowole wybudowane przed 2005 rokiem również mogą przejść proces legalizacji, jednak w tym przypadku nie obowiązuje żadna opłata. Procedura jest wszczynana z urzędu przez nadzór budowlany, jeżeli zostaną spełnione odpowiednie warunki. W takim przypadku najważniejsze będzie udowodnienie, że inwestycja nie zagraża bezpieczeństwu mieszkańców. W ramach postępowania uproszczonego konieczne będzie przedstawienie oświadczenia o dysponowaniu nieruchomością na cele budowlane, inwentaryzacji powykonawczej obiektu przygotowanej przez geodetę oraz ekspertyzy technicznej.
Kary za samowolę budowlaną — groźba wysokich grzywien
Nadzór budowlany jest uprawniony do nakładania grzywny za samowolę. Takie kary może wymierzać wielokrotnie – aż do momentu, gdy inwestor lub właściciel obiektu nie zdecyduje się na jego legalizację albo rozbiórkę. W przypadku drobnych wykroczeń są to niskie grzywny, ale przy poważniejszych samowolach kary mogą sięgać nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych, a w najwyższym wymiarze wynoszą aż milion złotych.
Jeśli nadzór budowlany stwierdzi, że podczas budowy samowoli zostało popełnione przestępstwo lub naruszono prawa sąsiadów, może zaangażować w sprawę organy ścigania. Nie warto ignorować nakazów wydawanych przez nadzór budowlany, ponieważ opór może jedynie pogorszyć sytuację inwestora. Najlepiej jak najszybciej postarać się o legalizację samowoli lub jej rozbiórkę.