Wyburzyć czy ratować? Wielka płyta ma drugie życie – to już nie betonowe getto
Budynki wielkopłytowe w Polsce i na zachodzie Europy miały bardzo podobną technologię. Podobny był materiał, struktura płyty, sposób i koszt montażu. Różnica polega na tym, że na przykład w Niemczech zaprzestano korzystania z tego systemu budowy już w latach 70., podczas gdy w Polsce bloki z wielkiej płyty rosły jeszcze do lat 90. Założenia projektowe przewidywały okres trwałości tych budynków na 40-50 lat, jednak eksperci są zgodni, że mogą one stać bezpiecznie kolejne 50 lat. Pojawia się pytanie, co dalej z nimi robić?
- Wielka płyta – wielki problem, a może potencjał?
- Czy architektura z wielkiej płyty jest zła?
- Kompleksowa renowacja mieszkań z wielkiej płyty
- Zalety mieszkań na osiedlu wielkopłytowym
Wielka płyta – wielki problem, a może potencjał?
Powojenny rozkwit budownictwa wielkopłytowego przypada na okres komunistycznych rządów PRL-u i nic dziwnego, że z tym ustrojem właśnie pozostają jednoznacznie negatywne skojarzenia wszechobecnych bloków z prefabrykatów. Masowa produkcja budynków zaspokajała wówczas wielki niedobór mieszkań po II Wojnie Światowej. W polskich warunkach wywoływała też rozległe zmiany społeczne. Dla wielu Poilaków mieszkanie na osiedlu z wielkiej płyty oznaczało awans społeczny, wysoki standard i skok technologiczny, jaki stanowiło centralne ogrzewanie, ciepła woda, kanalizacja i gazowa kuchnia.
Obecnie w blokach wielkopłytowych mieszka około 10 mln Polaków, czyli więcej niż jedna czwarta mieszkańców kraju. Z góry trzeba wyjaśnić, że wielka płyta nie stanowi jakiejś enklawy ubóstwa i przestępczości; w blokach mieszkają zarówno robotnicy, jak i przedstawiciele klasy średniej z profesorami włącznie. W naturalnym procesie bogacenia się społeczeństwa, wiele rodzin opuszcza blokowiska, jednak szybko zajmują je młodzi ludzie na dorobku.
Czy architektura z wielkiej płyty jest zła?
Wynalazek i zastosowanie wielkiej płyty w krajach europejskich, również w Polsce, było znaczącym wydarzeniem technicznym i budowlanym, a także społecznym. Modernistyczny charakter budownictwa wielkopłytowego, który był inspiracją dla wielu architektów, z czasem zaczął tracić atrakcyjność i nabierać negatywnego znaczenia. Wykalkulowany rytm konstrukcji, monotonia układu okien, powtarzalność elementów likwidowała jakikolwiek indywidualizm mieszkańców.
Złe skojarzenia z wielką płytą budowały przez lata negatywną opinię o mieszkaniach w osiedlach wielkopłytowych, na przykład, że są zbyt małe, niedostosowane do współczesnych standardów, trudne do przebudowy, powodujące izolację sąsiadów, brak więzi wśród mieszkańców bloku. To wszystko brzmi przygnębiająco, tyle tylko że nie zupełnie zgadza się z prawdą: na obecnym rynku mieszkań preferowana wielkość to 50-60 m2, czyli standard wielkopłytowy; izolacja i zamknięcie to raczej domena współczesnych osiedli, a ewentualna przebudowa mieszkania jest również problemem marginalnym. Podstawową przewagą nowych mieszkań nad wielkopłytowymi jest to, że są nowe.
Kompleksowa renowacja mieszkań z wielkiej płyty
Doświadczenia naszych zachodnich sąsiadów w postępowaniu z blokami z wielkiej płyty wykazały, że koszt modernizacji jednego mieszkania wyniósł 25-35% kosztów wybudowania nowego, przy czym aktualna jego jakość jest zbliżona do nowoczesnego budownictwa.
Do działań, które mogą przywrócić wartość i atrakcyjność budynków mieszkalnych z wielkiej płyty należą:
- zmiana fasady budynku,
- dobudowa i modernizacja loggii i balkonów,
- zmiana segmentów wejściowych,
- wymiana dźwigów osobowych,
- izolacja termiczna bloków,
- wymiana instalacji elektrycznej i kanalizacyjnej,
- zmiana materiałów elewacyjnych i kolorystyki,
- montaż na dachu paneli fotowoltaicznych,
- energooszczędne oświetlenie klatek schodowych.
Zalety mieszkań na osiedlu wielkopłytowym
Bloki i osiedla z wielkiej płyty były projektowane bez dzisiejszych ograniczeń przestrzennych i lokalizacyjnych. Znajdują się często blisko centrum, z dobrą komunikacją i dostępem do szkół, przedszkoli i różnych obiektów usługowych.
Przestronna zabudowa umożliwiała wprowadzenie do osiedli dużej ilości zieleni, co odróżnia je od współczesnych, gęsto zabudowanych osiedli deweloperskich. Zielona przestrzeń przyczynia się do poprawy jakości życia mieszkańców. Dodatkową zaletą są znacznie niższe ceny mieszkań wielkopłytowych, przez co inwestycja w takie mieszkania może być bardziej opłacalna od kupowania nowych mieszkań.
Biorąc pod uwagę ogromną liczbę mieszkań z wielkiej płyty oraz perspektywę ich bezpiecznego użytkowania do wieku 100-120 lat, kompleksowa renowacja zamiast wyburzania wydaje się być uzasadniona.