Dach płaski w polskim klimacie? Brzmi ryzykownie, ale nie musi tak być
Dach płaski, czyli stropodach, to rozwiązanie architektoniczne, które — pomimo swojej popularności w nowoczesnym budownictwie — wciąż potrafi wzbudzać wątpliwości. W polskim klimacie, charakteryzującym się zmienną pogodą, opadami śniegu i deszczu, pojawia się pytanie: czy dach płaski to praktyczne rozwiązanie, czy raczej źródło problemów, a nawet zagrożenie dla budynku i domowników?
Z tego artykułu dowiesz się:
Stropodach – kilka informacji
Dach płaski tak naprawdę wcale nie jest całkowicie płaski. Zgodnie z Polską Normą PN-B-10425:1989 dach płaski to dach, którego kąt nachylenia połaci nie przekracza 12°. Zazwyczaj kąt nachylenia spadków stropodachu wynosi 2–3°. Wyposażenie dachu płaskiego w odpowiednie spadki jest konieczne do skutecznego odprowadzania wody.
Dach płaski pozwala na uzyskanie większej przestrzeni użytkowej wewnątrz budynku — na poddaszu nie występują skosy. Stropodachy wymagają też znacznie prostszej konstrukcji niż dachy spadziste, co może wpłynąć na niższe koszty budowy. Brak skomplikowanych elementów, z których złożona jest więźba dachów spadzistych, przyspiesza realizację.
Rodzaje stropodachów
Dachy płaskie dzieli się na dwa podstawowe podtypy: stropodach pełny oraz stropodach wentylowany. Stropodach wentylowany charakteryzuje się występowaniem systemu kanalików lub szczelin, które służą do odprowadzania pary wodnej z konstrukcji. Aby było to możliwe, taki stropodach wyposaża się w specjalne otwory lub kominki wentylacyjne. Takie rozwiązanie przyczynia się do redukcji wilgoci w dachu oraz zapobiega kondensacji pary wodnej, co jest bardzo niekorzystnym zjawiskiem dla przegrody.
Natomiast w stropodachu pełnym warstwy konstrukcji przylegają do siebie nawzajem, co uniemożliwia odprowadzenie pary wodnej. Takie rozwiązanie często wykorzystywane jest w obiektach przemysłowych, rzadziej w mieszkalnych lub w usługowych.
Kolejnym rodzajem jest stropodach odwrócony, w którym warstwa hydroizolacji znajduje się pod warstwą ocieplenia. Często stosowany jest przy dachach płaskich użytkowych i zielonych.
Odprowadzanie wody ze stropodachu
Jednym z często poruszanych problemów dachów płaskich jest ich odwodnienie. Nie sposób się temu dziwić: zaleganie wód opadowych na stropodachu jest niebezpieczne, może prowadzić do zagrzybienia domu, a nawet do uszkodzenia konstrukcji. Dlatego tak ważne jest odpowiednie zaprojektowanie systemu odwodnienia stropodachu. Tak samo, jak dachy spadziste wyposażone są w system orynnowania, tak dachy płaskie posiadają kilka rodzajów systemów odprowadzenia wody deszczowej.
Najczęściej wybieranym systemem jest odwodnienie grawitacyjne zewnętrzne, w którym woda prowadzona jest przez rynny zamontowane na krawędziach dachu — zupełnie jak w przypadku klasycznego, spadzistego dachu — i rury spustowe, które odprowadzają ją do kanalizacji deszczowej, burzowej, gruntu lub innego odbiornika. Podobnym, ale bardziej estetycznym rozwiązaniem jest system odwodnienia grawitacyjnego wewnętrznego. Za pomocą odpowiednio ukształtowanych spadków na powierzchni dachu woda zbierana jest przez wpusty dachowe, skąd trafia do rur spustowych poprowadzonych wewnątrz budynku — dzięki czemu są niewidoczne i nie zaburzają bryły zewnętrznej obiektu.
Rzadziej wykorzystywanym odwodnieniem stropodachu jest system syfonowy, który opiera się na podciśnieniu. Woda odprowadzana jest z dachu płaskiego przez wpusty dachowe, połączone z rurami o niewielkiej średnicy. Takie rozwiązanie pozwala na odprowadzenie znacznych ilości wód opadowych nawet przy minimalnym spadku dachu.
W przypadku stropodachów zielonych lub retencyjnych woda może być odprowadzana poprzez retencję — opady są magazynowe w warstwach retencyjnych i stopniowo odparowywane lub odprowadzane do kanalizacji bądź innego odbiornika.
Uzupełnieniem głównych systemów odwodnienia stropodachu są przelewy awaryjne, w formie rzygaczów lub otworów w ściance attykowej, którymi ewentualny nadmiar wody odprowadzany jest do dodatkowych rur lub bezpośrednio na grunt.
Odpowiednie wykonanie odwodnienia dachu płaskiego całkowicie eliminuje problem zalegającej wody opadowej i jej ewentualnych negatywnych skutków. Warto także dodać, że na stropodachach wykonuje się ciągłą izolację przeciwwilgociową.
Izolacja termiczna dachów płaskich
Odpowiednie ocieplenie stropodachu to obowiązek określony prawnie w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Współczynnik przenikania ciepła dachu w nowych budynkach powinien wynosić minimum 0,15 W/(m²K). Aby to uzyskać, konieczne jest zastosowanie izolacji odpowiedniego rodzaju i grubości. Warunki techniczne określają również, że izolacja stropodachu powinna być ciągła, by mogła skutecznie zapobiegać stratom ciepła.
Wykonanie ocieplenia stropodachu w dużej mierze zależy od rodzaju dachu płaskiego. W inny sposób wykonuje się izolację termiczną dachu płaskiego pełnego, niewentylowanego, a inaczej w przypadku dachu odwróconego lub dwudzielnego. Najczęściej jednak wykorzystuje się styropian, wełnę mineralną, płyty warstwowe lub piankę PUR.
Zalegający śnieg i inne obciążenia stropodachu
Zalegający śnieg stanowi najczęściej poruszany problem w związku z dachami płaskimi w polskim klimacie. Wbrew powszechniej opinii poprawnie zaprojektowany stropodach nie wymaga odśnieżania.
Podczas projektowania stropodachu pod uwagę brane są obciążenia konstrukcyjne — stałe oraz zmienne. Zgodnie z obowiązującymi przepisami — z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie oraz z normami Eurokodu (PN-EN 1991) — w projekcie stropodachu należy dokładnie określić odpowiednie obliczenia.
Obciążenia działające na konstrukcję stropodachu dzieli się na:
Obciążenia stałe, czyli ciężar własny konstrukcji oraz wszystkich warstw stałych, takich jak: konstrukcja nośna, warstwy izolacyjne, wszelkie warstwy wykończeniowe, różnego rodzaju elementy dodatkowe typu wpusty, ścianki attykowe czy balustrady. Dla konkretnych elementów przypisane są odpowiednie wartości.
Obciążenia zmienne, nazywane też środowiskowymi, wśród których wyszczególnione są:
- Obciążenie śniegiem. Śnieg zalegający na powierzchni dachu płaskiego wywiera nacisk, który w dużej mierze zależy od strefy klimatycznej, wysokości nad poziomem morza, spadków dachu i bryły budynku. Aby obliczenia związane z obciążeniem dachu były miarodajne, Polska podzielona jest na kilka stref obciążenia śniegiem, które charakteryzują się innymi wartościami. Co więcej, w przypadku dachów z attykami, przy których istnieje ryzyko gromadzenia się zasp śnieżnych, projektanci uwzględniają najbardziej narażone fragmenty powierzchni.
- Obciążenie wiatrem. Tak jak w przypadku obciążenia śniegiem, tak również przy wietrze Polska dzielona jest na strefy o różnych wartościach do obliczeń konstrukcyjnych.
- Obciążenie wodą deszczową. Pomimo wyposażenia stropodachów w systemy odwodnienia, w obliczeniach konstrukcyjnych uwzględnia się również obciążenie wodą w przypadku niedrożności instalacji odprowadzającej opady.
Na terenach górskich, gdzie opady śniegu są znacznie intensywniejsze, a warstwa śniegu utrzymuje się dłużej, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (MPZP) często uwzględniają zapisy określające minimalny kąt nachylenia połaci dachowych np. 30 stopni, co wyklucza możliwość budowy dachów płaskich. W przypadku braku obowiązującego MPZP, wytyczne takie zazwyczaj są uwzględniane w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Warto nadmienić także, że takie zapisy często mają związek z ochroną lokalnej tradycji architektonicznej i zachowaniem kontekstu kulturowego.
Źródła
- https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220001225
- Polska Norma PNEN 1991-1-1