Muszą zwrócić pieniądze, choć zostali oszukani – dramat beneficjentów programu „Czyste Powietrze”
W minionych latach wielu Polaków padło ofiarą nieuczciwych wykonawców, którzy za sprawą programu „Czyste Powietrze” zarabiali ogromne pieniądze. Dzisiaj oszukani beneficjenci są zobowiązani do zwrotu dofinansowania. Na szczęście ich dramat może się niebawem skończyć – czy dzięki nowym przepisom poszkodowane osoby odetchną z ulgą?
- Wykonawca ich oszukał – teraz muszą zwrócić dofinansowanie
- Poszkodowani beneficjenci doczekają się pomocy?
- „Czyste Powietrze” po reformie. Co się zmieniło?
- Kiedy wojewódzkie fundusze wypłacą zaległe środki?
Wykonawca ich oszukał – teraz muszą zwrócić dofinansowanie
Pan Jan wraz z małżonką skorzystali z programu „Czyste Powietrze”, bo wierzyli, że w ten sposób uda im się przeprowadzić termomodernizację starego domu stosunkowo niskim kosztem. Niestety, małżeństwo zaufało nieuczciwemu wykonawcy, który przyjął płatność z góry, a następnie zniknął, nie realizując usługi. Pan Jan i jego żona muszą zwrócić całość otrzymanego dofinansowania, choć nie mają tylu pieniędzy.
Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska żądają zwrotu dotacji od beneficjentów, którzy zostali oszukani przez wykonawców. Wiceszef Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zaznaczył jednak, że takie osoby nie powinny być pozostawione same sobie. Aktualnie odpowiedzialność finansowa spoczywa na obywatelach, którzy sami ponieśli poważne straty. Wielu beneficjentów czuje się zagubionych – choć nie mieli złych zamiarów, to przez nieuczciwe firmy muszą dziś zwracać dziesiątki, a nawet setki tysięcy złotych.
Poszkodowani beneficjenci doczekają się pomocy?
NFOŚiGW wraz z resortami klimatu, finansów, funduszy i polityki regionalnej oraz sprawiedliwości pracują nad specjalną ustawą, która ma ochronić poszkodowanych beneficjentów. Ten akt prawny powinien doprowadzić do zabezpieczenia środków z budżetu państwa na spłatę roszczeń wojewódzkich funduszy.
Nowa ustawa ma zdecydować o wstrzymaniu egzekucji środków w momencie, gdy oszukany beneficjent zgłosi sprawę na policję. Wówczas odpowiedzialność finansową za powstałe zobowiązania przejąłby Skarb Państwa, który następnie dochodziłby zwrotu pieniędzy od firmy odpowiedzialnej za nadużycia.
Osoby, które padły ofiarą oszustów, nie będą już musiały obawiać się poważnych problemów finansowych. Nie oznacza to jednak, że przepisy zmienią się natychmiast. Prace legislacyjne nad ustawą mają potrwać jeszcze kilka tygodni.
„Czyste Powietrze” po reformie. Co się zmieniło?
Pod koniec zeszłego roku nabór wniosków do programu „Czyste Powietrze” został wstrzymany, a jego nowa odsłona wystartowała w marcu 2025. Twórcy projektu wprowadzili szereg zmian mających poprawić bezpieczeństwo beneficjentów oraz transparentność przyznawania dotacji. Obecnie dofinansowanie jest wypłacane tylko na jedną nieruchomość, a wnioskodawca musi wykazać, że jest jej właścicielem co najmniej od trzech lat lub nabył ją w drodze dziedziczenia.
Teraz w przypadku prefinansowania inwestycja jest nadzorowana przez operatora, który prowadzi termomodernizację od początku do końca – wraz z właścicielami. Nowością jest również obowiązek wykonania audytu energetycznego przed rozpoczęciem modernizacji oraz przedstawienie świadectwa charakterystyki energetycznej po jej zakończeniu. Liczba wniosków z najwyższym dofinansowaniem spadła z 50–60% wszystkich zgłoszeń do zaledwie 25–30%.
Kiedy wojewódzkie fundusze wypłacą zaległe środki?
NFOŚiGW informuje, że do końca września 2025 roku wojewódzkie fundusze rozliczyły niemal wszystkie prawidłowo złożone wnioski za poprzedni rok. 4634 wniosków zwrócono beneficjentom do uzupełnienia. Ich łączna wartość wynosi 147,9 mln zł, czyli zaledwie 2% wszystkich wniosków z 2024 roku. Wciąż nie wypłacono środków dla 682 wniosków na łączną kwotę 23,7 mln zł, a fundusz obecnie nie widzi możliwości ich akceptacji.
Duże opóźnienia wynikają głównie z liczby i jakości składanych dokumentów – w 2024 roku do funduszy wpływało średnio 2–2,5 tys. wniosków tygodniowo, a po zapowiedzi reformy nawet 12 tys. tygodniowo. Od samego początku programu, który wystartował we wrześniu 2018 roku, podpisano już 940 tys. umów o dofinansowanie, a łączne wypłaty przekroczyły 18,6 mld zł. Beneficjenci zrealizowali ponad 551 tys. inwestycji, wymieniając 450 tys. starych kotłów, co pokazuje, jak mocno ten program wpływa na poprawę efektywności energetycznej polskich domów.