Wyjątkowe muzeum wyrasta w sercu Warszawy. To będzie obowiązkowy punkt na mapie miasta
W starych budynkach szpitala przy ul. Siennej/Śliskiej tworzone jest Muzeum Getta Warszawskiego. Aktualnie prowadzone są prace budowlane związane z adaptacją tych budynków i części podziemnej oraz budową nowych konstrukcji. Taki projekt w gęstej zabudowie stanowi spore wyzwanie, ale także szansę na interesujące znaleziska archeologiczne. Co obecnie ma miejsce na placu budowy?
- Historia i przyszłość szpitala Bersohnów i Baumanów
- Przebudowa szpitala: nowa siedziba muzeum
- Wyzwania logistyczne i renowacyjne w budowie wystawy
- Odkrycia archeologiczne na terenie szpitala
- Postępy w budowie nowego kompleksu muzealnego
Historia i przyszłość szpitala Bersohnów i Baumanów
Realizacja projektu jest prowadzona w ścisłym centrum Warszawy. Placówka medyczna przy ul. Śliskiej 51/Siennej 60 znajduje się blisko Dworca Centralnego, jedynie dwie przecznice od Alei Jerozolimskich. Miejsce jest bardzo korzystne, ale niełatwe do wykonywania tutaj dokładnych prac budowlanych. W 2017 roku obiekty otrzymały status zabytków, dlatego wszystkie działania modyfikacyjne muszą być realizowane z wyjątkową ostrożnością.
Szpital wybrany jako lokalizacja muzeum znajduje się w regionie dawnego getta, od początku swojego istnienia związanego z żydowską społecznością miasta. Powstał w latach 70. XIX wieku, sfinansowany przez rodziny znanych żydowskich filantropów - Bersohnów i Baumanów. Początkowo znajdował się tutaj szpital pediatryczny. Przed I wojną światową pracował w nim m.in. Janusz Korczak jako pediatra. Podczas kolejnej wojny szpital był w granicach getta. Większość personelu zginęła wtedy w obozach zagłady. Po wojnie obiekt działał jako szpital chorób zakaźnych im. Dzieci Warszawy. Po opróżnieniu z uwagi na zły stan techniczny w 2016 roku został wystawiony na sprzedaż i dwa lata później zakupiony z myślą o utworzeniu muzeum.
Przebudowa szpitala: nowa siedziba muzeum
W ramach tego projektu prowadzone są prace konstrukcyjne oraz konserwatorskie w głównym budynku szpitalnym oraz w dawnym gmachu okulistyki. Tworzona jest również nowa infrastruktura zewnętrzna i wewnętrzna. Najważniejszym celem jest stworzenie samej wystawy stałej oraz przygotowanie przestrzeni na ekspozycje tymczasowe. Dodatkowo, w budynku od strony ul. Śliskiej 51 zostanie stworzona przestrzeń edukacyjna z audytorium, a także część multimedialna (Mediateka) oraz magazyny zbiorów w nowym obiekcie.
Całkowita wartość inwestycji to 323,9 mln zł, z czego 57,4 mln zł pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Projekt jest realizowany przez ADAMIETZ Warszawa sp. z o.o. – konsorcjum doświadczonych firm, które od lat wykonują podobne inwestycje. Natomiast nową siedzibę muzeum zaprojektowała krakowska firma KB – Projekty Konstrukcyjne sp. z o.o. Dzięki temu, że za cały projekt odpowiada jeden wykonawca, możliwa jest efektywna koordynacja całego przedsięwzięcia. Równocześnie dla wykonawcy stanowi to ogromne wyzwanie pod względem czasu, technologii i logistyki.
Wyzwania logistyczne i renowacyjne w budowie wystawy
Większa część ekspozycji będzie bazować na prawdziwych przedmiotach z tamtego okresu. Charakterystyka ta wymaga starannego transportu zabytkowych części wystawy i ich umiejscowienia w docelowym punkcie podczas budowy. Przykładowo, odnowiony pojazd z przeszłości musiał zostać przetransportowany na miejsce za pomocą żurawia. Z uwagi na kolejność robót budowlanych, konieczne było wprowadzenie obiektu do budynku przed wylaniem stropów.
Niedobór przestrzeni do przechowywania materiałów stanowi wyzwanie, z którym zespół budowlany musi się borykać każdego dnia. Jedynie skuteczna organizacja pracy i dyscyplina umożliwia sprawne realizowanie kolejnych faz budowy.
Oprócz problemów logistycznych, kluczowym wyzwaniem jest odnowienie istniejących struktur. Zabytkowe budynki można modyfikować jedynie zgodnie z regulacjami dotyczącymi ochrony zabytków. Obejmuje to również podziemia, w których znajdzie się istotna część ekspozycji. Ponadto, jest to były obszar działań wojennych, istnieje ryzyko napotkania niewybuchów, co wymaga dużej ostrożności podczas prac ziemnych i ewentualnej interwencji saperów.
Ściany szczelinowe i płyta denna pełnią funkcję fundamentu dla przekształconego budynku, dzięki czemu konstrukcja będzie dostatecznie ustabilizowana. Podczas robót stosowano jet grouting. Ta technika polega na wstrzykiwaniu wody i materiału wiążącego (betonu, cementu) w celu utworzenia podziemnych ścian lub kolumn. Wykonano 206 takich kolumn, które stabilizują grunt bezpośrednio pod budynkami.
Odkrycia archeologiczne na terenie szpitala
Podczas wykonywania wykopów na obszarze szpitala odkryto kilka interesujących przedmiotów oraz elementy zabytkowej architektury, które świadczą o historii tego terenu.
Szczególnie interesującym odkryciem okazały się granaty i amunicja pochodzące z okresu II wojny światowej. Znalezisko to wymagało interwencji saperów i funkcjonariuszy policji, którzy zabezpieczyli obszar. Broń została później zneutralizowana.
Ciekawym świadectwem przeszłości są również odkryte pozostałości murowanej studni, przypuszczalnie abisyńskiej oraz resztki czterech zasypanych studni drewnianych, w tym dwóch odpływowych. W nich znaleziono wiele drobnych przedmiotów z XIX wieku, w tym monety: miedzianą o nominale dwóch kopiejek z 1889 roku oraz srebrną dziesięciogroszówkę z czasów Królestwa Kongresowego.
Postępy w budowie nowego kompleksu muzealnego
Zakończenie robót przewidziane jest na koniec 2026 roku, a otwarcie dla odwiedzających na jesień 2027. Niedługo będą kontynuowane roboty w podziemiach, w budynkach będzie zamontowana wentylacja, klimatyzacja oraz instalacje wodno-kanalizacyjne. Niezbędne są również prace wykończeniowe w obu budynkach.
Docelowo powierzchnia ekspozycji stałej powinna wynosić 3400 m2, a całego kompleksu muzealnego 11500 m2. Pod ziemią znajdą się aż trzy poziomy, o łącznej wysokości 32 m.
Po wejściu do budynku na poziomie zero goście będą kierowani na najwyższe piętro. Zwiedzanie rozpocznie się od wprowadzenia w historię społeczności żydowskiej w XIX i na początku XX wieku. Schodząc coraz niżej dowiemy się, jak wyglądało życie w getcie. Na najniższym poziomie odwiedzający poznają historię powstania i likwidacji getta.
Oddzielną sekcję będzie stanowić część multimedialna, w której dostępne będą zbiory biblioteczne, archiwalne fotografie i filmy. Do niektórych zasobów będzie także dostęp online. Dodatkową atrakcją jest film powstały na podstawie ikonografii i skanów 3D, które wykonano przed rozpoczęciem budowy. Ukazuje on wizualną historię szpitala w różnych okresach jego istnienia.
Mimo że budowa jest skomplikowana, prace przebiegają sprawnie i możemy spodziewać się otwarcia ekspozycji w zaplanowanym terminie.