Dostałeś dopłatę z Czystego Powietrza? Z tego powodu musisz oddać pieniądze
Osoby korzystające z programu Czyste Powietrze mogą uzyskać dofinansowanie na wymianę przestarzałych pieców na ekologiczne urządzenia grzewcze oraz na działania związane z poprawą efektywności energetycznej budynku. W przypadku przeprowadzenia kontroli i wykrycia nieprawidłowości konieczny jest zwrot części lub całości otrzymanych funduszy, w zależności od specyfiki sytuacji i stopnia niezgodności z umową. Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Krajowa Administracja Skarbowa współpracują z WFOŚiGW przy przeprowadzaniu kontroli.
- Problemy z realizacją programu Czyste Powietrze
- Wymogi techniczne programu Czyste Powietrze
- Kontrola inwestycji w programie Czyste Powietrze
- Zasady kontroli i trwałości programu Czyste Powietrze
- Przydatne strony internetowe o ekologii
Problemy z realizacją programu Czyste Powietrze
W roku 2024 oraz w pierwszych trzech miesiącach 2025 roku NFOŚiGW anulował już 1,4 tys. umów zawartych w ramach programu Czyste Powietrze, a w 652 sytuacjach podjęto decyzję o zmniejszeniu dotacji – poinformował Dziennik Gazeta Prawna. Łącznie do zwrotu przekazano aż 40,9 mln zł.
Najczęstszymi powodami są niedotrzymane terminy wykonania, brak zgodności z dokumentacją, niespełnienie wymagań technicznych urządzeń, brak efektów ekologicznych i energetycznych, zmiana przeznaczenia budynku lub niezgodne z zasadami programu pozostawienie w budynku i użytkowanie nieefektywnych źródeł energii, takich jak kominki czy tzw. kopciuchy.
Wiele kontroli wykonywanych przez przedstawicieli programu i rządu w dużej mierze wynika z dużych nadużyć i oszustw, które miały miejsce w ostatnich latach. Czyste Powietrze przestrzega także beneficjentów przed nieuczciwymi firmami i wykonawcami, którzy wykorzystują program do własnych celów.
Wymogi techniczne programu Czyste Powietrze
Zasady programu Czyste Powietrze dokładnie precyzują wymagania dotyczące urządzeń, które mogą być objęte wsparciem finansowym. Sprzęty, które są uprawnione do dotacji, są wymienione na liście Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM), dostępnej na stronie internetowej finansowanej przez NFOŚiGW – lista-zum.ios.edu.pl. Lista ta jest tworzona we współpracy z producentami urządzeń i stanowi wsparcie dla aplikujących o Czyste Powietrze. Zawiera wyłącznie urządzenia spełniające określone standardy, zgodne z ekoprojektem i posiadające odpowiednie certyfikaty. Dofinansowanie dotyczy tylko urządzeń znajdujących się na liście, muszą być również fabrycznie nowe, zgodne ze standardami, a w razie potrzeby certyfikowane.
NFOŚiGW zaznacza, że montaż urządzeń niezgodnych z wymaganymi parametrami technicznymi jest traktowany jako naruszenie warunków umowy o dofinansowanie. Zakup sprzętu bez certyfikacji, który nie spełnia wymagań, jest podstawą do utraty dotacji i rozwiązania umowy.
Kontrola inwestycji w programie Czyste Powietrze
NFOŚiGW oraz WFOŚiGW systematycznie przeprowadzają inspekcje projektów realizowanych w ramach programu Czyste Powietrze. Ich zadaniem jest sprawdzenie zgodności realizacji z zasadami programu – w tym również upewnienie się, czy zakupione urządzenia spełniają wymogi techniczne.
W procesie kontroli beneficjentów i rozliczeń WFOŚiGW współdziała z ZUS i KAS, szczególnie w celu sprawdzenia dochodów, które w programie determinują wysokość przyznanego wsparcia – im niższy dochód, tym wyższa dotacja. Zaniżanie dochodów lub ukrywanie przychodów, np. z działalności gospodarczej, jest kolejną i istotną podstawą do cofnięcia lub zmniejszenia przyznanego dofinansowania.
Zasady kontroli i trwałości programu Czyste Powietrze
Okres ważności programu Czyste Powietrze trwa 5 lat po zakończeniu inwestycji – w tym czasie przedsięwzięcie może być kontrolowane. Może się to zdarzyć również przed przekazaniem środków lub przed podpisaniem umowy, ale po złożeniu wniosku.
Według Czystego Powietrza, w trakcie okresu ważności nie można:
- zmieniać przeznaczenia budynku/lokalu;
- usuwać urządzeń lub materiałów budowlanych nabytych i zamontowanych w ramach programu, z wyjątkiem sytuacji, gdy konieczna jest wymiana wadliwych urządzeń/materiałów na inne, ale nie gorsze od usuniętych;
- instalować dodatkowych źródeł ciepła, które nie spełniają warunków szczegółowo określonych w programie.
W trakcie kontroli można oczekiwać weryfikacji finansowej i technicznej, zwłaszcza oryginałów złożonych dokumentów, zgodności realizacji z umową oraz oględzin na miejscu w celu sprawdzenia urządzeń i materiałów. Może się to odbywać na miejscu u beneficjenta lub zdalnie, w takim przypadku beneficjent może być wezwany do dostarczenia dodatkowych dokumentów.
Beneficjenci są zawsze informowani o proponowanym terminie kontroli, warto jednak zaznaczyć, że jeśli nie dojdzie ona do skutku dwukrotnie, WFOŚiGW ma prawo wypowiedzieć umowę.
Przydatne strony internetowe o ekologii
- https://wfosigw.pl/
- https://czystepowietrze.gov.pl/
- https://lista-zum.ios.edu.pl/