Wychowani przez wielką płytę – pokolenie bez smartfonów, ale z wyobraźnią
Nie trzeba wielkiej willi z ogrodem, by dzieciństwo było pełne przygód, radości i wspólnoty. Wystarczył blok z wielkiej płyty, kilka klatek schodowych, jeden trzepak i grono dzieciaków, które dzień w dzień zbiegały po schodach z kluczem na szyi, gotowe podbić własne podwórko. Tam właśnie zaczyna się historia pokolenia, które wychował beton – ale z sercem. Przeczytaj wspomnienia pana Marcina, który wychował się na osiedlu z wielkiej płyty.
- Betonowy raj – świat widziany oczami dziecka
- Sąsiedzi – nasza blokowa rodzina
- Pokolenie trzepaka
- Dźwięki i obrazy, które zostały z nami
- Blok jako wspólnota – czego dzisiaj brakuje
Betonowy raj – świat widziany oczami dziecka
Blokowisko widziane oczami dziecka nie było szare. Było kolorowe od wyobraźni, pełne tajemnic i miejsc, które miały swoje przeznaczenie. Piwnice stawały się lochami pełnymi przygód, śmietniki fortecą, a trzepak… trzepak był wszystkim – statkiem kosmicznym, sceną, drabinką do popisów i punktem zbornym przed wielkimi wyprawami na pobliskie boiska.
To był świat bez telefonów i komputerów, ale z niekończącym się czasem na świeżym powietrzu. Klucz zawieszony na tasiemce, obowiązkowe „do obiadu” i buty zawsze zdarte na czubkach. Dzień zaczynał się od biegu po schodach, a kończył się brudem za paznokciami i opowieściami szeptanymi pod drzwiami klatki schodowej.
Betonowe płyty odbijały echem dziecięcy śmiech, a metalowe barierki na balkonach znały każde z naszych marzeń. Nawet jeśli wszystko wokół było identyczne – numer bloku, kolor elewacji, układ mieszkań – to dla nas każde podwórko było całym światem.
Sąsiedzi – nasza blokowa rodzina
W tamtych czasach nie zamykało się drzwi na trzy zamki. Sąsiadka z piętra wyżej mogła zapukać z filiżanką cukru albo z wieścią, że „Twój synek znowu na trzepaku wisi głową w dół”. To była rodzina z wyboru – wielopokoleniowa wspólnota zamknięta w czterech ścianach klatki schodowej, gdzie wszyscy wiedzieli, kto jest kim.
Była pani Zosia, która zawsze miała coś słodkiego dla dzieciaków. Był pan Janek, co znał się na wszystkim – od elektryki po naprawę rowerów. I ta starsza pani z parteru, która siedziała całymi dniami w oknie i była jak żywy monitoring – ale z sercem i poczuciem odpowiedzialności.
Wspólne rozmowy na klatkach, przypadkowe spotkania w windzie, suszarki z praniem, które przypominały o tym, że za każdymi drzwiami toczy się czyjeś życie. Osiedle z wielkiej płyty miało duszę, bo miało ludzi, którzy się znali i – choć czasem narzekali – to potrafili być razem.
Pokolenie trzepaka
Dziś place zabaw są kolorowe i bezpieczne, ale nic nie zastąpi trzepaka. To tam rodziły się przyjaźnie, pierwsze tajemnice i dziecięce „gangi”, które walczyły na kapsle albo goniły się do zmroku. Trzepak to był nasz internet – źródło informacji, centrum spotkań i przestrzeń, gdzie liczyły się odwaga, pomysłowość i szybkie nogi.
Gry podwórkowe były naszym światem. „Guma” dla dziewczyn, „zośka” dla chłopaków, „klasy”, „dwa ognie”, „w chowanego” na całe osiedle. Każdy miał swoje miejsce – mur za garażami, podjazd przy śmietniku, chodnik pod balkonem, gdzie najłatwiej można było się schować.
Czas płynął inaczej. Nie było potrzeby umawiać się przez telefon – wystarczyło wyjrzeć przez okno albo zejść na dół. Dzieci z bloku 3A wiedziały, że o 17:00 zaczyna się „akcja”, a wszyscy wiedzieli, że jak mama zawoła z okna, to trzeba lecieć – choćbyśmy właśnie planowali zdobycie sąsiedniego trzepaka.
Dźwięki i obrazy, które zostały z nami
Niektóre dźwięki zostają na zawsze. Brzęczenie domofonu, zgrzyt windy, echo kroków na klatce schodowej. Wołanie z okna – „Marcin, do domu!” – wywoływało reakcję łańcuchową, bo wiedzieliśmy, że to już czas. A dzwonek do drzwi miał zawsze inny ton, gdy dzwonił ktoś „swój”.
Zapach klatki – mieszanka świeżo mytych schodów, smażonego kotleta z drugiego piętra i płynu do płukania – był jak domowy aromat, który dziś trudno odtworzyć. A jeszcze to kolorowe pranie na balkonach, które było niemym świadkiem codzienności.
W święta całe bloki błyszczały lampkami, a dzieci chodziły od drzwi do drzwi z kolędami albo laurkami na Wielkanoc. Każde piętro miało swoje zwyczaje, ale wszystko było wspólne – dzielone bez pytania, bez umów, po prostu – „bo tak się żyje razem”.
Blok jako wspólnota – czego dzisiaj brakuje
W dzisiejszym świecie anonimowości i zamkniętych osiedli coś się zagubiło. Dzieci już nie znają swoich sąsiadów, a „trzepak” został zastąpiony ekranem telefonu. Trudno dziś o spontaniczne wyjścia na podwórko i zabawy do zmroku, bez ciągłego nadzoru dorosłych.
Dawne bloki z wielkiej płyty uczyły życia w grupie. Każde dziecko było trochę wychowywane przez wszystkich – sąsiadkę, starsze rodzeństwo kolegów, panią z kiosku. Dorośli pilnowali, ale też rozumieli, że dzieci muszą się wybrudzić, przewrócić, nauczyć życia przez doświadczenie.
Może to nie było idealne. Może czasem bywało trudno. Ale było prawdziwe. I zostawiło w nas coś, czego nie zastąpi żadna nowoczesna architektura – poczucie przynależności i wspólnych historii, które dziś wspominamy z uśmiechem.