Kobiety tracą na emeryturze dziesiątki tysięcy złotych. Winne? Przepisy!
W Polsce kobiety średnio otrzymują emeryturę istotnie niższą niż mężczyźni. W raporcie ZUS „Przegląd Emerytalny” zauważono, że różnice te pogłębiają się, a jednym z głównych czynników jest niższy wiek przechodzenia kobiet na emeryturę. Choć decyzja o wcześniejszym odejściu z pracy może wydawać się kusząca, ma poważne konsekwencje finansowe na późniejszym etapie życia.
- Skala problemu – jak duża jest różnica
- Przyczyny niższych emerytur kobiet
- Propozycja ZUS – wydłużenie pracy jako remedium
- Wyzwania i obawy związane z dłuższą pracą
- Czy to wystarczy – czy potrzebne są zmiany systemowe?
- Praktyczne sposoby na wyższe emerytury kobiet
- Wnioski i rekomendacje
Skala problemu – jak duża jest różnica
Różnica w wysokości emerytur pomiędzy kobietami a mężczyznami w Polsce jest znaczna. Według danych z „Przeglądu Emerytalnego” ZUS, przeciętna emerytura mężczyzn w ostatnich latach wynosiła nawet o 1,3-1,5 tysiąca złotych więcej niż u kobiet. Tak duże rozwarstwienie wpływa nie tylko na codzienne finanse, ale także na poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego w starszym wieku. Starsze kobiety mogą mieć ograniczone możliwości dodatkowego zarobkowania, a niższa emerytura oznacza mniejszą rezerwę na niespodziewane wydatki.
Choć nierówności w emeryturach to nie tylko kwestia wieku przejścia na emeryturę, główną przyczyną jest właśnie krótszy okres aktywności zawodowej. ZUS i autorzy raportu podkreślają, że obniżony wiek emerytalny (60 lat dla kobiet wobec 65 lat dla mężczyzn) znacząco skraca czas składkowy, co przekłada się na mniejszy kapitał emerytalny.
Przyczyny niższych emerytur kobiet
Pierwszą i najbardziej bezpośrednią przyczyną jest właśnie niższy wiek emerytalny kobiet. W Polsce powszechny wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Taki system oznacza, że kobiety mają mniej lat, by gromadzić składki emerytalne, co bezpośrednio ogranicza ich kapitał emerytalny. Mniej składek to mniej zgromadzonych środków na emeryturę.
Druga istotna kwestia to przerwy w karierze zawodowej oraz niższe zarobki. Kobiety częściej przerywają pracę, m.in. ze względu na opiekę nad dziećmi lub rodzicami, co generuje okresy nieskładkowe. Luka płacowa między płciami, choć w Polsce mniejsza niż w wielu innych krajach, nadal istnieje – i przekłada się na niższe składki emerytalne przez cały okres kariery zawodowej.
Propozycja ZUS – wydłużenie pracy jako remedium
Według ZUS jednym ze sposobów na zmniejszenie tej emerytalnej przepaści jest wydłużenie okresu pracy. W „Przeglądzie Emerytalnym” instytucja podkreśla, że każdy dodatkowy rok pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego przekłada się na znaczący wzrost świadczenia, ponieważ rośnie kapitał składkowy.
ZUS podaje konkretne wyliczenia: wydłużenie pracy o jeden rok może zwiększyć emeryturę kobiet o około 8,8%, a mężczyzn o 8,9%. Jeśli praca trwa o 5 lat dłużej niż minimalny wiek emerytalny, zysk może sięgnąć nawet 52,8% dla kobiet i 54,3% dla mężczyzn. Zatem decyzja o opóźnieniu odejścia na emeryturę może mieć realny, długofalowy wpływ na wysokość świadczeń.
Wyzwania i obawy związane z dłuższą pracą
Choć propozycja ZUS brzmi logicznie, nie jest wolna od trudności. Dla wielu osób przedłużenie pracy o kilka lat może być obciążające fizycznie i psychicznie. W starszym wieku zdrowie, wydajność i motywacja do pracy mogą być niższe, co sprawia, że nie każdy może lub chce kontynuować aktywność zawodową po osiągnięciu wieku emerytalnego.
Innym problemem są nierówności na rynku pracy. Starsze kobiety mogą mieć trudności ze znalezieniem zatrudnienia z powodu stereotypów związanych z wiekiem i płcią. Dodatkowo praca po osiągnięciu wieku emerytalnego nie zawsze będzie dobrze wynagradzana, co może ograniczać atrakcyjność tej opcji. Bez wsparcia systemowego (np. w postaci szkoleń, elastycznych form zatrudnienia) wielu emerytów może nie skorzystać z możliwości podniesienia świadczeń.
Czy to wystarczy – czy potrzebne są zmiany systemowe?
Chociaż zachęty ZUS są realną drogą do podniesienia emerytur, wielu ekspertów wskazuje, że problem emerytalnej luki płciowej wymaga głębszych reform. Sama opcja dłuższej pracy może być niewystarczająca, jeśli nie towarzyszą jej zmiany w systemie składek, rejestrowaniu okresów nieskładkowych czy wsparciu dla osób, które z różnych przyczyn nie mogą kontynuować aktywności zawodowej.
Kolejnym kierunkiem może być dyskusja nad wyrównaniem wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Niektórzy politycy i aktywiści sugerują potrzebę zmiany prawa, by usunąć nierówności już u źródła. Równocześnie ważne jest inwestowanie w edukację finansową i planowanie emerytalne – zwłaszcza wśród kobiet, by świadomie podejmowały decyzje o długości kariery zawodowej i oszczędzaniu.
Praktyczne sposoby na wyższe emerytury kobiet
Oprócz wydłużenia lat pracy kobiety mogą zwiększyć swoje przyszłe świadczenia emerytalne poprzez dodatkowe oszczędzanie i świadome planowanie finansowe. Jedną z opcji jest dobrowolne zwiększenie składek na ZUS w ramach tzw. dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego. Choć wymaga to dodatkowych nakładów finansowych w okresie aktywności zawodowej, korzyści w postaci wyższej emerytury mogą być znaczące.
Inną metodą jest korzystanie z prywatnych form oszczędzania, takich jak Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) czy Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE). Systematyczne wpłaty, nawet niewielkie, pozwalają na zgromadzenie dodatkowego kapitału, który w przyszłości znacząco podniesie świadczenie. Ważne jest również planowanie kariery w taki sposób, aby ograniczać przerwy w pracy i maksymalizować okresy składkowe – np. poprzez elastyczne formy zatrudnienia po urodzeniu dziecka czy korzystanie z programów wsparcia dla kobiet powracających na rynek pracy.
Wnioski i rekomendacje
Różnice w emeryturach między kobietami a mężczyznami stanowią realny problem społeczny i ekonomiczny. Niższy wiek emerytalny kobiet, przerwy w karierze zawodowej oraz niższe zarobki przekładają się na mniejszy kapitał składkowy i niższe świadczenia. ZUS podkreśla, że wydłużenie pracy może znacznie zwiększyć emeryturę – nawet o połowę – co stanowi ważne narzędzie wyrównujące.
Jednak samo przedłużenie aktywności zawodowej nie rozwiązuje wszystkich problemów. Konieczne są zmiany systemowe: reforma wieku emerytalnego, lepsze uwzględnianie okresów opieki w wyliczeniach emerytalnych, a także wsparcie dla seniorów chcących pracować dłużej. Równocześnie istotna jest edukacja finansowa – szczególnie dla kobiet – by mogły planować swoją przyszłość i podejmować decyzje o emeryturze z pełną wiedzą o konsekwencjach.