Ile trwa i jak wygląda ubezwłasnowolnienie osoby chorej psychicznie?
Proces ubezwłasnowolnienia osoby chorej psychicznej nie jest szybką i łatwą procedurą. Wymaga ona dopełnienia wielu formalności, wśród których mogą pojawiać się wyjątkowe sytuacje. Sam okres ubezwłasnowolnienia może potrwać nawet do kilkunastu miesięcy. W związku z tym warto dowiedzieć się, jak wyglądają czynności prawne krok po kroku.
Z tego artykułu dowiesz się:
Ile trwa ubezwłasnowolnienie osoby chorej psychicznie?
Cała procedura ubezwłasnowolnienia osoby chorej psychicznie trwa średnio 6 miesięcy. Natomiast są pewne odstępstwa od tego terminu. Niektóre okoliczności powodują wydłużenie czasu oczekiwania na zamknięcie sprawy, dlatego cały proces może potrwać do kilkunastu miesięcy.
Należy mieć na uwadze, że zdarzają się również skrajne przypadki, w których proces ustalenia, czy dana osoba jest w stanie stanowić samodzielnie o sobie, trwać może nawet do kilku lat. Skutkiem tak długiego procesu jest zdobycie niezbitych dowodów świadczących o stanie zdrowia osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Ponadto osoba chora psychicznie bierze czynny udział w całej procedurze, przez co może ona bronić swoich interesów.
Czym jest ubezwłasnowolnienie, i jakie przepisy prawne stanowią o takiej możliwości?
Ubezwłasnowolnienie jest procesem, w którym osoba chora psychicznie traci całkowicie lub częściowo zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji od strony prawnej. Choroby psychiczne są jednym z powodów dopuszczających ubezwłasnowolnienie. Po przejściu całej procedury osoba chora psychicznie ma przypisanego opiekuna lub kuratora, który jest odpowiedzialny za podejmowanie wszystkich czynności prawnych w jej imieniu.
Wytyczne dotyczące tego, kto może być pozbawiony całkowicie czynności prawnych względem siebie, zawarte są w art. 13. Kodeksu cywilnego:
“ Ust. 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Ust. 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.”
Natomiast na temat ubezwłasnowolnienia częściowego, znajdziemy odniesienie w Kodeksie cywilnym w art. 16.:
“Ust. 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
Ust. 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.”
W rozumieniu wyżej wymienionej ustawy widzimy, że osoby chore psychicznie, mogą zostać ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo. Ponadto taka procedura dotyczy również innych zaburzeń psychicznych, pod którymi kryją się najczęściej ciężkie uzależnienia od alkoholu oraz środków psychoaktywnych i narkotyków.
Procedura ubezwłasnowolnienia
Wniosek o ubezwłasnowolnienie osoby chorej psychicznie mogą złożyć jej opiekunowie lub rodzice, małżonek, krewni w linii prostej, bądź rodzeństwo. Oprócz tego, z takim wnioskiem do sądu może udać się sama osoba cierpiąca z powodu choroby psychicznej. Taki wniosek może zostać złożony również przez Rzecznika Praw Obywatelskich, prokuratora, jak i też przedstawiciela ustawowego.
W sądzie odbywa się rozprawa, na której osoba chora psychicznie zostaje przesłuchana. Podczas rozprawy konieczna jest obecność biegłego psychologa oraz neurologa lub psychiatry. Opinia ze strony specjalistów jest wiążąca do wydania wyroku na temat ubezwłasnowolnienia. W najprostszej formie procedura ta opiera się na zapoznaniu się z zebranymi dowodami przez sąd. Jak już wiemy, na każdym z tych etapów, osoba, której dotyczy wniosek, może oponować z opiniami biegłych.
Istnieją jednak okoliczności, kiedy osoba chora psychicznie, która jest w procesie ustanowienia ubezwłasnowolnienia, może zostać poddana przymusowemu leczeniu lub badaniu psychiatrycznemu. Jednak takie sytuacje stanowią wyjątki. W celu przymusowego leczenia muszą pojawić się konkretne przesłanki. Do nich zalicza się zagrożenie zdrowia lub życia swojego, bądź innych osób. W takim przypadku o przymusowym leczeniu konkretnego pacjenta decyduje lekarz psychiatra.
Należy mieć na uwadze, że możliwe jest cofnięcie ubezwłasnowolnienia. Taka procedura odbywa się na wniosek samej osoby ubezwłasnowolnionej lub jej opiekuna. Istnieje również możliwość cofnięcia ubezwłasnowolnienia lub zmianę jego zakresu, gdy sąd uzna, że stan psychiczny osoby chorej uległ poprawie.
Ubezwłasnowolnienie osoby chorej psychicznie - konsekwencje
Osoba, która została ubezwłasnowolniona, nie może podejmować żadnych czynności prawnych. Nawet jeżeli dokona takich prób, to będą one nieważne. Można to porównać to do braku decydowania o sobie w kontekście dzieci poniżej 13 roku życia, za których wszelkie decyzje podejmują rodzice.
W związku z tym osoba chora psychicznie, która została ubezwłasnowolniona, nie będzie mogła zawrzeć żadnych umów, czy też nie może podjąć pracy. Osoba ubezwłasnowolniona nie może także wejść w związek małżeński, jak i również sprawować opiekę rodzicielską. Natomiast, jeżeli taka osoba jest już w posiadaniu dzieci, to ta opieka jest jej zabrana. Konsekwencją całkowitego ubezwłasnowolnienia jest również to, że nie decyduje ona o swoim leczeniu psychiatrycznym.
Nieco inne konsekwencje ponosi osoba chora psychicznie, która została ubezwłasnowolniona częściowo. W tej sytuacji może ona na przykład wejść w związek małżeński, jednak pozyskując w tym celu specjalną zgodę sądu. Oprócz tego osoba ubezwłasnowolniona częściowo może podjąć pracę zarobkową, a także jest w stanie podejmować większość czynności prawnych. Należy jednak pamiętać o tym, że nad podejmowanymi decyzjami sprawowana jest piecza ze strony kuratora. To oznacza, że jeżeli kurator uzna, że określone czynności prawne podejmowane przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo działają na jej szkodę, to może się przeciwstawić tym działaniom. Musi to również odbyć się na specjalny wniosek sądu.