Sąd zabiera ci kontrolę nad majątkiem bliskiego? Tak to wygląda w praktyce!
Ubezwłasnowolnienie to trudny temat, który budzi wiele pytań, zwłaszcza gdy chodzi o zarządzanie majątkiem osoby dotkniętej tą formą ochrony. Kto decyduje o finansach, gdy ktoś nie może tego zrobić sam? Jakie obowiązki i prawa mają opiekunowie i kuratorzy? W naszym artykule wyjaśniamy, jak wygląda praktyczne zarządzanie majątkiem osób ubezwłasnowolnionych oraz jakie mechanizmy chronią ich interesy i bezpieczeństwo finansowe.
- Co to jest ubezwłasnowolnienie i kogo dotyczy?
- Rodzaje ubezwłasnowolnienia i zarządzanie majątkiem
- Rola i obowiązki opiekuna oraz kuratora osoby ubezwłasnowolnionej
- Rodzaje ubezwłasnowolnienia a zarządzanie majątkiem
Co to jest ubezwłasnowolnienie i kogo dotyczy?
Ubezwłasnowolnienie to specjalna forma ochrony prawnej, przeznaczona dla osób, które ze względu na stan zdrowia nie są w stanie samodzielnie podejmować kluczowych decyzji życiowych. Najczęściej dotyczy to osób z zaburzeniami psychicznymi, upośledzeniem umysłowym lub innymi problemami zdrowotnymi, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. W takich sytuacjach często pojawia się pytanie, kto zarządza majątkiem tych osób.
Opiekę nad finansami osoby ubezwłasnowolnionej sprawuje osoba wyznaczona przez sąd – może to być opiekun (w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego) lub kurator (gdy mamy do czynienia z ubezwłasnowolnieniem częściowym). Ich zadaniem jest dbanie, by majątek i środki finansowe były wykorzystywane zgodnie z potrzebami podopiecznego.
Rodzaje ubezwłasnowolnienia i zarządzanie majątkiem
Zgodnie z Kodeksem cywilnym wyróżniamy dwa podstawowe typy ubezwłasnowolnienia:
- Ubezwłasnowolnienie częściowe – dotyczy osób, które nie mogą samodzielnie funkcjonować w pełni, ale nie tracą całkowicie zdolności do podejmowania decyzji. Mogą podejmować pewne działania, lecz w ograniczonym zakresie (art. 16 Kodeksu cywilnego).
- Ubezwłasnowolnienie całkowite – dotyczy osób całkowicie pozbawionych zdolności do decydowania o swoim życiu, zdrowiu i majątku, takich jak osoby z chorobami psychicznymi lub upośledzone umysłowo (art. 13 Kodeksu cywilnego). W takim przypadku nie mają one prawa samodzielnie zarządzać swoimi finansami.
W obu przypadkach decyzje finansowe w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej podejmuje jej opiekun lub kurator, działając zawsze pod nadzorem sądu.
Rola i obowiązki opiekuna oraz kuratora osoby ubezwłasnowolnionej
Funkcja opiekuna lub kuratora osoby ubezwłasnowolnionej to nieprzypadkowe i bardzo odpowiedzialne zadanie, ściśle regulowane przez przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Osoba pełniąca tę rolę nie może działać według własnego uznania – zarówno opiekun, jak i kurator muszą zawsze kierować się dobrem osoby ubezwłasnowolnionej oraz działać zgodnie z prawem.
Osoba ubezwłasnowolniona ma ograniczoną zdolność do podejmowania decyzji, dlatego państwo gwarantuje jej dodatkową ochronę. Opiekun lub kurator nie mogą wykorzystywać majątku podopiecznego do własnych celów ani dopuszczać do nieodpowiedniego gospodarowania tymi środkami. Każde ich działanie podlega kontroli sądu rodzinnego i opiekuńczego.
Najważniejsze zadania opiekuna osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej to:
- Ochrona interesów podopiecznego oraz sumienne wykonywanie powierzonych obowiązków.
- Uzyskiwanie zgody sądu na kluczowe decyzje dotyczące osoby i jej majątku.
- Przygotowanie spisu majątku (inwentarza) i jego przekazanie do sądu opiekuńczego.
- Deponowanie majątku w depozycie sądowym, w tym wartościowych papierów lub kosztowności, jeśli sąd tego zażąda.
W przypadku kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej zasady są podobne, jednak:
- Kurator zarządza majątkiem lub reprezentuje podopiecznego tylko za zgodą sądu.
- Po uchyleniu ubezwłasnowolnienia kurator traci prawo do dalszego pełnienia tej funkcji.
Opiekun i kurator mają prawo do wynagrodzenia za swoją pracę, które jest wypłacane z dochodów lub majątku osoby, którą się opiekują. W przypadku braku środków, koszty pokrywa osoba lub instytucja, która zainicjowała ustanowienie kuratora.
Rodzaje ubezwłasnowolnienia a zarządzanie majątkiem
W zależności od orzeczenia sądu, osoba może zostać ubezwłasnowolniona częściowo lub całkowicie. W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego zachowuje ograniczone prawa do dysponowania swoim majątkiem, natomiast przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym traci tę zdolność całkowicie. Oznacza to, że nie może samodzielnie podejmować decyzji finansowych ani zawierać umów.
Codzienną opiekę nad majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej sprawuje wyznaczony przez sąd opiekun lub kurator. Ich głównym zadaniem jest zabezpieczenie majątku przed stratą, rozproszeniem lub deprecjacją wartości. Nie mają prawa inwestować środków podopiecznego w ryzykowne przedsięwzięcia ani wykorzystywać ich na własne cele. Każda ważna decyzja finansowa musi być zatwierdzona przez sąd rodzinny i opiekuńczy, który na bieżąco kontroluje działania opiekuna lub kuratora.