Myślisz, że komornik nie ruszy konta dziecka? Możesz się zdziwić!
W dobie rosnących problemów zadłużeniowych coraz częściej pojawiają się pytania o bezpieczeństwo finansów rodziny, w tym o to, czy komornik może sięgnąć po oszczędności zgromadzone na kontach bankowych prowadzonych na dzieci. Temat budzi kontrowersje: z jednej strony przepisy chronią najmłodszych, z drugiej – różne konstrukcje rachunków mogą pozostawiać luki umożliwiające zajęcie środków. Warto zatem przyjrzeć się, jak wygląda stan prawny, jakie istnieją wyjątki i co mogą zrobić rodzice, by zabezpieczyć finanse dziecka.
- Oddzielna osobowość prawna dziecka i jej znaczenie
- Konto prowadzone przez rodzica, które podlega zajęciu
- Wspólne rachunki – ryzyko dla dziecka i rodzica
- Świadczenia socjalne i alimenty – szczególna ochrona
- Jak wygląda sytuacja po śmierci rodzica
- Kwoty wolne, konta socjalne i bankowe zabezpieczenia
- Co robić, by zabezpieczyć oszczędności dziecka
Oddzielna osobowość prawna dziecka i jej znaczenie
Dziecko – nawet niepełnoletnie – jest odrębnym podmiotem prawnym. Oznacza to, że konto otwarte na jego imię i numer PESEL należy do niego, nie do rodzica. Komornik prowadzi egzekucję wyłącznie na majątku dłużnika – więc długi rodzica nie dają prawa do zajęcia konta dziecka. To ważne rozróżnienie, bo w praktyce wiele oszczędności dzieci jest lokowanych na kontach przypisanych formalnie do nich.
Od 13. roku życia dziecko zyskuje ograniczoną zdolność do czynności prawnych i może samodzielnie zawierać umowy, np. na prowadzenie konta bankowego. Takie konto, choć zarządzane zwykle przez rodzica, nie może zostać objęte egzekucją za zobowiązania opiekuna. Komornicy nie mają podstawy prawnej do zajmowania rachunku dziecka tylko dlatego, że opiekun posiada dług.
Konto prowadzone przez rodzica, które podlega zajęciu
Częstym zabiegiem jest otwarcie konta na dziecko... ale formalnie na rodzica (np. konto oszczędnościowe, gdzie rodzic odkłada pieniądze "dla dziecka"). W takim przypadku rachunek należy do opiekuna i może zostać objęty postępowaniem komorniczym. Kluczowe jest to, na kogo formalnie zarejestrowane jest konto oraz kto posiada prawo do dysponowania środkami.
Jeśli komornik uzyska informację o rachunku należącym do dłużnika, może zlecić jego zajęcie bankowi. Jeśli konto, choć przeznaczone dla dziecka, prowadzone jest na dane rodzica, bank ma obowiązek wykonać zajęcie. Dlatego warto upewnić się, że konto przeznaczone dla dziecka jest formalnie przypisane do jego danych, a nie traktowane jako rachunek oszczędnościowy opiekuna.
Wspólne rachunki – ryzyko dla dziecka i rodzica
Popularnym rozwiązaniem są konta wspólne, prowadzone np. przez rodzica i nastoletnie dziecko. W takim przypadku dziecko może mieć ograniczoną zdolność prawną – ale komornik może zająć środki proporcjonalne do udziału dłużnika – współwłaściciela konta. Jeśli rodzic jest zadłużony, jego część rachunku nie będzie chroniona.
Trudno jednak precyzyjnie określić, jaki udział środków należy do której osoby, gdy konto jest wspólne, często więc bank zajmuje całe konto. Jeśli chcesz ochronić fundusze dziecka, lepiej unikać wspólnych rachunków z zadłużonym rodzicem i korzystać z odrębnych kont wyłącznie na dziecko.
Świadczenia socjalne i alimenty – szczególna ochrona
Prawo polskie zapewnia ochronę dla świadczeń socjalnych (np. 800+) i alimentów – są one wyłączone z egzekucji komorniczej, nawet jeśli wpływają na konto dłużnika. Jest to ugruntowane w przepisach o egzekucji, które zabraniają zajmowania środków pochodzących z określonych świadczeń.
Aby jednak ochrona była skuteczna, rachunek musi być odpowiednio oznaczony lub bank musi być poinformowany o źródle środków. W przeciwnym razie komornik może dokonać zajęcia, a dopiero na wniosek dłużnika lub osoby uprawnionej następuje zwolnienie środków. Rodzice powinni zadbać o to, by świadczenia na dziecko trafiały na osobny rachunek, najlepiej prowadzony bez udziału dłużnego opiekuna.
Jak wygląda sytuacja po śmierci rodzica
Jeśli rodzic zmarł, a dziecko odziedziczyło długi – możliwe jest, że konto dziecka stanie się celem egzekucji. Wyjątkowo można przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co ogranicza odpowiedzialność do wysokości majątku. Alternatywnie można spadek odrzucić w imieniu dziecka.
W praktyce decyzję w imieniu małoletniego podejmuje opiekun prawny za zgodą sądu rodzinnego. Jeśli zostanie ona podjęta prawidłowo, konto dziecka nie powinno być objęte egzekucją komorniczą. Zaniedbanie formalności może jednak doprowadzić do sytuacji, w której oszczędności dziecka zostaną zajęte w ramach spadkowej egzekucji długów po rodzicu.
Kwoty wolne, konta socjalne i bankowe zabezpieczenia
Komornik działa na podstawie tytułu wykonawczego i zajmuje środki do wysokości zadłużenia, z ograniczeniami wynikającymi z prawa. Jednym z takich ograniczeń jest tzw. kwota wolna od zajęcia na rachunku bankowym, która wynosi obecnie 75% minimalnego wynagrodzenia. Bank ma obowiązek automatycznie zwolnić tę kwotę z zajęcia.
W przypadku kont prowadzonych na dzieci istotne jest, że całe konto może być wolne od zajęcia, o ile nie należy do osoby zadłużonej. Dodatkową ochronę mogą stanowić rachunki socjalne lub rodzinne, które banki oferują z myślą o świadczeniach. Rodzice powinni korzystać z takich rozwiązań, aby mieć pewność, że środki przeznaczone dla dziecka nie zostaną zajęte.
Co robić, by zabezpieczyć oszczędności dziecka
Po pierwsze, należy upewnić się, że konto jest zarejestrowane na PESEL dziecka, bez wspólności z rodzicem. Po drugie, warto unikać kont oszczędnościowych formalnie należących do opiekuna, nawet jeśli są tworzone "z myślą o dziecku". Tylko konto wyodrębnione na dane dziecka daje realną ochronę przed egzekucją.
Warto też wybierać rachunki przeznaczone specjalnie na świadczenia społeczne, np. 800+, które objęte są ochroną ustawową. Jeśli dojdzie do bezprawnego zajęcia środków, należy niezwłocznie złożyć skargę na czynności komornika oraz wystąpić do banku o zwolnienie środków spod egzekucji. W niektórych przypadkach konieczna będzie pomoc prawnika.
Warto, by rodzice byli świadomi różnic i ryzyk oraz podejmowali świadome decyzje przy zakładaniu konta: oddzielać finanse dziecka od swoich długów i korzystać z kont zabezpieczonych przez prawo.