Rodzinne pożyczki pod lupą skarbówki – zobacz, kiedy naliczą ci podatek

Opublikowano: 25.08.2025Autor: Monika GrabowskaDrukujUdostępnij

W dobie rosnącej cyfryzacji finansów i coraz skuteczniejszych narzędzi kontroli podatkowej, urzędy skarbowe w Polsce zintensyfikowały nadzór nad transakcjami między członkami rodziny. Co roku tysiące Polaków otrzymują wsparcie finansowe od najbliższych w formie pożyczek. Jednak brak odpowiedniej dokumentacji lub dowodów na spłatę może sprawić, że fiskus uzna taką pomoc za niezgłoszoną darowiznę i ją opodatkuje.

1. Pożyczka od rodziny – warunki i zwolnienie z PCC
2. Pożyczka czy darowizna? Fiskus może to zakwestionować
3. Grupy podatkowe – kto do jakiej należy?
4. Darowizna od rodziny: limity zwolnień i obowiązek zgłoszenia

Pożyczka od rodziny – warunki i zwolnienie z PCC

Pożyczki pieniężne od członków najbliższej rodziny są zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 0,5% – niezależnie od ich wartości – pod warunkiem spełnienia kilku konkretnych wymogów. 

Jeśli pożyczka nie przekracza kwoty 36 120 zł – przy czym jest to łączna wartość pożyczek pieniężnych i rzeczowych otrzymanych od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiła ostatnia pożyczka i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok – nie jest konieczne składanie deklaracji PCC-3 ani dokumentowanie transakcji.

Natomiast dla pożyczek między członkami najbliższej rodziny (I grupy podatkowej) powyżej 36 120 zł wymagane jest:

• złożenie deklaracji PCC-3 w ciągu 14 dni od zawarcia umowy;
• udokumentowania otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę w określonej formie.

Spóźnienie się ze złożeniem deklaracji – nawet o jeden dzień – jest jednoznaczne z utratą zwolnienia i naliczeniem 0,5% podatku. Jeśli pożyczka nie jest spłacana zgodnie z umową, co potwierdza brak dowodów na spłatę rat, urząd może uznać ją za darowiznę, a to prowadzi do obowiązku zapłaty podatku od darowizn.

Pożyczka czy darowizna? Fiskus może to zakwestionować

Podstawowa różnica leży w intencji: pożyczka zakłada zwrot środków, podczas gdy darowizna to bezwarunkowe przekazanie pieniędzy lub majątku. Jeśli pożyczka między członkami rodziny nie zostanie zgłoszona, nie zostaną dopełnione formalności, urząd skarbowy nie znajdzie na nią żadnych dowodów lub nie będzie spłacana, może zostać przekwalifikowana na darowiznę. 

Zgodnie z przepisami, pożyczka staje się darowizną, gdy pożyczkobiorca nie wykazuje rzeczywistej woli zwrotu środków, a pożyczkodawca nie egzekwuje spłaty. W takich przypadkach fiskus może nałożyć podatek od spadków i darowizn, nawet jeśli początkowo transakcja była zgłoszona jako pożyczka od rodziny zwolniona z PCC. Jest to szczególnie ryzykowne przy dużych kwotach, kiedy to brak zgłoszenia prowadzi do opodatkowania.

Co zrobić, by fiskus nie zakwestionował pożyczki? Przede wszystkim warto spisać umowę pożyczki na piśmie, nawet jeśli dotyczy ona najbliższych członków rodziny. Istotne jest także dopełnienie formalności urzędowych, określenie terminu i sposobu spłat, a w późniejszym czasie faktyczne ich dokonywanie – samo nazwanie umowy pożyczką nie wystarcza, liczy się jej wykonywanie.

Grupy podatkowe – kto do jakiej należy?

Między innymi w przypadku darowizn i pożyczek podatek naliczany jest według grup podatkowych, które przedstawiają się następująco:

• grupa I – najbliższa rodzina: małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadek), rodzeństwo, macocha, zięć, synowa, teściowie, pasierb;
• grupa II – dalsza rodzina: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych;
• grupa III – wszystkie inne osoby, które nie zaliczają się do powyższych grup oraz te, które nie są spokrewnione w żaden sposób z obdarowanym.

Darowizna od rodziny: limity zwolnień i obowiązek zgłoszenia

Darowizny między członkami najbliższej rodziny są zwolnione z opodatkowania, ale po przekroczeniu kwot wolnych od podatku muszą zostać zgłoszone przez formularz SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od ich otrzymania. Praktyczny poradnik o tym, jak przekazać darowiznę najbliższym, dostępny jest tutaj. Limity kwot wolnych od opodatkowania dotyczą majątku otrzymanego w ciągu 5 lat od jednej osoby łącznie – z darowizny oraz ze spadku. Przedstawiają się one następująco:

• 36 120 zł dla pierwszej grupy podatkowej;
• 27 090 zł dla drugiej grupy podatkowej;
• 5 733 zł dla trzeciej grupy podatkowej.

Jeśli łączna kwota przekroczy limit wolny od podatku i nie zostanie zgłoszona w terminie bądź zabraknie udokumentowania otrzymania pieniędzy, konieczne będzie zapłacenie podatku od darowizny. Oblicza się go od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku według skal zależnych od grupy podatkowej:

• grupa I: 
• do 11 833 zł – 3%;
• od 11 833 zł do 23 665 zł – 355 zł + 5% nadwyżki ponad 11 833 zł;
• powyżej 23 655 zł – 946,60 zł + 7% nadwyżki ponad 23 665 zł;
• grupa II:
• do 11 833 zł – 7%;
• od 11 833 zł do 23 665 zł – 828,40 zł + 9% nadwyżki ponad 11 833 zł;
• powyżej 23 655 zł – 1893,30 zł + 12% nadwyżki ponad 23 665 zł;
• grupa III:
• do 11 833 zł – 12%;
• od 11 833 zł do 23 665 zł – 1420 zł + 16% nadwyżki ponad 11 833 zł;
• powyżej 23 655 zł – 3313,20 zł + 20% nadwyżki ponad 23 665 zł.