Obowiązek likwidacji kominka, brak dotacji na popularne rodzaje pieców, brak prefinansowania - czyli Czyste Powietrze po nowemu
Pod koniec 2024 roku program Czyste Powietrze został zawieszony. Ta decyzja zaskoczyła Polaków, jednak radykalny krok był wynikiem nadużyć, na które pozwalał nieprecyzyjny regulamin przedsięwzięcia. Program powinien powrócić w pierwszej połowie tego roku – dzięki odświeżeniu zasad, rozpatrywanie wniosków oraz wypłata środków mają być łatwiejsze i zdecydowanie szybsze.
Z tego artykułu dowiesz się:
Zmiany w programie Czyste Powietrze – co nas czeka?
Program Czyste Powietrze daje szansę na zakup urządzeń grzewczych oraz przeprowadzenie termomodernizacji domu, dzięki czemu jakość powietrza w naszym kraju powinna stopniowo się poprawiać. Niestety, minione lata obfitowały w liczne nadużycia oraz nieprawidłowości, dlatego Ministerstwo Klimatu i Środowiska wraz z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeprowadziły konsultacje z przedstawicielami samorządów, organizacji pozarządowych, wojewódzkich funduszy, a także z osobami działającymi w branży budowlanej. Dzięki licznym spotkaniom udało się wprowadzić kilka ważnych zmian w projekcie, które mają ograniczyć skalę nadużyć. Resort nie ogłosił jeszcze nowego regulaminu, ale wiadomo już, że modyfikacje będą dotyczyć między innymi:
- zasad dofinansowania beneficjentów, którzy mogą ubiegać się o najwyższe dotacje,
- prefinansowania lub całkowitej rezygnacji z tej opcji,
- upowszechniania termomodernizacji budynków,
- przygotowania listy rekomendowanych wykonawców,
- stworzenia stanowiska operatora programu Czyste Powietrze.
- obowiązek likwidacji kominka może stać się warunkiem otrzymania finansowania (pisaliśmy o tym tu)
Jednym z głównych czynników decydujących o zawieszeniu programu było wyłudzanie pieniędzy przez osoby o wyższych zarobkach. Nieuczciwi Polacy decydowali się na przepisanie części domu na członka rodziny nieposiadającego dochodów tylko po to, by otrzymać najwyższą dotację na termomodernizację budynku. To właśnie w grupie trzeciej pojawiło się najwięcej nieprawidłowości, dlatego ministerstwo planuje wprowadzenie dodatkowych kryteriów, które mają ułatwić prawidłową ocenę stanu majątkowego beneficjenta. Resort nie wyklucza też współpracy z ośrodkami pomocy społecznej.
Kiedy program na nowych zasadach wejdzie w życie?
Program Czyste Powietrze został wstrzymany pod koniec listopada 2024, kiedy ze względu na liczne nadużycia i nieprawidłowości potwierdzono konieczność jego reformy. Narodowy Fundusz Środowiska i Gospodarki Wodnej ogłosił, że nowa wersja powinna zostać wprowadzona 31 marca 2025 roku. Aktualnie o dofinansowanie z programu mogą starać się właściciele domów położonych w województwach zniszczonych przez ubiegłoroczną powódź.
Jedną ze zmian, która wzbudza największe poruszenie wśród potencjalnych beneficjentów programu, jest pogłoska o całkowitym odejściu od możliwości prefinansowania inwestycji. Dotychczas z takiej opcji mogli skorzystać tylko inwestorzy, którzy nie mieli własnych środków na przeprowadzenie termomodernizacji. Możliwość wypłaty 50% kwoty na konto wykonawcy, który podpisał umowę z beneficjentem, była źródłem licznych nieprawidłowości. Firmy budowlane często nie wywiązywały się ze swoich zobowiązań albo celowo zawyżały rachunki. W ograniczeniu nieuczciwego procederu może pomóc lepsze zabezpieczanie umów, wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia dla wykonawców, czy wypłata pieniędzy na konto beneficjenta.
Rozważana jest także opcja całkowitej rezygnacji z prefinansowania. Uproszczenie zasad przyspieszyłoby ocenę wniosków i wypłatę pieniędzy, a także ograniczyłoby liczbę nadużyć. Z drugiej strony, rezygnacja z prefinansowania prawdopodobnie pozbawiłaby Polaków o najniższych dochodach jakichkolwiek szans na wzięcie udziału w programie.
To koniec dopłat do instalacji pieców na gaz lub węgiel?
Jednym z celów programu Czyste Powietrze jest likwidacja starych urządzeń na paliwa stałe, nazywanych też „kopciuchami”, które odpowiadają za złą jakość powietrza w naszym kraju. Dotychczas beneficjenci mogli korzystać z bardzo szerokiego katalogu urządzeń grzewczych objętych dofinansowaniem. Wiele wskazuje na to, że od 2025 roku Polacy będą mieli nieco skromniejszy wybór – Komisja Europejska zaapelowała o zaprzestanie dofinansowywania urządzeń grzewczych na paliwa kopalne. Do tej grupy zaliczamy piece na węgiel, gaz ziemny i olej opałowy.
W najbliższym czasie dowiemy się, czy lista urządzeń grzewczych objętych dofinansowaniem rzeczywiście będzie krótsza. Osoby odpowiedzialne za dokonanie zmian w programie Czyste Powietrze zaproponowały także wprowadzenie paszportu energetycznego, który ułatwiłby beneficjentom zaplanowanie prac termomodernizacyjnych. Być może w nowej wersji programu pojawią się dodatkowe wymogi dotyczące minimalnej efektywności energetycznej domu oraz oceny standardu energetycznego budynku przed i po przeprowadzeniu prac termomodernizacyjnych.