Przydomowa oczyszczalnia ścieków - to musisz wiedzieć

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Ludwika WykurzDrukujUdostępnij

Szambo a oczyszczalnia ścieków

Kiedy używamy szamba?

Dotychczas najpopularniejszym i najtańszym sposobem na pozbycie się nieczystości poza siecią kanalizacyjną było założenie szamba. Szambo jest to właściwie pojemnik o specjalnych właściwościach do przechowywania nieczystości bytowych. Tradycyjne szambo nadaje się tylko do gromadzenia ścieków, które co jakiś czas musi zabierać do utylizacji specjalny tabor asenizacyjny. Ten sposób pozbywania się nieczystości jest nie jest specjalnie eko. Jego zaletą jest tylko prosta zasada działania. Coraz więcej osób decyduje się jednak na mini oczyszczalnię przy własnym domu. Nawet jeżeli koszt jej założenia jest wyższy niż w montażu zwykłego szamba.

Różnica między szambem a oczyszczalnią ścieków

Przydomowa oczyszczalnia ścieków, jak sama nazwa wskazuje, służy nie tylko do zbierania, ale też do utylizacji tego co zgromadzi się w zbiorniku. To bardziej zaawansowany system pozbywania się nieczystości. Istnieją różne rodzaje oczyszczalni, które można zamontować na przydomowej działce. Dużo zależy od tego jakie pieniądze możemy na nie przeznaczyć i jakie warunki panują na działce. Wszystkie są jednak bardziej eko niż zwykłe szamba. Chociażby dlatego, że nie wymagają dodatkowego przewożenia nieczystości (a więc mają niski ślad węglowy). Dodatkowo w dłuższej perspektywie ekologiczne oczyszczalnie ścieków mają lepszą wydajność jako miejsca przerabiania ścieków.

Jakie są rodzaje oczyszczalni ścieków

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje oczyszczalni ścieków: drenażowe i biologiczne. Można też skorzystać z różnych innych rozwiązań. Jaka jest zasada działania poszczególnych oczyszczalni i kiedy najlepiej wybrać konkretny typ?

Oczyszczalnie drenażowe – co trzeba o nich wiedzieć?

To niedroga i prosta w budowie oczyszczalnia przydomowa. Jej główną zaletą jest niska cena, ale w porównaniu z szambem, jest też bardziej ekologiczna i na dłuższą metę wymaga dużo mniej zabiegów. Podstawowa zasada działania polega na wstępnym oczyszczeniu ścieków w osadniku gnilnym (zwanym też wstępnym), następnie rozsączaniu za pomocą układu rur perforowanych i warstwy żwiru. Tak oczyszczone nieczystości mogą przeniknąć dalej do gruntu.

Żeby założyć oczyszczalnię przydomową z drenażem trzeba spełnić kilka podstawowych warunków:

• wody gruntowe muszą się znajdować odpowiednio nisko – przynajmniej 1,5 m pod układem rur i żwiru (oraz minimum 2 m od powierzchni)
• podłoże musi mieć dobrą przepuszczalność
• musimy mieć odpowiednio dużo miejsca na działce, gdyż oczyszczalnia musi się znajdować w pewnej odległości od studni i od granicy działki.

Część tych problemów rozwiązuje oczyszczalnia przydomowa z filtrem piaskowym lub żwirowym. Są to również ekologiczne oczyszczalnie, które umożliwiają ponowne wykorzystanie odzyskanej wody np. w ogrodzie. Oczyszczalnie z filtrem piaskowym albo żwirowym zakłada się tam gdzie ziemia nie jest wystarczająco przepuszczalna. Wymaga to trochę więcej pracy i czasu, bo na miejsce usuniętej ziemi (dół 1,5 m głębokości) sypie się żwir lub piasek.

Tego typu oczyszczalnię przydomową można też zbudować tam, gdzie wody gruntowe są zbyt wysoko. Wówczas budujemy przepompownię ścieków, połączoną z kopcem filtracyjnym, wypełnionym żwirem lub piaskiem i drenami. Kopiec oddziela się folią od podłoża. Z niego oczyszczone ścieki trafiają do studni chłonnej lub do naszego ogródka, jako woda 2 klasy do celów gospodarczych.

Rodzaje i zalety oczyszczalni biologicznych

Oczyszczalnie biologiczne przede wszystkim nie potrzebują dużo miejsca, ani specjalnego gruntu żeby prawidłowo działać. Natomiast koszt ich montażu jest nieco wyższy niż w przypadku szamba i oczyszczalni drenażowej.

Budowa i zasada działania jest trochę bardziej złożona. Oczyszczalnie biologiczne składają się z trzech komór – pierwszej (osadnika wstępnego) gdzie trafiają i są wstępnie oczyszczane ścieki prosto z budynku, drugiej – w której następuje napowietrzanie i działa osad czynny lub złoże biologiczne. Trzeci pojemnik, to osadnik wtórny, do którego trafia to co nie zostało oczyszczone i rozłożone wcześniej (tzw. osad nadmierny). W przypadku systemu biologicznego do wyboru są dwie opcje – oczyszczalnia ze złożem biologicznym i z osadem czynnym.

1. Oczyszczalnie ze złożem biologicznym – złoże biologiczne znajduje się w komorze napowietrzania. Złoże pokryte jest błoną bakterii, które oczyszczają ścieki przez odżywianie się zawartymi w nimi związkami. Cyrkulacja ścieków i stały dostęp do złoża jest zapewniony dzięki obracającym się tarczom i dyskom.
2. Oczyszczalnie z osadem czynnym – osad czynny to nic innego jak bakterie, które rozkładają ścieki w obecności tlenu. Z tego powodu potrzebują dodatkowego dotlenienia za pomocą urządzenia napowietrzającego. To co opadnie na dno (osad nadmierny) jest przepompowywane do osadnika wtórnego. Cyrkulacja pozwala powrócić osadowi nadmiernemu do osadnika wstępnego, w celu doczyszczenia. Ciecz nadosadowa zostaje natomiast odprowadzona do studni chłonnej. Podobnie jak w oczyszczalni drenażowej można ją wykorzystać w ogrodzie lub do innych celów gospodarczych.
3. Hybrydowa – oczyszczalnie biologiczne hybrydowe łączą zastosowanie złoża biologicznego i osadu czynnego. Ich wielką zaletą jest zajmowanie mniejszej powierzchni od klasycznych systemów biologicznych i drenażowych.

Inne typy oczyszczalni

Oczyszczalnie biologiczne i drenażowe są najbardziej popularne, ale istnieją jeszcze inne sposoby na domowe oczyszczanie nieczystości. Jednym z ciekawszych rozwiązań jest oczyszczalnia roślinna, zwana też roślinno-stawową lub naturalną. To bardzo ekologiczna oczyszczalnia ścieków, która wykorzystuje bakterie żyjące przy korzeniach roślin, do rozłożenia zanieczyszczeń. Na taką oczyszczalnię składa się osadnik gnilny, pompa, złoże roślinne i staw denitryfikacyjny. Po wstępnym oczyszczeniu w osadniku ścieki są pompowane do złoża roślinnego na nasypie, gdzie następuje naturalna filtracja. Kolejny etap, to przesączenie ścieków do stawu. Stąd woda może być wykorzystana do celów gospodarczych.

Oczyszczalnie roślinne to naprawdę rozwiązanie eko – nie tylko ekologiczne, ale w dłuższej perspektywie ekonomiczne. Odpowiednio zaprojektowane mogą się obyć nawet bez użycia prądu. Wielką ich zaletą jest możliwość połączenia funkcjonalności z estetyką. Mają jednak dwie podstawowe wady – cena montażu i wymaganie dużej powierzchni działki.

Zajmowane miejsce, eksploatacja i cena różnych typów oczyszczalni

Oprócz dostępnej powierzchni, głównym czynnikiem decydującym o wyborze danego sposobu utylizacji ścieków jest cena i koszt eksploatacji. Wszystkie czynniki kształtują się różnie, w zależności od wybranej technologii. Ceny można częściowo obniżyć, wykorzystując dotacje. Kluczowym zagadnieniem finansowym jest stosunek poniesionych wydatków do kosztów użytkowania.

Ile miejsca na oczyszczalnię?

Żeby odpowiedzieć na pytanie ile potrzeba miejsca na oczyszczalnię ścieków musimy się przyjrzeć jakie są elementy oczyszczalni i jakie odległości trzeba zachować. Każda oczyszczalnia musi się znajdować na działce inwestora, przynajmniej 2 metry od granicy działki, 0,8m od jakichkolwiek kabli elektrycznych i 1,5m od rur z gazem i wodą. Najbardziej niebezpieczny jest zbiornik oczyszczalni. Powinien się on znajdować minimum 15 metrów od studni, z której pobierana jest woda pitna. Poza tym zbiornik każdej oczyszczalni, jeżeli odpowietrzenie nie jest odprowadzane przez instalację kanalizacyjną, musi się znaleźć co najmniej 5m od okien i drzwi. Nie możemy zapominać oczywiście, że każda przydomowa oczyszczalnia ścieków ma swoją specyfikę.

1. Oczyszczalnia drenażowa:

Klasyczna oczyszczalnia drenażowa, z rurami perforowanymi obłożonymi żwirem, zajmuje najwięcej miejsca. Sam system rur rozsączających może dochodzić do powierzchni 90 m², osadnik gnilny ok. 4m2, a drenaż musi się znaleźć co najmniej 70m od studni z wodą pitną.  

2. Oczyszczalnia biologiczna:

Przeciętnie zajmuje około kilkunastu m², oczywiście biorąc pod uwagę zachowanie wcześniejszych odległości. Ponadto studnia chłonna, do której odprowadzane są oczyszczone ścieki, musi być oddalona od studni wody pitnej przynajmniej o 30 m.

3. Oczyszczalnia roślinno-stawowa:

Ze względu na specyficzny sposób działania wymaga dość dużej powierzchni. Sam filtr roślinny, to powierzchnia 10-12m2, do tego trzeba dodać staw denitryfikacyjny – od 6 nawet do 50m2 powierzchni, przepompownię – ok. 1m2 średnicy (w studni) i osadnik ok. 3-4m2, w zależności od zapotrzebowania. Zaletą tej oczyszczalni jest fakt, że można ją zorganizować w ogrodzie jako część wystroju, a więc nie musimy oddzielać tej części od części reprezentacyjnej działki.

Ile kosztuje oczyszczalnia ścieków?

Podobnie jak powierzchnia tak i ceny ekologicznej oczyszczalni ścieków zależą od tego jaką wybierzemy i jak możemy ją wkomponować w istniejący teren. Ile kosztuje mini oczyszczalnia ścieków?

Najtańsza przydomowa oczyszczalnia ścieków to oczyszczalnia drenażowa z drenażem rozsączającym. W zależności od jej wielkości i regionu usługi zapłacimy od 7 do 10 tys. zł, ale niewielkie, proste konstrukcje można dostać nawet za 3 tys. zł – nie licząc montażu.

Na oczyszczalnię biologiczną ze złożem biologicznym wydamy między 10 a 23 tys. zł, najczęściej dla przeciętnej rodziny wychodzi ok. 15 tys. zł. Powyżej tej ceny można zamontować oczyszczalnię ze złożem obrotowym (ok. 20 tys. zł). Mimo dużego wydatku na start, koszt takiej inwestycji szybko się zwraca ze względu na jej wydajność. Obrotowe złoże biologiczne nie wymaga częstego czyszczenia.

W podobnym zakresie cenowym mieści się oczyszczalnia roślinna. Z tym, że ceny raczej zaczynają się od kilkunastu tysięcy zł i dochodzą do 20 tys. Te ekologiczne oczyszczalnie praktycznie są samoobsługowe i niemal bezawaryjne. Głównym elementem, który może się zepsuć jest przepompownia. Minusem jest gorsze działanie w okresie zimowym – kiedy aktywność roślin i bakterii się zmniejsza. Oczyszczalnię roślinną trzeba dobrze zabezpieczyć i najlepiej będzie działać w cieplejszych regionach.

Na przydomową oczyszczalnię ścieków można dostać dotacje ze środków gminnych. Ślązacy mogą liczyć również na program pilotażowy, w ramach którego dostaną pieniądze od ministerstwa. Dotacje różnią się w zależności od gminy, dlatego warto się zorientować jak to wygląda w Twoim regionie.

Jaka oczyszczalnia szybko się zwróci?

Chociaż szambo lub prosta oczyszczalnia drenażowa są najtańszymi rozwiązaniami z punktu widzenia montażu, to kłopoty i koszty zaczynają się gromadzić w trakcie użytkowania. Dlatego warto dodać kilka słów o tym jak wygląda eksploatacja. Czego nie można wrzucać do przydomowej oczyszczalni? Jak często trzeba opróżniać przydomową oczyszczalnię ścieków?

Jeżeli założyliśmy ekologiczną oczyszczalnię ścieków, to dobrze jest zwracać uwagę co do niej trafi. Z substancji organicznych najbardziej szkodliwe są tłuszcze. Nie szkodzą samym bakteriom, ale ich nadmiar oblepia i zatyka drenaż. Można je rozpuszczać za pomocą biopreparatów lub zainstalować separator tłuszczów przy ujściu ścieków np. z kuchni. Do szybkiego rozpuszczenia tłuszczów w zbiorniku służą specjalne preparaty z enzymami.

Głównym wrogiem oczyszczalni są detergenty z silnymi środkami biobójczymi, kwasy, rozpuszczalniki, lakiery  - wszystko co wiemy, że zabija bakterie. Najlepiej używać środków czystości specjalnie skomponowanych pod oczyszczalnię. W przypadku oczyszczalni biologicznych czasami po prostu trzeba zresetować cały proces dodając nowych bakterii, żeby przywrócić pierwotną wydajność.

W zależności od rodzaju mini oczyszczalni trzeba pamiętać o ich regularnym opróżnianiu. Zwykle podaje się od 1 do 4 razy na rok, ale dużo zależy od tego jaka to oczyszczalnia i w jaki sposób jest eksploatowana. Samo zadanie należy powierzyć profesjonalnej firmie.

Jak założyć własną oczyszczalnię?

Pozwolenie czy brak sprzeciwu?

Oczyszczalnia przydomowa ma wiele zalet, w dodatku wielu inwestorów może liczyć na jej dofinansowanie. Czy coś stoi na przeszkodzie w budowie takiego systemu usuwania nieczystości? Kiedy nie można mieć przydomowej oczyszczalni ścieków? Na to pytanie częściowo odpowiedzieliśmy już wcześniej. Przydomowa oczyszczalnia wymaga miejsca, a niektóre typy również odpowiedniego podłoża. Poza tym może się okazać, że na danym terenie nie ma pozwolenia na budowę oczyszczalni np. ze względu na położenie na obszarze chronionym lub w pobliżu źródeł wody pitnej. Przeciwwskazaniem jest też brak dostępu do wodny pitnej, która będzie niezbędna do prawidłowego funkcjonowania oczyszczalni.

Czy trzeba mieć pozwolenie na przydomową oczyszczalnię? Tak i nie. Tak, bo budowę nawet małej oczyszczalni (do wydajności 7,5m3 na dobę) trzeba zgłosić w lokalnym urzędzie. Na odpowiedź należy czekać do 30 dni. Jeżeli po tym czasie urząd nie wyraził sprzeciwu, to możemy budować. Nie – bo małe oczyszczalnie nie wymagają pozwolenia jako takiego. Sprzeciw urzędu może dotyczyć tylko szczególnych okoliczności zagospodarowania terenu i innych czynników wymienionych wcześniej.

Etapy realizacji oczyszczalni ścieków

Zakładając, że wybór, projekt i zgodę mamy już za sobą należy wykonać następujące kroki:

1. Przygotować teren (usunąć przeszkody)
2. Zrobić odpływ kanalizacyjny z domu do zbiornika – tu liczy się ustalenie właściwego spadku, żeby nie dochodziło do niedrożności rury.
3. Przygotowanie wykopu pod zbiornik (szczegóły mogą się różnić zależnie od rodzaju oczyszczalni)
4. Ułożenie zbiornika w wykopie, wypoziomowanie i przysypanie zbiornika gruntem
5. Podłączenie rurociągu i przykanalnika – zasypanie do poziomu gruntu
6. Odprowadzenie ścieków do poletka rozsączającego lub cieku wodnego (zależnie od rodzaju oczyszczalni).

Powyższe punkty mają charakter orientacyjny. O tym jak szczegółowo zamontować oczyszczalnię piszemy w innych artykułach na naszej stronie.

Niezależnie od tego czy wykonujemy montaż samodzielnie czy zatrudniamy firmę, pamiętamy, że wszelkie elementy elektryczne powinna podłączać osoba z odpowiednimi uprawnieniami.

Przydomowa oczyszczalnia ścieków to coraz częściej alternatywa dla szamba. Wszędzie tam, gdzie nie ma lub nie może zostać doprowadzona sieć kanalizacyjna jest to bardziej ekologiczne rozwiązanie. Dzięki samodzielnej pracy oczyszczalni, czasami nawet bez użycia prądu, jest to również rozwiązanie ekonomiczne. Nawet jeżeli w pierwszym etapie musimy wydać sporą kwotę. Średnio instalacja oczyszczalni zwraca się w ciągu trzech lat, nawet przy pominięciu dotacji.

Ekologiczne oczyszczalnie ścieków są poza tym dobrym sposobem na zwiększenie świadomości dotyczącej ochrony środowiska. Sami zaczynamy czynnie uczestniczyć w procesach, które zachodzą podczas rozkładania naszych ścieków.

Źródła:

1. Lilianna Jampolska, Jak działa przydomowa oczyszczalnia ścieków?, https://budujemydom.pl/instalacje/woda-i-kanalizacja/a/70-jak-dziala-przydomowa-oczyszczalnia-sciekow, dostęp 11.11.2023
2. Damian Czernik, Roślinno-stawowa oczyszczalnia ścieków, https://okieminzyniera.pl/roslinno-stawowa-oczyszczalnia-sciekow-budowa-i-zasada-dzialania, dostęp 11. 11.2023
3. Anna Kazimierowicz, Dofinansowanie do przydomowej oczyszczalni ścieków 2023 - ile można dostać na własną oczyszczalnię ścieków?, https://www.muratorplus.pl/biznes/prawo/dofinansowanie-do-przydomowej-oczyszczalni-sciekow-2023-ile-mozna-dostac-na-wlasna-oczyszczalnie-sciekow-aa-6h2x-8uPy-TpCh.html, dostęp 11.11.2023