Z czego budować dom? Zalety i wady materiałów, ceny

Popularne materiały do budowy domu

Surowce, z których wykonuje się elementy budowlane

Z czego budować dom? Na to pytanie niełatwo odpowiedzieć. Warto jednak zacząć od dostępnych opcji. Materiały do budowy domu rzadko kiedy są jednolite. Chociaż można usłyszeć o domach drewnianych, betonowych czy murowanych, to tak naprawdę zawsze stosuje się więcej niż jeden materiał. Z czego innego wykonuje się fundamenty, z czego innego szkielet, jeszcze inny materiał jest używany do wypełnienia ścian lub pokrycia dachu. Nie wspominamy tu nawet o materiałach stosowanych przy wykańczaniu. Przyjrzyjmy się ogólnie jakie materiały do budowy domu są najchętniej wybierane, do których części budynku są stosowane i jakie mogą być różnice między nimi. Z czego warto budować dom?

• Drewno i materiały drewnopochodne – drewno jest najbardziej uniwersalnym materiałem, pod warunkiem, że dobierzemy odpowiedni rodzaj i grubość drewna do konkretnego celu. Liczy się gatunek drzewa, a którego pochodzi, zawartość wilgoci i sposoby obróbki jakim zostało poddane. Można jednak śmiało powiedzieć, że jeżeli marzy nam się zdrowy dom, to drewno jako główny lub przynajmniej znaczący element konstrukcji będzie dobrym wyborem.
• Beton – niejednorodny materiał kompozytowy, również należy do bardzo uniwersalnych materiałów budowlanych. Składa się ze spoiwa cementowego, kruszywa, stanowiącego wypełniacz i wody. Doskonale nadaje się do tworzenia prefabrykowanych części i modułów, wypełniania powierzchni płaskich (posadzki, stropy) oraz stawiania budowli murowanych z bloczków i pustaków. Większość placów budowy nie obejdzie się bez tego materiału, przynajmniej podczas przygotowania fundamentów. Zwykle rozróżnia się beton ciężki o podwyższonej gęstości (rzadko używany do budowy domów), beton zwykły i lekki o niskiej gęstości. Beton może zawierać różne materiały składowe, które wpływają na jego strukturę i właściwości. Na przykład porowate kruszywo (keramzyt) daje lepsze właściwości izolacyjne. Beton o większej gęstości, z dodatkiem kruszyw naturalnych i łamanych lepiej nadaje się do tworzenia elementów konstrukcyjnych np. żelbetowych. Współcześnie do mieszanek dodaje się też np. syntetycznych polimerów, metali i innych składników.
• Beton lekki, w tym beton komórkowy, jest stosowany głównie do stawiania ścian zewnętrznych i wewnętrznych. Beton komórkowy o doskonałych właściwościach izolacyjnych stosuje się zwykle w postaci bloczków. Bloczki to nie tylko sześciany, z których wznosi się mury i ściany, ale elementy pozwalające na wykończenie progów, nadproży itp. Beton w postaci płyt jastrychowych może być używany do wykończeń podłogi, ścian i sufitów.
• Glina – W budownictwie naturalnym stosuje się glinę jako element do konstrukcji ścian działowych, a nawet nośnych oraz jako tynk. Glina ma wiele zalet, ale jest materiałem o dużej wilgotności. Dobrze przygotowana może być wyjątkowo zdrowym i ekologicznym materiałem budowlanym. Najpowszechniej stosowane są cegły i pustaki ceramiczne, wypalane, zawierające w mieszance różne rodzaje gliny. Pustak ceramiczny, znany też pod angielską nazwą porotherm, dzięki porowatej strukturze jest lżejszy od cegły. Pustaki tego typu mogą mieć różne właściwości zależnie od techniki wykonania.
• Gips – minerał będący składnikiem wielu materiałów budowlanych, przede wszystkim wykończeniowych. Może być stosowany również w postaci anhydrytu, nie zawierającego wody. Chętnie wykorzystywany szczególnie w postaci ścianek działowych i gipsowo-kartonowych oraz jako tynk zewnętrzny.
• Inne materiały – Poza cegłą i pustakiem ceramicznym chętnie stosowana jest też cegła wapienno-piaskowa. Poza tym w niektórych przypadkach wykorzystuje się do budowy kamień, najczęściej do wykończeń lub elementów ozdobnych. Ponadto elementy konstrukcji mogą być wykonane ze stali, a do wykończenia można wykorzystać jeszcze wiele syntetycznych i naturalnych surowców np. folię termoizolacyjną, płytki ceramiczne, panele winylowe, dachówkę blaszaną itp. W środowiskach pasjonatów alternatywnego budownictwa eksperymentuje się ze starymi i nowymi materiałami, od prastarej gliny ze słomą do najnowocześniejszych kompozytów polimerowych, materiałów szklanych czy materiałów o specjalnej nanostrukturze.

Cegły, pustaki czy deski?

Na pytanie z czego budować dom można też odpowiedzieć inaczej – przyglądając się technice wykonania, lekkości, kształtom i podatności na obróbkę elementów budowlanych. Dopiero połączenie materiału i sposobu jego obróbki decyduje o tym czy jest to najtańszy materiał do budowy domu, jakie będą jego właściwości izolacyjne, odporność mechaniczna czy akustyka.

Materiałoznawstwo to ogromny dział wiedzy i praktyki budowlanej. Warto jednak pamiętać, żeby dokładnie sprawdzić właściwości konkretnego materiału, który chcemy wybrać. Na przykład pustak ceramiczny może być wytwarzany na kilka sposobów i przeznaczony do różnych celów. Wytwórcy proponują bloczki o lepszych właściwościach akustycznych, różnych klasach wytrzymałości, różnym rozmieszczeniu porów. To samo można powiedzieć o cegłach, specjalistycznych cegłach szamotowych, bloczkach betonowych. W przypadku drewna duże znaczenie ma też jego pochodzenie. Drewno liściaste ma inne właściwości niż iglaste, a także różnią się między sobą drewna poszczególnych gatunków drzew. Z tego powodu masowo wykorzystuje się sosnę, ale rzadziej drzewa owocowe. Dostępność i łatwość obróbki drewna może wpłynąć również na jego cenę.

Z powodu drobnych różnic między podobnymi materiałami ostateczny wybór przed budową domu zawsze należy skonsultować ze specjalistą.

Konkretne właściwości kluczowych materiałów budowlanych

Czy warto mieszkać w domach z betonu?

Nowoczesny cement (kluczowy element składowy betonu) pojawił się dopiero w XIX wieku i stał się odkryciem budowlanym XX wieku. Szczególnie chętnie stosowano go od lat 60-tych. Może dlatego kojarzy się z brutalistyczną architekturą miejską i nudnymi blokowiskami PRLu. Współcześnie materiały z betonu są dużo bardziej dopracowane i różnorodne. Szerokie możliwości prefabrykacji – od pojedynczych bloczków i porothermu do całych gotowych elementów ściany czy modułów – pozwalają budować szybko i w sposób precyzyjny.

Najważniejsze zalety betonu to trwałość, wytrzymałość, odporność na ogień i korozję, dobre właściwości akustyczne. Warunkiem jest właściwe dobranie i połączenie składników. Ze względu na bardzo wysokie walory wytrzymałościowe i pewną elastyczność jest chętnie stosowany przy dużych projektach miejskich i do budowy infrastruktury. Z betonu na pewno powinny być wykonane fundamenty (beton towarowy), dobrze zastosować go też do wypełnienia podłogi, ale nie jest to najtańszy materiał na ściany.

Beton komórkowy może się też dobrze sprawdzić w budowie domów jednorodzinnych. Nie nadaje się do budowy fundamentów, ale świetnie sprawdzi się jako budulec ścian i ścianek działowych. Mury z betonu komórkowego są nie tylko wytrzymałe i dobrze izolują od warunków pogodowych, świetnie tłumią też dźwięki. Poza tym bloczki z tego rodzaju betonu są lekkie, co ułatwia i przyspiesza proces budowy. Budynek z bloczków betonu komórkowego może wymagać docieplenia, ale za to jest odporny na pleśń, wnikanie bakterii i grzyba. Poza tym ma niski współczynnik promieniowania. Z tego materiału możemy mieć komfortowy, zdrowy dom, który w dodatku powstanie szybko i będzie miał wysokie walory estetyczne.

Wadą betonu jest jego cena. Chociaż łatwość stosowania i powszechność występowania sugerowałaby niski koszt produkcji.

Cegły i pustaki ceramiczne

Współcześnie wysoko ceni się domy prefabrykowane lub modułowe, ale pustaki ceramiczne czy klasyczne cegły nadal cieszą się dużą popularnością. W przypadku murowanych domów główną wadą jest długi czas budowy poszczególnych elementów i schnięcia zapraw. Małe cegły i pustaki wymuszają przeznaczenie większej powierzchni na zaprawę. Zaprawa między bloczkami stanowi jednak przerwę w ich właściwościach akustycznych i termoizolacyjnych. Z tego powodu większe pustaki i lepiej dopasowane (łączone na zaprawę cienkowarstwową) są droższe ale zapobiegają powstawaniu mostków cieplnych.

Ściany z pustaków mają doskonałe właściwości termoizolacyjne, zbyt mała gęstość może jednak wpływać na słabszą izolację akustyczną. Pustak ceramiczny, podobnie jak bloczki z betonu komórkowego, jest lekki, co bardzo ułatwia proces układania. Należy jednak wyważyć między lżejszymi i cięższymi, zwłaszcza kiedy chodzi o ściany nośne.

Można powiedzieć, że jest to najtańszy materiał do budowy domu, chociaż nie zawsze wybór najtańszej opcji jest opłacalny na dłuższą metę. Tanie pustaki ceramiczne wymagają grubszej warstwy zaprawy, ponieważ nie są równo dopasowane. Z kolei równe bloczki silikatowe o dużej gęstości lepiej chronią przed zimnem, ale są odpowiednio droższe.

Cegła ceramiczna ma jeszcze lepsze właściwości termoizolacyjne i akustyczne. Nie tylko dobrze chroni przed warunkami atmosferycznymi, ale powoli gromadzi i oddaje ciepło. Dom z cegły to z całą pewnością solidny i zdrowy dom. Niestety jest ona dość droga. Jeżeli szukamy najtańszego materiału na ściany, to porotherm będzie zdecydowanie przed cegłą. Mury z cegły są też dosyć grube, co może zmniejszać możliwości aranżacji wnętrz w takim budynku.

Chaty z bali i domki kanadyjskie

Drewno ma nie tylko wiele zalet jako materiał budowlany. Posiada też wysokie walory estetyczne. W Polsce rozpowszechniają się techniki, które pozwalają też budować w miarę szybko i tanio z elementów drewnianych. W przypadku domów z bali, drewno stanowi główny element konstrukcyjny i wypełniający. Domy zbudowane z półokrągłych lub płaskich bali z litego drewna prawie nie potrzebują dodatkowych materiałów do ocieplenia czy wzmocnienia konstrukcji. Drewno do budowy domu może być też dostarczone w formie sklejonych warstw (płyty lub deski) albo okleiny otaczającej inny materiał wypełniający. W domach szkieletowych stanowi podstawę konstrukcji, jednak cały dom szkieletowy niekoniecznie musi być drewniany. Dokładniej o domach z bali i kanadyjczykach piszemy w osobnych artykułach.