Kalenica dachu krok po kroku – elementy, budowa, porady praktyczne
Parafrazując znaną łacińską sentencję można powiedzieć, że tectum coronat opus, czyli że dach jest zwieńczeniem dzieła-budynku. Jeżeli tak, to zwieńczeniem dachu jest konstrukcja w miejscu połączenia połaci nazywana po staropolsku kalenicą. Kalenice dachowe, czyli zewnętrzne grzbiety strzechy wykonane z perzu albo słomy, przyciskano koźlinami. To może tłumaczyć etymologię i znaczenie kalenicy (kolenicy) jako szeregu koźlin z kołów. W każdym razie kalenica dachu pełni szczególną rolę w konstrukcji dachowej, a sposób jej wykonania wpływa decydująco na trwałość i wygląd. Źle wykonana i wykończona może spowodować zawilgocenie i zagrzybienie całego domu.
Jeśli planujesz budowę domu, skorzystaj z usługi Szukaj Wykonawcy, dostępnej na stronie Kalkulatory Budowlane. Po wypełnieniu krótkiego formularza zyskasz dostęp do najlepszych ofert.
Z tego artykułu dowiesz się:
Kalenica dachu – najwyższy punkt budynku
Zwieńczenie i wentylacja budynku w jednym
Kalenica jest najwyższym punktem konstrukcji dachowej, często ozdobionym jakąś figurką bądź nasadką, co nadaje budynkowi niepowtarzalny charakter. Nawiasem mówiąc, ceramiczne ozdoby dachu stosowano w Chinach już kilkanaście wieków temu, chociaż ich przeznaczenie było bardziej magiczne niż dzisiaj.
Wyprowadzanie powietrza przez kalenice dachowe jest podyktowane wykorzystaniem prawie całej przestrzeni nowoczesnego domu do celów mieszkalnych. Stare budynki, w których poddasza były wykorzystywane jedynie jako schowki i czasowe magazyny, miały mnóstwo różnych otworów i nieszczelności. Można powiedzieć, że całe poddasze było wentylowane hulającym wiatrem. Zacinający deszcz albo zawieja śnieżna niosła wprawdzie trochę wilgoci, ale ta szybko wysychała w ciągłym ruchu powietrza. Kalenica dachu mogła być wtedy szczelna, a gąsior układany na zaprawę.
Kiedy pod dwuspadowym dachem stawiano na poddaszu dwie ściany i strop, urządzając tam mieszkanie, wciąż jeszcze po bokach i na górze pozostawały puste przestrzenie zapewniające swobodną wentylację budynku. Dopiero wykorzystując maksymalnie przestrzeń pod dachem doprowadziliśmy do sytuacji, że wolna pozostała jedynie mała przegroda. Szczelna kalenica dachu dwuspadowego czy jednospadowego musiała więc przejść do lamusa.
Norma budowlana mówi, że szczelina wentylacyjna w kalenicy powinna wynosić 0,05% powierzchni dachu pod tą kalenicą, ale nie mniej niż 50 cm2/1 mb kalenicy. Nawet jeżeli zapisy normy nie są bezwzględnie obowiązkowe, to ich przestrzeganie i spełnienie warunków leży w interesie właściciela domu. Właściwie wykonana kalenica dachu chroni pokrycie dachu przed wilgocią. Jeśli planujesz zlecić budowę dachu, wypełnij ten krótki formularz i sprawdź oferty wykonawców.
Kalenice dachowe i wysokość budynku
Kalenica jest linią dachu utworzoną przez zbiegające się u góry skośne połacie. W przypadku dachu dwuspadowego linia kalenicy jest najwyższym elementem domu i do niej odnosi się jego wysokość. Jeżeli dach jest kopertowy i brak jest typowej kalenicy, punkt, w którym łączą się cztery połacie dachu jest punktem pomiaru wysokości.
Za kalenicę dachu płaskiego albo jednospadowego uznaje się najwyższy punkt dachu. Kiedy dach jest zbudowany w formie stropodachu, kalenica dachu płaskiego ma konstrukcję odwróconą, to znaczy wody opadowe są zbierane przez kanał, wewnętrzną rynnę albo specjalne wpusty.
Kalenica dachu dwuspadowego albo wielospadowego tworzy linię, która może być usytuowana równolegle albo prostopadle do drogi. Dom z dachem kopertowym albo z wieloma kalenicami na różnych poziomach może sprawiać problem z określeniem położenia budynku. W takim wypadku, aby nie naruszyć założeń planu zabudowy działki, najlepiej jest zasięgnąć opinii urzędu gminnego.
Jak zbudowana jest kalenica dachowa?
Główne zadania najwyższego fragmentu dachu
W przeciwieństwie do swego słomianego albo trzcinowego pierwowzoru, który zapewniał jedynie szczelność, kalenica dachowa współczesnego domu jest wielofunkcyjną i złożoną częścią dachu. Do podstawowych zadań kalenicy należy:
- wentylacja dachu – ułożenie pokrycia dachowego powinno pozwalać na swobodne przemieszczanie się powietrza. W ten sposób wilgoć, która dostaje się z wnętrza poddasza może wydostać się na zewnątrz przez wylot w kalenicy. Całkowicie uszczelnione wykończenie dachu doprowadziłoby do kondensacji pary wodnej, zawilgocenia warstwy termoizolacji, a w rezultacie do zniszczenia więźby dachowej.
- szczelność dachu – mimo pozostawienia szczeliny wentylacyjnej w dolnej części kalenicy, dach musi chronić wnętrze przed deszczem, śniegiem, kurzem i owadami. Szczelinę trzeba więc dokładnie zakryć, bez blokowania ruchu powietrza.
- połączenie połaci dachowych – połacie dachu i krokwie łączą się ze sobą w kalenicy. W dachach wielospadowych, wielopołaciowych, tworzą się obok kalenicy głównej, kalenice boczne spadziste.
Elementy składowe kalenicy dachowej
Poprawne wykonanie kalenicy gwarantuje spełnianie podstawowych zadań dachu. Cyrkulację powietrza zapewniają otwory wentylacyjne, a łata kalenicowa podtrzymuje gąsiory, osłaniające konstrukcję. Dla typowego pokrycia dachówkowego w skład kalenicy wchodzą takie elementy, jak:
- Wstępne pokrycie - w zależności od rozwiązania, może być zastosowane pełne deskowanie z papą albo membrana. W przypadku deskowania z papą oraz folii niskoparoprzepuszczalnej w kalenicy pozostawia się szczelinę wentylacyjną (rozcina się folię w obrębie kalenicy). Zastosowanie membrany wysokoparoprzepuszczalnej wymaga natomiast ułożenia jej szczelnie, według zaleceń producenta.
- Kontrłaty – łączą się w obrębie kalenicy i są mocowane na nakładkę albo przycinane na ukos. Najwyżej na połaci dachu leży łata kalenicowa, na niej montowany jest każdy gąsior oraz taśma.
- Taśma uszczelniająco-wentylacyjna – składa się z cienkiej blachy aluminiowej albo blachy połączonej z tkaniną na przykład z włókien polipropylenowych. Taśma jest tak skonstruowana, aby można ją było odpowiednio wyprofilować i dopasować do pokrycia. Taśma uszczelniająco-wentylacyjna pod gąsiorami na kalenicy chroni przed kurzem i wodą, a zarazem przepuszcza na zewnątrz powietrze.
- Szczotki pod gąsiory – elementy wentylacyjno-uszczelniające, które zabezpieczają połać dachu przed nawiewaniem deszczu, śniegu i pyłu. Szczotki pod gąsiory są zwykle wykonane z włókien polipropylenowych odpornych na promieniowanie UV.
- Gąsiory – elementy do pokrycia kalenicy. Aby ciąg gąsiorów został zamknięty, istnieją gąsiory środkowe i gąsiory skrajne, które zamykają z obu stron odcinek kalenicy.
Kalenica dachowa – element ważny i wcale nie prosty
Chociaż kalenica kojarzy się laikom z równym szeregiem gąsiorów i ewentualnie jakąś ozdobą dachową na szczycie, to w rzeczywistości jest ważnym i złożonym elementem konstrukcji dachu. Tak się przy tym składa, że najważniejsze części kalenicy są ukryte pod spodem. Poprawność ich zastosowania zostanie zweryfikowana dopiero po pewnym czasie.