Najtańsze ogrzewanie domu jednorodzinnego - porównujemy metody

Stare i nowe sposoby ogrzewania

Zanim odpowiemy na pytanie jakie ogrzewanie domu jest najtańsze, warto rozróżnić odchodzące i wschodzące trendy w branży grzewczej.

Piec, kolektory czy pompa?

Na początek zobaczmy co ma do wyboru inwestor. Poniższe urządzenia sprawdzają się przede wszystkim w domach jednorodzinnych i na tych rozwiązaniach się skupiamy. Pewne rozwiązania można zastosować również w mieszkaniach budynków wielorodzinnych:

• Piec na paliwa stałe – kiedyś najtańszy, najbardziej powszechny sposób utrzymywania ciepła w pomieszczeniach. Od trociniaka do wielkiego kotła na węgiel, wszystkie produkują szybko, wysoką temperaturę, ale wymagają częstego zasilania. Produkują też sporo smogu i uwalniają gazy cieplarniane, opierają się na nieodnawialnych lub powoli odnawialnych (drewno) źródłach energii. To tylko niektóre powody, dla których obecnie wycofuje się ten sposób ogrzewania z powszechnego użycia. Ogrzewanie na drewno lub ekogroszek potrafi być też w miarę tanie i ekologiczne. Dużo zależy od tego jak efektywne będzie paliwo i jaki mamy piec.
• Gaz i olej opałowy – inne tradycyjne sposoby ogrzewania domu wykorzystują piece i kotły olejowe. To również źródła ogrzewania oparte na paliwach kopalnych. Ogrzewanie gazowe to zwykle synonim ciepła produkowanego przy użyciu gazu ziemnego. Możliwe jest też ogrzewanie gazem płynnym (propan-butan). To drugie rozwiązanie nie jest współcześnie szczególnie ekonomiczne. Olej opałowy jest natomiast pochodną ropy, z czym wiążą się wszystkie wady i zalety tego surowca. Ropa daje energię o bardzo dużej gęstości (to znaczy, że uzyskamy z niej wiele ciepła przy małym zużyciu). Jednak wymaga wydobycia surowca, jest zależna od bardzo specyficznego rynku naftowego i przyczynia się do powstawania gazów cieplarnianych. Podobnie jak z paliwami stałymi - ekologiczność i oszczędność powyższych sposobów ogrzewania domu w dużej mierze zależy od zastosowania właściwych technik i urządzeń.
• Ogrzewanie elektryczne – ogrzewanie prądem z sieci publicznej należy do najdroższych i najmniej ekologicznych sposobów utrzymania ciepła w mieszkaniu. Jednak sytuacja zmienia się, jeżeli jesteśmy w stanie wykorzystać prąd z baterii słonecznych lub wiatraków prądotwórczych. Wówczas jest to nowoczesne ogrzewanie domu, które pozwala wykorzystać źródła odnawialne i przy dobrze dopasowanej instalacji jest prawie bezkosztowe.
• Odnawialne źródła energii – tu zalicza się przede wszystkim pompy ciepła i kolektory słoneczne. Kolektory słoneczne wydają się w miarę tanim i z pewnością ekologicznym sposobem ogrzewania. W naszej strefie klimatycznej, przy zmniejszonej ilości godzin operowania słońca w sezonie grzewczym i dużej ilości zachmurzeń mogą być niewystarczające. Dlatego często instaluje się je jako wspomaganie innego systemu. O tym czy jest to ekonomiczne rozwiązanie musi zdecydować inwestor w konkretnej sytuacji. Jako optymalne odnawialne źródło energii cieplnej proponuje się pompy ciepła. Szczególnie niedrogie i uniwersalne pompy powietrzne. Pompa ciepła z fotowoltaiką dodatkowo pozwala zaoszczędzić na prądzie potrzebnym do pracy instalacji.

Wysoko-, średnio- i niskotemperaturowe

Pojawienie się nowych urządzeń i technik grzewczych na rynku pozwoliło zróżnicować również temperatury ogrzewania. Dotyczy to przede wszystkim systemów opartych na podgrzewaniu wody lub innego czynnika grzewczego. Rozróżnia się trzy podstawowe zakresy temperatur:

• niskotemperaturowe – 35-45°C
• średniotemperaturowe – 50-80°C
• wysokotemperaturowe – zwykle powyżej 80°C

Dużo zależy od tego z jakich urządzeń korzystamy, ale najczęściej niskotemperaturowe jest uważane za najtańsze i najbardziej ekologiczne (dzięki mniejszym nakładom energii i mniejszemu zużyciu materiałów).

Tanie ogrzewanie a ocieplenie domu

Chcąc zaoszczędzić na ogrzewaniu powinniśmy zapytać nie tylko czym najtaniej ogrzewać dom, ale jak zabezpieczyć go przed ucieczką ciepła. Skutki źle ocieplonego lub wcale nie ocieplonego domu widać dobrze w starym budownictwie. Szczególnie w miastach i dużych domach jednorodzinnych starego typu. Dlatego pierwszym krokiem termomodernizacji jest uszczelnienie ścian i zwiększenie zdolności zatrzymania ciepła dla starego domu. Żeby lepiej wyjaśnić, o co chodzi, spójrzmy na tabelę, gdzie pokazano uśrednione zapotrzebowanie na energię cieplną:

Zapotrzebowanie na energię cieplną

Wiek i ocieplenie budynku	Zapotrzebowanie na ciepło według powierzchni
Lata 1970-te i 80-te, nieocieplony	100 W/m2rok
Lata 1990-te, ocieplony 5cm warstwą styropianu	70 W/m2rok
Lata 2000-2010, ocieplony 10cm warstwą styropianu	60 W/m2rok
2010 do dziś, ocieplony 15cm warstwą styropianu, z trójwarstwowymi oknami (dom energooszczędny)	40 W/m2rok
Dom pasywny	15 W/m2rok

Jak widać, nie można porównać starego domu z budynkiem pasywnym, wybudowanym np. w 2023 roku. Do tego trzeba dołożyć możliwości techniczne, pozwalające na instalowanie nowego systemu grzewczego. Wielu inwestorów, dokonujących termomodernizacji starego domu wybiera pompę ciepła z fotowoltaiką, ale łączy ją z grzejnikami, zamiast z podłogówką. Podłogówka jest tańsza i bardziej ekologiczna w eksploatacji, jednak jej montaż to dodatkowy, wysoki koszt.

Oszczędne ogrzewanie w różnych konfiguracjach

Jeżeli weźmiemy pod uwagę wszystkie wyżej wymienione czynniki, to jakie ogrzewanie domu jest najtańsze?

Odpowiemy na to pytanie zestawiając koszt montażu, opłaty miesięczne i efektywność różnych sposobów ogrzewania domu.

Tanie ogrzewanie starego domu

Do starych domów zaliczymy tutaj budynki powstałe przed 2010 rokiem. Na podstawie wcześniej przedstawionej tabeli wiemy, że ich zapotrzebowanie na ciepło jest bardzo różne. W procesie termomodernizacji dodaje się zwykle ocieplenie, przeprowadza wymianę okien i uszczelnienie drzwi, więc można założyć, że zapotrzebowanie spadnie do poziomu budynków ocieplanych z lat 2000-2010.

Dopiero następnym etapem jest wybór systemu ogrzewania. W tym przypadku nie zawsze możemy sobie pozwolić na w pełni nowoczesne ogrzewanie domu. Jeżeli zdecydujemy się na pompę ciepła, to prawdopodobnie będziemy musieli wybrać przynajmniej średniotemperaturową. Taka pompa powinna sobie poradzić z zasileniem grzejników. Taka opcja to wysoki koszt wstępny i oszczędne ogrzewanie po zamontowaniu systemu. Przeprowadzanie termomodernizacji w starych domach kwalifikuje się do dopłat, ale nawet po uzyskaniu dofinansowania będziemy musieli wydać lub spłacać kilkanaście tysięcy.

Tanią opcją, porównywalną w rachunkach z ogrzewaniem pompami ciepła, jest wybór kotła na kawałki drewna. Mowa tutaj o modelach zgazowujących drewno, które uzyskują wysoką wydajność i zużywają mało paliwa. Tanie kotły na drewno można kupić za około 5 tys. zł, ale wymagają one ręcznego ładowania. Kotły ze zautomatyzowanym ładowaniem są porównywalne w cenie do powietrznych pomp ciepła (28-30 tys. zł).

Ekonomiczne ogrzewanie nowego domu

W przypadku nowo powstających budynków zdecydowanie królują systemy, w których pompa ciepła z fotowoltaiką zasila podłogówkę lub ogrzewanie hybrydowe (podłogowe plus grzejniki niskotemperaturowe). Najbardziej wydajna jest pionowa pompa gruntowa, ale osoby zastanawiające się jak tanio ogrzać dom, zwykle nie decydują się na wydatek tego rzędu (nawet 80-100 tys. zł). Optymalna jest więc powietrzna pompa ciepła, połączona z niedużą instalacją fotowoltaiczną i precyzyjnie dobranym systemem ogrzewania podłogowego. Montaż podłogówki w domu, który dopiero powstaje, jest zdecydowanie tańszy niż w budynku gdzie trzeba by kuć lub podwyższać istniejącą podłogę.

Zamiast ogrzewania podłogowego można wybrać inną opcję ogrzewania płaszczyznowego, np. maty kapilarne na suficie i sufit podwieszany. Jeżeli chodzi o koszty eksploatacji i źródło ciepła, to jest ono takie samo – np. pompa plus panele fotowoltaiczne.

Inne opcje – ile kosztują i czy warto

Kiedy mowa o innych rozwiązaniach grzewczych, prawdopodobnie najlepiej zacząć ranking od najmniej opłacalnych. Wbrew pozorom w 2023 roku pierwszego miejsca nie zajmuje kocioł na ekogroszek, ale na gaz. To może niektórych wprawiać w zakłopotanie, bo gaz jest uważany za tańsze źródło ciepła. Już wyjaśniamy: ogrzewanie gazowe jest jednym z lepszych rozwiązań, pod warunkiem, że mamy dostęp do gazu ziemnego. Jednocześnie kocioł wykorzystujący propan ze względu na wojnę na Ukrainie, stał się najmniej opłacalną opcją. Niechlubne drugie miejsce w rankingu zajmuje ogrzewanie elektryczne, jeżeli nie wytwarzamy własnego prądu. Same urządzenia do ogrzewania elektrycznego są dość tanie i łatwe w montażu, ale biorąc pod uwagę stale rosnące i niestabilne ceny prądu odradzamy tę opcję. Chyba że macie panele fotowoltaiczne.

Do najmniej ekonomicznych sposobów ogrzewania domu należy też wykorzystanie kotła olejowego. Nie mówiąc o tym, że olej opałowy sam należy do nieekologicznych rozwiązań.

Idąc dalej mamy kocioł na węgiel i kocioł na pellet. Dawniej wybierane chętnie ze względu na prostą obsługę systemu i niską bezwładność cieplną. Dziś ceny ekogroszku, węgla i pelletu rosną, a przepisy unijne i krajowe coraz bardziej ograniczają ich wykorzystanie. Patrząc perspektywicznie, nawet jeżeli ogrzewanie ekogroszkiem jest dziś jednym z tańszych, to prawdopodobnie za kilka lat będzie albo bardzo drogie albo bardzo trudne do realizacji.

W powyższych wyliczeniach nie uwzględniliśmy pieca tzw. kopciucha – czyli mało wydajnego urządzenia na węgiel.

Podsumowanie

Czym najtaniej ogrzewać dom? Dobra pompa gruntowa, panele fotowoltaiczne i podłogówka, zapewnią nam długotrwałą samowystarczalność energetyczną. To nowoczesne ogrzewanie domu jest jednak sporym wydatkiem. Trzeba też brać pod uwagę możliwości geologiczne – nie wszędzie da się zrobić odwiert pod ogrzewanie gruntowe.

Opcja dostępna dla przeciętnego inwestora w 2023 roku to powietrzna pompa ciepła, optymalnie z fotowoltaiką. Jeżeli możemy sobie pozwolić na ogrzewanie podłogowe, to zapłacimy około 2600 zł (za ogrzanie pow. 100 m²).

Ekonomiczne i oszczędne może być też ogrzewanie gazowe gazem ziemnym. Kocioł kondensacyjny pozwala na zainstalowanie podłogówki lub innego systemu niskotemperaturowego, co dodatkowo obniży koszt ogrzewania.

Oszczędnym ogrzewaniem jest wykorzystanie kotła na kawałki drewna zgazowującego paliwo. Jeżeli w danym miejscu nie ma dostępu do centralnego ogrzewania ani gazu ziemnego, to kocioł na drewno jest dobrą alternatywą dla pieców na pellet i węgiel.