Bezpieczniki w domu - rodzaje, montaż, wymiana, porady
Bezpieczniki to podstawowy element ochrony instalacji elektrycznej. Znajdują zastosowanie w każdym domu oraz mieszkaniu. Jakie są rodzaje bezpieczników? Na czym polega zasada ich działania? Jak je zamontować lub wymienić? Poniżej przedstawimy kilka istotnych kwestii, o których warto pamiętać podczas tworzenia i modernizacji instalacji elektrycznej.
Jeśli szukasz firmy, która wykona u ciebie instalację elektryczną, skorzystaj z usługi Szukaj Wykonawcy, dostępnej na stronie Kalkulatory Budowlane. Po wypełnieniu krótkiego formularza zyskasz dostęp do najlepszych ofert.
Z tego artykułu dowiesz się:
Przepięciowy bezpiecznik automatyczny
Czym jest i do czego służy bezpiecznik przepięciowy?
Bezpiecznik automatyczny czy innymi słowy bezpiecznik przeciwprzepięciowy chroni instalacje elektryczne oraz podłączone do niej urządzenia. Znajduje zastosowanie zarówno w instalacjach starszego, jak i nowszego typu. Bezpiecznik automatyczny zastąpił starsze bezpieczniki topikowe. Obecnie jest też elementem instalacji budynku, wyposażonego w instalacje odgromowe. Automatyka tego rozwiązania polega na tym, że główka bezpiecznikowa zostaje wyposażona w specjalny przycisk. Po uruchomieniu wyzwalacza i odłączeniu zasilania przycisk zabezpieczający zostaje wyrzucony na zewnątrz. Po usunięciu awarii możemy ponownie wcisnąć przycisk, co przywróci zasilanie elektryczne. Starszego typu rozwiązanie, czyli bezpieczniki topikowe są bardziej problematyczne. Po odcięciu zasilania wymagają wymiany topika.
Zadaniem bezpiecznika jest natychmiastowe odcięcie energii elektrycznej w sytuacji, gdy pojawi się przepięcie lub przeciążenie. Zasada działania urządzenia jest bardzo prosta. Bezpiecznik automatyczny podłącza się do skrzynki rozdzielczej. Z jednej strony znajduje się podłączenie do przewodu fazowego, z drugiej do przewodu ochronnego. Tak zwane korki analizują napięcie prądu w instalacji. Prąd znamionowy wywołuje dużą rezystencję. To w efekcie sprawia, że bezpieczniki elektryczne pozostają w stanie spoczynku. W przypadku nagłego skoku napięcia (np. wywołanego przez wyładowanie atmosferyczne), bezpiecznik automatyczny zmniejsza rezystencję. To z kolei powoduje zwarcie pomiędzy przewodem ochronnym, a fazowym i odłącza domową instalację elektryczną. Nadmiar energii zostaje uziemiony, co zabezpiecza podłączone do instalacji urządzenia elektryczne. Warto przy tym zaznaczyć, że bezpiecznik automatyczny nie chroni przed skutkami porażenia prądem. Do tego celu stosuje się bezpiecznik różnicowy z członem nadprądowym. Jeśli interesuje cię ten temat, przeczytaj także artykuł o kosztach ułożenia instalacji elektrycznej.
Rodzaje bezpieczników przepięciowych
Bezpiecznik automatyczny może posiadać trzy klasy zabezpieczeń. Warto o tym pamiętać, bowiem to właśnie klasa zabezpieczeń informuje nas o parametrach pracy bezpiecznika. W ofertach sprzedaży znajdziemy:
Bezpieczniki elektryczne klasy A – to ochronniki przeznaczone do instalacji przy liniach przesyłowych niskiego napięcia. Zazwyczaj nie znajdują zastosowania w warunkach domowych.
Bezpiecznik przepięciowy klasy B – bezpiecznik automatyczny klasy B to pierwszy stopień ochrony budynku. Możemy go stosować w instalacjach wyposażonych w instalacje odgromową oraz w instalacjach podłączonych do linii kablowych i napowietrznych. W jego wnętrzu znajduje się iskiernik umożliwiający niemal natychmiastowe gaszenie łuku elektrycznego. Sprawdź także w tym artykule, jak wygląda schemat instalacji elektrycznej.
Bezpieczniki elektryczne klasy C – to drugi stopień ochrony instalacji elektrycznej. Bezpiecznik automatyczny klasy C stanowi zabezpieczenie przed przepięciami wynoszącymi do 11,5 kV. Są to przepięcia, które mogą zostać przepuszczone przez bezpiecznik klasy B i uszkodzić podłączone do instalacji sprzęty elektryczne. Dlatego w ofertach sprzedaży pojawiły się ochronniki B+C, które skutecznie zabezpieczają domowe instalacje. Zaopatrzona w ochronniki skrzynka bezpieczników umożliwi ochronę instalacji oświetleniowej, sprzętów RTV oraz AGD. Bezpiecznik automatyczny odłączy zasilanie natychmiast po pojawieniu się przepięcia.
Bezpieczniki elektryczne klasy D – to trzeci stopień zabezpieczenia instalacji elektrycznej. Powstrzymuje niskie przepięcia, które mogą zostać przepuszczone przez ochronnik B lub C. Bezpiecznik automatyczny klasy D znajduje zastosowanie miejscowe. Nie jest podłączony do całej instalacji, lecz zabezpiecza pojedyncze urządzenie elektryczne. Dobrze sprawdza się w ochronie szczególnie wrażliwej elektroniki, w której nawet niewielki skok napięcia może spowodować uszkodzenia. Warto wiedzieć, że skrzynka bezpieczników nie posiada miejsca na ochronniki typu D. Zostają one zamontowane w puszkach podtynkowych, gniazdkach lub są elementami przenośnymi.
Bezpiecznik różnicowy
Czym jest wyłącznik różnicowoprądowy?
Bezpiecznik różnicowy, czy innymi słowy wyłącznik różnicowoprądowy to kolejne zabezpieczenie instalacji elektrycznej. Jego zadaniem jest odcięcie zasilania elektrycznego w momencie pojawienia się prądów ujemnych.
Bezpiecznik różnicowy jest obecnie podstawowym elementem wyposażenia instalacji elektrycznych w nowych domach jednorodzinnych oraz mieszkaniach. W starszego typu budynkach często znajduje się jeszcze instalacja typu PEN, z którą bezpiecznik różnicowy nie współpracuje.
Ochronnik analizuje napięcie prądu wpływającego i wypływającego. W przypadku pojawienia się prądu ujemnego następuje natychmiastowe odcięcie zasilania. Prąd ujemny może pojawić się na przykład w przypadku uszkodzenia urządzenia elektrycznego. Dobrym przykładem będzie tu uszkodzony bojler, w którym doszło do zwarcia. Na skutek uszkodzenia na obudowie urządzenia pojawia się prąd o niskim napięciu. W efekcie w instalacji powstaje prąd różnicowy (ujemny). Bezpiecznik różnicowy natychmiast analizuje sytuację i odcina dopływ prądu elektrycznego.
Bezpiecznik różnicowy to skuteczna ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym. Wyłączenie zasilania następuje natychmiast po wykryciu przez wyłącznik różnicowoprądowy prądów ujemnych. Możemy zatem przyjąć, iż jest to również jeden z elementów ochrony przeciwpożarowej.
Obecnie wyłącznik różnicowoprądowy znajduje się na wyposażeniu wszystkich nowszego typu mieszkań i domów jednorodzinnych. W ofertach sprzedaży znajdziemy także wyłącznik nadprądowy wyposażony w bezpiecznik różnicowy. Warto pamiętać, że zwykły wyłącznik różnicowoprądowy może być skutecznym zabezpieczeniem każdej domowej instalacji elektrycznej. Jednak nie chroni przed skutkami porażenia prądem. Taką funkcję pełnią jedynie bezpieczniki różnicowe z członem nadprądowym lub osobne wyłączniki nadprądowe (tak zwany wyłącznik nadmiarowy).
Jak dobrać bezpiecznik różnicowy?
W ofertach sprzedaży znajdziemy różne rodzaje bezpieczników różnicowych. Podstawowym kryterium doboru będzie charakterystyka domowej instalacji elektrycznej. Tylko odpowiednio dobrany bezpiecznik różnicowy zapewni ochronę instalacji.
Wybierając bezpiecznik różnicowy zwracamy uwagę na kilka podstawowych parametrów. Mowa tu o czułości wyłącznika, jego czasie działania (bezpieczniki zwłoczne i bezzwłoczne), a także kształcie przebiegu prądu różnicowego (bezpieczniki typu A, B i AC).
Wybierając ochronnik różnicowy zwróćmy także uwagę na obecność zabezpieczenia nadprądowego. Główka bezpiecznikowa nieposiadająca członu nadprądowego nie będzie pełnym zabezpieczeniem instalacji. W jej wypadku niezbędne będą także wyłączniki nadprądowe. Obecnie możemy już kupić zintegrowany bezpiecznik różnicowy i wyłącznik nadmiarowy, który chroni przed skutkami porażenia prądem.
Czym są wyłączniki nadprądowe i bezpieczniki topikowe?
Wyłączniki nadprądowe
Wyłączniki nadprądowe stanowią element ochronny w przypadku pojawienia się przeciążeń albo zwarcia. Chronią obwody instalacji elektrycznej przed przegrzaniem. Dobrze dobrana aparatura modułowa stanowi wysoce skuteczne zabezpieczenie.
W ofertach sprzedaży znajdziemy wyłączniki nadprądowe o różnorodnej charakterystyce czasu pracy (podzielone symbolami od A do D). W instalacjach elektrycznych zazwyczaj wykorzystuje się wyłączniki nadprądowe typu B i C. Jeśli interesuje cię ten temat, przeczytaj także ten artykuł o wyłączniku nadprądowym.
Charakterystyka czasowo prądowa B oznacza bezpieczniki nadprądowe w których wyzwalacz przeciążeniowy został ustawiony na 1,13 do 1,45 wielokrotności prądu znamionowego. Natomiast wyzwalacz zwarciowy został ustawiony na 3 – 5 krotność prądu znamionowego. Są to wartości, które umożliwiają współpracę w instalacjach domowych.
Charakterystyka czasowo prądowa C oznacza bezpieczniki nadprądowe, w których wyzwalacz zwarciowy został ustawiony na 5 – 10 krotność prądu znamionowego. Są to dość popularne wyłączniki nadprądowe o szerokich możliwościach zastosowania.
W ofertach sprzedaży znajdziemy też wyłącznik 1 fazowy i wyłącznik 3 fazowy. Mechanizm 1 fazowy nie cieszy się już taką popularnością, jednak nadal znajduje zastosowanie w jednofazowych instalacjach starszego typu.
Bezpieczniki topikowe
Bezpieczniki topikowe to kolejny element ochrony instalacji elektrycznej. Znajduje zastosowanie w starszych instalacjach domowych, a także przemysłowych. Bezpieczniki topikowe zabezpieczają instalację w przypadku pojawienia się zwarcia lub przeciążenia. Ważnym elementem mechanizmu jest topik (od którego wzięła się nazwa bezpiecznika) oraz wkładka topikowa.
Urządzenie przewodzi prąd znamionowy o określonej wartości. W przypadku pojawienia się zwiększonego napięcia dochodzi do stopienia topika, co w efekcie odcina zasilanie elektryczne i chroni podłączone do instalacji urządzenia elektryczne. Element topliwy może zostać pokryty piaskiem kwarcowym. Dobrej jakości topik pokryty piaskiem kwarcowym umożliwia bardzo szybkie rozproszenie łuku elektrycznego.
Istotnym elementem mechanizmu jest też wkładka topikowa. To właśnie wkładka topikowa umożliwia wymianę stopionego elementu na nowy. Warto także dodać, że im wyższa wartość prądu przechodzącego przez bezpieczniki topikowe, tym szybsze działanie zabezpieczenia. Dzięki szybkiemu stopieniu się topika możemy uchronić nie tylko urządzenia elektryczne, ale także zabezpieczyć całą instalację przed przegrzaniem przewodów. Zarówno sam topik, jak i wkładka topikowa (podobnie jak cała aparatura modułowa) powinny znajdować się w ofercie sprzedaży sklepów branżowych.
Warunki montażu
W ofertach sprzedaży znajdziemy różne bezpieczniki topikowe i bezpieczniki automatyczne, przeznaczone do pracy w większości instalacji. Skrzynka bezpieczników powinna zostać wyposażona w odpowiednio dobrane urządzenie ochronne. Dobierając bezpiecznik zwróćmy uwagę na oznaczenia, które informują o parametrach technicznych i możliwościach przyłączeniowych. Skrzynka bezpieczników musi zostać dobrana do charakterystyki instalacji elektrycznej. W następnym kroku dobieramy odpowiednie bezpieczniki. Poszczególne rodzaje bezpieczników przybierają poniższe oznaczenia:
- g – bezpieczniki pełnozakresowe (chroniące przed zwarciami i przeciążeniami).
- a – bezpieczniki niepełno zakresowe (zabezpieczające przed zwarciami).
- M – bezpieczniki do silników.
- L – bezpieczniki do przewodów.
- G – bezpieczniki ogólnego przeznaczenia.
- UR – bezpieczniki ultraszybkie.
- F – bezpieczniki szybkie.
- D – bezpieczniki do użytku domowego, tak zwane korki.
Podczas prac montażowych warto także zapoznać się ze specyfiką oznaczeń instalacji elektrycznych.
- PE – to przewody ochronne.
- L – przewody fazowe.
- PE1 – listwa zaciskowa do przewodu ochronnego.
- SPD – ochronnik przepięciowy.
- N – przewodu neutralne.
- N1 – listwa zaciskowa do przewodów neutralnych.