Clematis (powojnik) – uprawa, pielęgnacja, wymagania, ziemia

Pnące krzewy ozdobne z rodzaju Clematis rodzimego pochodzenia

Pochodzenie i wygląd powojnika

Nazwa „powojnik” albo „clematis” jest bardzo ogólna, ponieważ oznacza rodzaj botaniczny z rodziny jaskrowatych, który obejmuje ponad 300 różnych gatunków. Wiele powojników będących w uprawie w ogrodzie pochodzi z Chin i Japonii. Dzięki wieloletnim wysiłkom ogrodników powstały nowe krzyżówki i odmiany hodowlane, które mocno odmieniły zwłaszcza kwiaty powojnika. Zyskały one nowe kolory, efektowną wielkość i więcej płatków zamiast pierwotnych czterech.

Różne powojniki rosną jako krzewy ozdobne, byliny albo pnącza. Drewniejące pędy mogą dorastać do kilku metrów długości. Wokół podpór owijają ogonki liściowe i w ten sposób wspinają się na znaczne wysokości.

Chociaż większość powojników ma swoją ojczyznę na Dalekim Wschodzie, trzy gatunki zaliczane są do flory Polski. Rodzime gatunki są odporne na mróz, dlatego spotyka się je w uprawie jako kwiaty ogrodowe. Należą do nich:

Powojnik alpejski (Clematis alpina)

Powojnik alpejski rośnie nie tylko w Alpach, ale także w naszych Tatrach, Pieninach i Bieszczadach. Jest bardzo mocnym, dzikim gatunkiem, który w kamienistych lasach górskich i w alpejskich zaroślach na skałach rośnie do wysokości 2900 m. Czteropłatkowe, zwisłe kwiaty w kolorze niebieskim do fioletowego otwiera w maju. W naturalnym środowisku powojnik alpejski raczej się nie wspina, ale pełza wśród głazów, krzewów i zarośli.  Jeśli jednak ma do dyspozycji odpowiednią podporę, potrafi osiągnąć wysokość 2-3 m. W uprawie w donicach na balkonie i w ogrodzie sadzi się obok botanicznego Clematis alpina także jego odmiany.

• Clematis alpina ‘Willy’ – różowe kwiaty z uroczą białą obwódką,
• Clematis alpina ‘Ruby’ - odmiana szczególnie mocna i bujnie kwitnąca z kwiatami burgundowoczerwonymi,
• Clematis alpina ‘Pamela Jackman’ – kwiaty niebieskofioletowe.

Powojnik pnący (Clematis vitalba)

Do roślin ozdobnych zalicza się również powojnik pnący, występujący dziko w wielu miejscach w Polsce. W naturze może wspinać się na wysokie drzewa, w ogrodzie często jest rośliną okrywową, która szybko pokrywa duże powierzchnie. Kwiaty o średnicy do 2 cm są białe, pachnące i zebrane w wiechy. Rozwijają się od czerwca do października. Pierzaste, srebrzystobiałe owocostany utrzymują się na roślinie przez całą zimę, stanowiąc oryginalną ozdobę.

Powojnik pnący jest odporny na mróz i doskonale nadaje się do ozdoby fasad, a nawet tworzenia zielonych osłon tłumiących hałas przy drogach. Ze względu na szybki wzrost, te byliny sadzi się z powodzeniem przy dużych pergolach, płotach i starych budynkach. Jeśli szukasz więcej inspiracji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o kwiatach ogrodowych.

Od dzikiego gatunku pochodzi odmiana Clematis vitalba ‘Summersnow’ o nieco większych kwiatach.

Powojnik prosty (Clematis recta)

Rzadki w Polsce, ale występujący miejscami nad dolną Wisłą jest powojnik prosty. Jest spokrewniony blisko z powojnikiem pnącym, a różni się od niego między innymi słabą zdolnością do wspinania i raczej wyprostowanym, niewielkim wzrostem (50-150 cm). Kremowobiałe kwiaty mają średnicę ok. 1,5 cm. pachną i są zebrane w nibybaldachy. Te byliny kwitną w lipcu i sierpniu. Ze względu na niewielki wzrost powojnik prosty może być przez amatorów klematisów uprawiany w pojemnikach i w donicach. W medycynie ludowej roślina była wykorzystywana do leczenia chorób skóry.

Powojniki wielkokwiatowe i inne – uprawa i pielęgnacja

Powojnik tangucki (Clematis tangutica) – pnącze ze złotymi dzwonkami

Pierwotną swoją ojczyznę ma powojnik tangucki w zachodnich Chinach, w Mongolii i północno-zachodnich Indiach. Rośnie tam często na skraju lasu, oplatając inne krzewy i drzewa. Odznacza się jaskrawym, złotym kolorem kwiatów. W głównym okresie kwitnienia w czerwcu powojnik tangucki pokrywa się niezliczonymi, żółtymi, zwieszającymi się dzwonkami kwiatów.

Niezwykły kolor kwiatów tego powojnika sprawia, że Clematis tangutica jest niezwykle cennym wzbogaceniem kolekcji dla każdego miłośnika pnączy. Te krzewy ozdobne można posadzić przy ścianach, murach, płotach i pergolach, a nawet starych drzewach.

Obok dzikiej formy powojnika tanguckiego dostępne są odmiany hodowlane: Clematis tangutica ‘Lambton Park’ o szczególnie dużych kwiatach i zaskakującym kokosowym zapachem. Odmiana Clematis tangutica ‘Anita’ zachwyca z kolei czysto białymi, gwiaździstymi kwiatami. Zdarza się, że jesienią powtarza kwitnienie.

Powojniki wielkokwiatowe – hybrydy o wspaniałych kwiatach

Poprzez intensywne krzyżowanie różnych gatunków z rodzaju Clematis, udało się wyhodować powojniki wielkokwiatowe. Ze swoim wzrostem do 3-4 m zaliczają się grupy raczej niewielkich, jednak nadrabiają to wielkością kwiatów, których średnica przekracza często 15 cm. Podobnie jak w przypadku róż, istnieją odmiany powojnika powtarzające kwitnienie.

Wszystkie powojniki mają swoje naturalne stanowisko na mniej lub bardziej ocienionym skraju lasu. W ogrodzie potrzebują „ocienionych stóp” i wystarczającej ilości słońca na górze. Pożądane są miejsca przy murach, pergolach i płotach od wschodniej albo zachodniej strony. Ziemia powinna być – jak w lesie – próchniczna, przepuszczalna i równomiernie wilgotna. Ważny jest dobry drenaż, ponieważ powojniki nie znoszą zastoju wody.

Każda hybryda klematisa posiada swój niepowtarzalny urok. Oto kilka z nich, które zwracają uwagę każdego miłośnika kwiatów:

Clematis 'Piilu' – dwubarwny kwiat marzeń

Czaruje kwiatami różowo-białymi o średnicy 7-9 (11) cm. Osobliwością odmiany jest występowanie półpełnych kwiatów na pędach zeszłorocznych (w czerwcu) i pojedynczych kwiatów na pędach tegorocznych (lipiec-wrzesień). ‘Piilu’ osiąga wysokość do dwóch metrów i nadaje się do uprawy w donicach, chociaż nie w domu, ale na tarasie.

Clematis 'The President’ - kwiat nadający ton

Można powiedzieć, że nazwa wyjaśnia wszystko: uroda tego klematisa przejmuje prowadzenie w stylowym urządzeniu ogrodu. Wielkie kwiaty o średnicy do 16 cm świecą intensywnym błękitem dwa razy w roku. W miejscu słonecznym do półzacienionego Clematis ‘The President’ tworzy szlachetną atmosferę i daje się optymalnie komponować z różami pnącymi. Dorasta do 3,5 m wysokości i pasuje do każdej barwnej koncepcji kompozycji. Czy to będą róże czerwone, różowe, żółte, czy białe – ten powojnik nadaje morzu kwiatów na podporach prawdziwie królewską oprawę.

Clematis ‘Jackmanii’ – doskonałe towarzystwo dla róż

Sadząc ten powojnik otrzymuje się pnącze o intensywnie fioletowych kwiatach. Ich średnica waha się od 8 do 10 cm. Wzrost do 3,5 m wysokości czyni tę hybrydę szczególnie odpowiednią do dużych pergoli. Idealnym towarzystwem dla tego powojnika są róże pnące.

Clematis 'Ville de Lyon' – zmienność kolorów

Ten klematis przygotował specjalny popis: kwiaty intensywnie karminowoczerwone wykazują stopniowe rozjaśnianie koloru. Ponieważ nie wszystkie kwiaty zmieniają odcień jednocześnie, powstaje imponujący widok, zadziwiający obserwatora każdego dnia. Ta hybryda dorasta do 4 m wysokości, przez co nadaje się doskonale do obsadzania murów, płotów i pergoli. W połączeniu z różami pnącymi w stonowanych kolorach tworzy Clematis 'Ville de Lyon' typowo francuski styl.