Przekazanie ciała na cele naukowe – konieczny akt donacji

Każda osoba ma prawo do decydowania o swoim ciele po śmierci. Donacja jest formą dobrowolnej darowizny, która nie może wiązać się z żadnym wynagrodzeniem. Przekazanie ciała na cele medyczne odbywa się w pełni pro bono. Konieczne jest określenie swojej woli za życia.

Akt donacji to pisemne oświadczenie woli. Osoba podpisująca akt donacji oświadcza, że chce, by jej ciało zostało przekazane po śmierci do wybranej Akademii Medycznej. Dokument musi zostać potwierdzony notarialnie. Niemal każda Akademia Medyczna prezentuje akt donacji na swojej stronie internetowej. Na stronie znajdziemy także wytyczne dotyczące złożenia prawomocnego dokumentu. Co bardzo ważne, darczyńca może pozostać anonimowy. Wiele Akademii Medycznych umożliwia też pozostawienie imienia i nazwiska darczyńcy, w celu jego upamiętnienia.

Akt donacji musi być podpisany w porozumieniu z uczelnią, która ma przyjąć ciało po śmierci. Każda Akademia Medyczna posiada określoną liczbę miejsc i może odmówić przyjęcia ciała. Niektóre placówki posiadają własne limity oświadczeń, a w przypadku dużej liczby darczyńców nie przyjmują aktów donacji.

W dokumencie musi znajdować się informacja o osobach, które powiadomią Akademię Medyczną o śmierci darczyńcy. Najczęściej są to dwie osoby z najbliższego kręgu darczyńcy. Przekazanie zwłok do celów medycznych zwalnia rodzinę z kosztów związanych z organizacją pochówku. Rodzina ma także prawo do zorganizowania pogrzebu symbolicznego.

Co dzieje się z ciałem przekazanym na cele medyczne?

Akademia Medyczna, która przyjmuje ciało, pokrywa pełne koszty transportu. Rodzina zmarłego nie ponosi z tego tytułu żadnych opłat. Uczelnia jest też zobowiązana do godnego przechowywania ciała donata.

Sama idea donacji umożliwia rozwój nauk medycznych. Ciało oddane do celów naukowych będzie badane przez przyszłych lekarzy i wykorzystane do praktyk medycznych. Jest to bardzo istotna kwestia, pozwalająca na wyszkolenie medyków. Niektóre ciała zostają też przekazane do badań nad leczeniem groźnych chorób (np. chorób serca).

Osoba przekazująca swoje ciało do celów medycznych ma prawo do wskazania celu badań. Niektórzy decydują się na przekazanie ciała do walki z ważnymi dla siebie chorobami, np. cukrzycą. Oświadczenie musi zostać spisane w akcie donacji i ustalone ze wskazaną w dokumencie Akademią Medyczną.

Pochówek ciała przekazanego do celów medycznych

Akademia Medyczna może sekcjonować zwłoki przez kilka miesięcy lub lat. Zakończenie badań rozpoczyna drogę do pochówku. Ciało oddane do celów naukowych zostaje pochowane w obrządku świeckim. Miejsce pogrzebania ciała zostaje wskazane w akcie donacji. Zazwyczaj jest to cmentarz komunalny.

Organizacja pochówku stoi po stronie Akademii Medycznej. Rodzina zmarłego nie ponosi żadnych dodatkowych kosztów. Powinna być natomiast poinformowana o fakcie pochówku ciała. Po śmierci donata rodzina może też zorganizować symboliczny pogrzeb. W tej sytuacji nie ma konieczności umieszczania szczątków ciała na cmentarzu. Ciało nadal znajduje się w posiadaniu Akademii Medycznej, która po zakończeniu badań pogrzebie ciało we wskazanym miejscu.

Ilustracja przedstawiająca szkielet człowieka, czy Akademia Medyczna przyjmuje ciała ludzi zmarłych
Co to jest akt donacji i jakie prawa przysługują nam po śmierci, oświadczenie woli, a oddanie ciała do badań naukowych

Symboliczny pochówek niejednokrotnie wiąże się z odczuwalnymi wydatkami. Dlatego rodzina, która poniosła wydatki na rzecz organizowania pogrzebu, może ubiegać się o przyznanie zasiłku pogrzebowego. Procedura ubiegania się i przyznawania świadczenia pieniężnego wygląda tu tak samo, jak w przypadku pogrzebów tradycyjnych. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także ten artykuł z aktualnymi cennikami pogrzebów w Polsce.

Czy ciało może być oddane do celów medycznych, jeśli zmarły nie sporządził za życia aktu donacji?

Z odpowiedzią na powyższe pytanie przychodzi ustawa z dnia 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych. W myśl zapisów artykułu 10.1 do pochowania zmarłego uprawnieni są:

  • Pozostały małżonek, małżonka,
  • Krewni zstępni,
  • Krewni wstępni,
  • Krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa,
  • Powinowaci w linii prostej do pierwszego stopnia.

Powyższe grono rodziny zostaje uprawnione do organizowania pochówku zmarłej osoby. Ustawa nie nakłada obowiązku organizowania pogrzebu, a osoby wskazane powyżej mogą nie poczuwać się do organizacji i opłacenia pogrzebu. Podobna sytuacja dotyczy osób bezdomnych i samotnych, które nie mogą liczyć na wsparcie członków rodziny.

W myśl artykułu 10.2 ustawy z 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych, zwłoki niepochowane przez rodzinę (lub organy wojskowe w przypadku zmarłych wojskowych), mogą być przekazane do celów dydaktycznych i naukowych. Wobec powyższego, akt donacji nie jest jedyną drogą do przekazania ciała na cele medyczne. Decyzje o przekazaniu zwłok wydaje właściwy starosta, a pełne brzmienie artykułu 10.2 traktuje następująco:

„Zwłoki niepochowane przez podmioty wymienione w ust. 1 mogą być przekazane do celów dydaktycznych i naukowych uczelni medycznej lub innej uczelni prowadzącej działalność dydaktyczną i naukową w zakresie nauk medycznych lub federacji podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki prowadzącej działalność naukową w zakresie nauk medycznych. Decyzję w sprawie przekazania zwłok wydaje, na wniosek uczelni lub federacji, właściwy starosta”.

Zwłoki niepochowane przez rodzinę i nieprzekazane uczelni lub federacji podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki zostają pochowane przez gminę. Zobowiązana do zorganizowania pochówku jest gmina właściwa ze względu na miejsce zgonu, a nie miejsce zameldowania lub zamieszkania. Władze gminy mają obowiązek pochować zmarłego z poszanowaniem godności i zgodnie z jego wyznaniem. Pochówek zorganizowany przez gminę wyklucza możliwość otrzymania przez inne podmioty (np. rodzinę) zasiłku pogrzebowego.

ikona podziel się Przekaż dalej