Nie buk, nie dąb, nie grab. Te mało znane gatunki mogą Cię zaskoczyć mocą
Bez wątpienia na szczycie popularności, jeśli chodzi o drewno opałowe do kominków, znajdują się najpowszechniej występujące gatunki liściaste. Buk, dąb i grab. Ten ostatni najtrudniej dostępny ale najlepszy pod względem efektywności energetycznej.
Gatunki drewna opałowego
Jednak wybór drewna opałowego nie musi się ograniczać do tych trzech popularnych gatunków. W Polsce rośnie naturalnie (poza kolekcjami i ogrodami botanicznymi) ponad 150 gatunków drzew i krzewów. Wśród nich możemy wyróżnić rozmaite grupy. Oto kilka przykładowych:
- Gatunki rodzime – to drzewa i krzewy które naturalnie, bez ingerencji człowieka występują na danym obszarze geograficznym. W Polsce mamy 44 takie gatunki.
- Gatunki liściaste i iglaste – różnią się budową liści i sposobem ich utrzymywania.
- Gatunki pionierskie – to drzewa, które jako pierwsze zasiedlają tereny niezalesione. Przykładami są brzoza, olsza, sosna lub wierzba. Charakteryzują szybkim wzrostem.
- Gatunki lasotwórcze – to takie, które odgrywają kluczową rolę w tworzeniu i utrzymaniu ekosystemów leśnych oraz są dominujące w drzewostanach danego obszaru. Są to na przykład dąb, buk, sosna, świerk, brzoza, olsza oraz modrzew.
- Gatunki owocowe – to takie, z których pozyskujemy owoce. Najczęściej występują w formie upraw o charakterze monokultury ale rosną też dziko.
Na jakie gatunki gatunki warto zatem zwrócić uwagę pod kątem ich przydatności do ogrzewania?
Sosna
Królowa polskich lasów. Zajmuje średnio 58,9% powierzchni leśnej. Od 16% w województwie świętokrzyskim do 80% na Lubelszczyźnie. To iglasty gatunek pionierski, który potrafi zalesić nawet najsłabsze gleby. Drewno sosny jest popularne w budownictwie i stolarstwie, a także do produkcji papieru, sklejki i mebli I od razu wyjaśnienie. Dlaczego do celów grzewczych polecamy drewno iglaste skoro według obiegowej opinii „w kominkach wolno palić tylko drewnem liściastym”? Faktycznie, większość producentów seryjnych wkładów kominkowych i pieców wolnostojących dopuszcza używanie tylko drewna liściastego. Ale istnieje cały szereg palenisk zduńskich i piecowych, w których można używać drewna iglastego. Jedyne, o czym musimy pamiętać, to regularne czyszczenie kanałów dymowych i komina ponieważ żywica zawarta w drewnie iglastym ma tendencję do tworzenia sadzy.
W Lasach Państwowych sosnę możemy zakupić już w cenach od 28 zł netto (gałęziówka M2, pozyskane kosztem nabywcy) lub 140 zł netto (drewno opałowe S4 do odbioru w lesie) za m3. Na rynku wtórnym ceny drewna sosnowego kształtują się od 160 do 500 zł brutto za 1 metr przestrzenny.
Wartość opałowa sosny jest stosunkowo niska i wynosi 6,5 GJ na 1 metr przestrzenny. Dla porównania wartość opałowa grabu to 10 GJ/mp, dębu 8,35 GJ/MP. Mniejszą wartość opałową mają np. świerk, jodła i topola.
Jako, że sosna to gatunek silnie i szybko rosnący, i to w każdych warunkach, warto ją wykorzystać do zalesiania własnych terenów. Dzięki temu już po kilkunastu latach będziemy dysponować własnym drewnem opałowym a w międzyczasie, w trakcie uprawy lasu możemy sosnę zastępować bardziej wartościowymi gatunkami liściastymi. W sprzyjających warunkach sosna żyje 300 do 500 lat. Tempo wzrostu sosny jest najsilniejsze w wieku 10-20 lat i może przekraczać 1 metr rocznie. Sosna zwyczajna osiąga wysokość 25 do 40 metrów.
Brzoza
Uważa się, że jest to mało wartościowe drewno opałowe ze względu na niską wartość energetyczną. Czy rzeczywiście? Wartość opałowa brzozy to 7,92 GJ/MP co plasuje ją poniżej dębu, buka i grabu ale powyżej gatunków takich jak sosna, modrzew, olcha czy kasztanowiec.
W Lasach Państwowych brzozę możemy zakupić już w cenach od 38 zł netto (gałęziówka M2, pozyskane kosztem nabywcy) lub 127 zł netto (drewno opałowe S4 do odbioru w lesie) za m3. Na rynku wtórnym ceny drewna brzozowego kształtują się od 150 do 600 zł brutto za 1 metr przestrzenny.
Brzoza to gatunek pionierski, który w szybkim tempie przejmuje nieużytki i zaniedbane łąki. W Polsce jej udział w drzewostanach to 8 – 10% ale na terenach nie sklasyfikowanych jako obszary leśne występuje znacznie częściej. Drewno brzozowe jest wszechstronnym materiałem, który znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach. Jest cenione za jasny kolor, dobrą obrabialność i estetyczny wygląd. Zastosowania obejmują produkcję mebli, oklein, sklejki, a także w rzeźbiarstwie, stolarstwie i budownictwie.
Mimo stosunkowo małej wartości energetycznej jest to świetne drewno opałowe. Brzoza charakteryzuje się szybkim przyrostem. W ciągu 20 lat może osiągnąć wysokość 15 metrów. Brzozy żyją zwykle 60-120 lat i osiągają wysokość do 30 metrów.
Sprawdź także: Brzoza? Dąb? Podpowiadamy, które gatunki drewna najlepiej nadają się do palenia w kominku
Klon
Gatunek ten stosunkowo rzadko występuje w lasach. W statystykach lasów państwowych nie jest wyszczególniony i wraz z „innymi gatunkami liściastymi” zajmuje średnio 5% powierzchni lasów. Jako, że klony są jednymi z najbardziej wytrzymałych drzew, bardzo dobrze radzą sobie w ogrodach, parkach miejskich i przy drogach. Klon zwyczajny żyje 150 do 200 lat i dorasta do 25-30 metrów a klon jawor 250 do 350 lat i osiąga wysokość 30-40 metrów.
Wartość opałowa klonu jest zbliżona do brzozy i wynosi 7,67 GJ na metr przestrzenny. W Lasach Państwowych klon możemy zakupić już w cenach od 38 zł netto (gałęziówka M2, pozyskane kosztem nabywcy) lub 140zł netto (drewno opałowe S4 do odbioru w lesie) za m3. Na rynku wtórnym ceny klonu kształtują się od 130 do 630 zł brutto za 1 metr przestrzenny.
Klon ma wiele zastosowań. Między innymi w przemyśle meblarskim, do wyrobu drobnych elementów, części maszyn i narzędzi ale też do produkcji instrumentów muzycznych. Z klonu Stradivarius tworzył swoje skrzypce.
Klony dobrze się rozsiewają i dobrze wyrastają w cieniu innych drzew. Świetnie nadają się na uzupełnienie lub jako gatunek przejściowy między sosną i brzozą a bardziej wartościowymi gatunkami liściastymi. Podobnie jak brzoza jest drzewem szybko rosnącym. Po 20 latach osiąga 20 metrów wysokości.
Akacja
Robinia akacjowa zasługuje na uwagę jako opał przed wszystkim ze względu na bardzo wysoką efektywność energetyczną. Jej wartość opałowa to 9,15 GJ/MP czyli zbliżona do grabu uznawanego za najlepsze drewno opałowe. W Lasach Państwowych rzadko dostępna jako wydzielony gatunek drewna. Na rynku wtórnym w cenach od 190 do 720 zł za metr przestrzenny. Zdecydowanie warto kupić jako drewno do kominka jeśli uda się znaleźć w dobrej cenie.
Robinia akacjowa występuje zwykle na obrzeżach dróg w lasach i miastach a także w parkach i ogrodach. Mało popularna i nie polecana w przydomowych nasadzeniach ponieważ jest bardzo plenna i szybko tworzy gęste, kujące zarośla. Jest to gatunek inwazyjny i ekspansywny.
Własny las
Uważny czytelnik z pewnością zauważył, że (poza akacją) opisaliśmy gatunki drzew o stosunkowo niewielkiej wartości opałowej ale za to łatwych w uprawie, szybko rosnących i dających dużo masy drzewnej w krótkim czasie. Nie bez powodu. Dobre i kaloryczne drewno opałowe można i będzie można zakupić dopóki prowadzona będzie racjonalna i planowa gospodarka leśna, zarówno w lasach państwowych jak i prywatnych. Ukrytym celem naszego artykułu jest namówienie Was do zasadzenia na początek kilku drzew, potem małego zagajnika a potem obsadzenia drzewami większych dostępnych przestrzeni.
Doskonale nadają się do tego opisane gatunki drzew: sosna, brzoza i klon. Już po 10 latach od posadzenia będziemy wykonywać pierwsze cięcia pielęgnacyjne i pozyskiwać biomasę na opał a po 20-30 latach uzyskamy stały dostęp do własnego drewna opałowego co, przy odpowiednio dużym nasadzeniu da nam niezależność i bezpieczeństwo energetyczne. Z czasem gatunki pionierskie uzupełnimy i zastąpimy dębem, grabem i bukiem, z których będą korzystać kolejne pokolenia.
Uprawa własnego lasu i pozyskiwanie z niego drewna jest wspaniałą przygodą i formą rekreacji. Pozwala oderwać się od szybkiego życia tylko tu i teraz i spojrzeć na naszą egzystencję z innej, wielopokoleniowej perspektywy. Pozwala zauważyć i zrozumieć, że drewno jest prawdziwym odnawialnym i odtwarzalnym źródłem energii. Uczy cierpliwości i szacunku do drzew – największych i najdłużej żyjących organizmów na Ziemi.
Autor: Wojciech Perek