Medycyna pracy – przepisy prawne i obowiązkowe badania
Medycyna pracy skupia się przede wszystkim na ocenie wpływu warunków pracy na zdrowie pracowników. Ma też na celu zapobiegać zagrożeniom związanym z pracą. Przedmiotem tej specjalizacji lekarskiej jest również leczenie i profilaktyka chorób zawodowych. Co jeszcze warto wiedzieć o medycynie pracy? Jakie są obowiązkowe badania dla pracowników? Przeczytaj.
Medycyna pracy i związane z nią przepisy prawne
Jednym z najważniejszych elementów regulujących medycynę pracy są przepisy dotyczące obowiązkowych badań pracowników. Celem takich badań jest zabezpieczenie zdrowia i życia pracowników. Medycyna pracy w Polmed i związane z nią obowiązkowe badania dają pracownikom pewność, że mogą i są w stanie w bezpieczny sposób wykonywać powierzone im obowiązki. Medycyna pracy jest ściśle związana z przepisami prawnymi. Właśnie one nakładają obowiązek przeprowadzania cyklicznych badań lekarskich na pracownikach. Dzięki obowiązkowym badaniom pracodawcy mają pewność, że stan zdrowia ich pracowników jest dobry i umożliwiający wykonywanie poszczególnych obowiązków.
Wśród obowiązkowych znajdują się zarówno badania ogólne, jak i specjalistyczne. To, jakie należy przeprowadzić na konkretnym pracowniku, zależy od zakresu wykonywanej przez niego pracy. Badania medycyny pracy obejmują szeroki zakres aspektów nie tylko zdrowia fizycznego, ale i psychicznego pracowników. Dlaczego należy je wykonywać? Ponieważ to jeden z podstawowych czynników mających bezpośredni wpływ na to, czy pracodawca może (lub nie może) dopuścić pracownika do pracy. Przepisów związanych z medycyną pracy jest wiele. Wśród nich można doszukać się zapisu dotyczącego np. obowiązkowych badań zatrudnionych osób. Każdy pracownik powinien wiedzieć, na jakich zasadach przeprowadzane są badania okresowe i jakie konsekwencje mu grożą, jeśli odmówi ich wykonania.
Kodeks pracy – co warto wiedzieć o przestrzeganiu przepisów?
Przestrzeganie przepisów, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy należą do obowiązków każdego pracownika. Jest to ściśle określone w Kodeksie pracy (art. 211). Przed podjęciem pracy na danym stanowisku pracownik musi poddać się badaniom wstępnym. Następnie jego obowiązkiem jest podejmowanie się badań okresowych i kontrolnych, w zależności od stanu zdrowia i wykonywanych obowiązków. Pracownik powinien przestrzegać wskazówek lekarza, który przeprowadza badania. Pracodawca musi z kolei zapewnić pracownikom dostosowanie się do wszystkich zaleceń wskazanych przez specjalistę. Pracodawca nie może dopuścić do pracy osób bez aktualnego orzeczenia lekarskiego. To na jego podstawie stwierdza się brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku. Jeśli pracownik będzie odmawiał poddania się badaniom, pracodawca ma prawo nie dopuścić go do pracy. Zgodnie z prawem, za czas niewykonywania pracy nie przysługuje pracownikowi wynagrodzenie.
Co się stanie, jeśli pracodawca – mimo braku aktualnych badań pracownika – dopuści go na stanowisko? Wówczas będzie podlegać odpowiedniej karze grzywny. Zgodnie z Kodeksem pracy, jeśli pracodawca pozwoli pracować osobom bez przeprowadzonych badań i kontroli lekarskiej, może ponieść wysoką karę pieniężną w wysokości od 1 tys. zł do nawet 30 tys. zł. Jeśli w pracy dojdzie do wypadku, a pracownik nie będzie miał aktualnego zaświadczenia zdrowotnego, może to zostać uznane za kluczową przyczynę zdarzenia. W takim przypadku również zostaną podjęte odpowiednie kroki prawne, aby rozwiązać problem.
Jakie są obowiązkowe (i nie tylko) badania pracowników?
Badania lekarskie pracowników podzielić można na cztery grupy:
- Badania wstępne – według Kodeksu pracy (art. 229, ust. 1), badaniom tym podlegają osoby przyjmowane do pracy, a także pracownicy przenoszeni na inne stanowisko lub takie, gdzie występują szkodliwe (lub uciążliwe) warunki dla zdrowia.
- Badania okresowe – podlegają im wszyscy pracownicy. Częstotliwość wykonywania badań okresowych ustalana jest indywidualnie z lekarzem, w zależności od stanu zdrowia pracownika czy warunków na zajmowanym przez niego stanowisku.
- Badania kontrolne – jeśli pracownik był niezdolny do pracy przez ponad 30 dni (np. w wyniku choroby lub wypadku), musi udać się na kontrolne badania lekarskie. Dzięki temu specjalista będzie mógł określić, czy pracownik może już kontynuować wykonywanie pracy, czy należy wydłużyć mu zwolnienie lekarskie. Okresowe badania lekarskie pracodawca powinien zapewnić również wtedy, gdy pracownicy narażeni są na działanie pyłów zwłókniających lub substancji i czynników rakotwórczych. Dotyczy to nie tylko osób aktualnie zajmujących dane stanowisko, ale też pracowników, którzy skończyli pracę w danym miejscu (stracili kontakt ze szkodliwymi substancjami) lub rozwiązali umowę o pracę – o ile zainteresowana osoba będzie chciała się poddać takim badaniom i wypełni odpowiedni wniosek.
- Badania końcowe – są to jedyne badania profilaktyczne, które przeprowadzane są wyłącznie na wniosek pracowników. Wykonywane są, gdy rozwiązana zostanie umowa o pracę. Pracownik może żądać przeprowadzenia takich badań, jeśli pracował w warunkach narażenia swojego zdrowia lub życia na działanie pyłów zwłókniających czy też substancji i czynników rakotwórczych.
Warto pamiętać, że…
Medycyna pracy odgrywa niezwykle ważną rolę w ochronie zdrowia pracowników oraz w tworzeniu dla nich bezpiecznych warunków pracy. Nie należy jej bagatelizować. Kluczową personą w procesie badania pracowników jest lekarz medycyny pracy. Właśnie on ma wiedzę i kompetencje pozwalające ocenić stan zdrowia pracowników w kontekście ich obowiązków zawodowych.
Jeśli pracownik lub pracodawca nie zgadzają się z zaświadczeniem wydanym przez lekarza, w ciągu 7 dni od jego otrzymania mogą wystąpić o ponowne przeprowadzenie badania. Taki wniosek należy złożyć za pośrednictwem lekarza, który wydał zaświadczenie. Ponowne badanie przeprowadza się w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy maksymalnie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Jeśli chodzi o orzeczenie wydane po ponownym badaniu, jest ono ostateczne i nie można się od niego odwołać.