Czy fotowoltaika się opłaca w 2024 roku?
Pytanie, czy instalacja fotowoltaiczna się opłaca, można w zasadzie uznać za pytanie retoryczne. Powszechne odchodzenie od paliw kopalnych wiąże się z aktywną polityką Unii Europejskiej na rzecz realizacji ambitnych celów proekologicznych i energetycznych związanych z OZE. Biorąc pod uwagę ciągły wzrost cen energii elektrycznej, a jednocześnie możliwość korzystania z rządowych programów wsparcia, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w gospodarstwie domowym jest inwestycją opłacalną zarówno w bieżącym roku, jak i w kolejnych latach. Z jednej strony obserwuje się zmierzch epoki taniego węgla i ropy naftowej, a z drugiej zaś – spadek cen i łatwość dostępu do nowoczesnych i wydajnych paneli monokrystalicznych. Nowe materiały oraz systemy magazynowania energii będą zwiększać wydajność instalacji fotowoltaicznych i wpływać na dalszy wzrost opłacalności fotowoltaiki.
Z tego artykułu dowiesz się:
Od czego zależy opłacalność mikroinstalacji fotowoltaicznej?
Opłacalność fotowoltaiki zależy od kilku czynników i zmienia się w czasie. Dzięki odpowiedniemu rozeznaniu potrzeb energetycznych oraz właściwemu zaplanowaniu wielkości instalacji, a także wykorzystaniu dostępnych form dofinansowania z programów rządowych, można osiągnąć znaczne oszczędności kosztów energii elektrycznej, nie mówiąc o przyczynieniu się do ochrony środowiska. Inwestycje w odnawialne źródła energii na potrzeby indywidualnych gospodarstw domowych mają zapewnione poparcie Unii Europejskiej i można się spodziewać, że ich opłacalność w następnych latach będzie ciągle rosnąć. Do czynników, które mają decydujący wpływ na opłacalność instalacji PV, można zaliczyć:
Cena prądu z sieci
Ten czynnik działa bardzo prosto: im wyższa jest cena zakupu prądu elektrycznego z sieci, tym bardziej opłacalna jest instalacja fotowoltaiczna. Różnica między rachunkiem za energię wyłącznie z sieci i rachunkiem z udziałem fotowoltaiki decyduje o długości okresu zwrotu inwestycji. Dla taryfy G11 przeciętna cena 1 kWh energii w 2024 roku kosztuje 1,08 zł. System kalkulacji i przedstawiania cen prądu jest dosyć skomplikowany. Większość gospodarstw domowych w Polsce korzysta z usług jednej z pięciu firm energetycznych, które są dostawcami i sprzedawcami energii elektrycznej – są to Enea, Energa, Tauron, PGE i EON (w Warszawie).
Cena 1 kWh prądu będzie się zmieniać w zależności od lokalizacji, na średnią cenę energii w Polsce składa się pięć stawek z pięciu różnych obszarów kraju. Cena energii, o której się mówi, jest ceną energii czynnej oraz ceny jej dostarczenia i można się spotkać z dwiema różnymi stawkami. Jedna jest zamrożona do 31 grudnia 2024 r. i wynosi „tylko” 1,08 zł za kWh, a druga – taryfowa – dotyczy sprzedawcy energii i zawiera rekompensatę wyliczaną jako różnicę między ceną taryfową i zamrożoną.
W 2025 roku cena ta wzrośnie do 1,18 zł za 1 kWh, co stanowi wzrost o około 15%, ale pod warunkiem, że koszty dystrybucji się nie zmienią. W przypadku taryfy G12, czyli taryfy strefowej, sytuacja wygląda interesująco: cena dzienna, która zawsze jest wyższa od G11, wyniesie 1,35 zł za 1 kWh, co ma na celu zachęcenie do korzystania z taryfy nocnej. Po uwzględnieniu kosztów energii, zmiennych oraz dystrybucji, średni koszt energii elektrycznej w taryfie nocnej G12 wyniesie 0,68 zł za 1 kWh.
Znając roczne zużycie energii elektrycznej (wystarczy zsumować dane z faktur) i przewidywane ceny w roku planowanej inwestycji, a także koszty całej mikroinstalacji fotowoltaicznej, można oszacować jej opłacalność i przewidzieć, po ilu latach inwestycja się zwróci.
Koszt instalacji fotowoltaicznej
Jednorazowy ale znaczny wydatek na fotowoltaikę obejmuje moduły fotowoltaiczne, falownik, montaż i pomiary. W 2024 roku cena instalacji fotowoltaicznej 1 kWp wynosi od 4000 zł do 9000 zł w zależności od jakości zastosowanych podzespołów, mocy instalacji oraz sposobu jej montażu. Dla jasności warto chyba rozszyfrować tajemniczy skrót jednostki „1 kWp”:
1 kWp (kilowatopik) jest jednostką mocy instalacji fotowoltaicznej, określającą maksymalną wydajność paneli fotowoltaicznych w standardowych warunkach pomiarowych, czyli ustalonych dla celów porównawczych wartości nasłonecznienia, temperatury modułu oraz współczynnika masy atmosfery. Jeśli nominalna moc instalacji wynosi przykładowo 10 kWp, to oznacza, że w idealnych warunkach testowych pracuje ona z mocą 10 kW, generując w ciągu godziny energię równą 10 kWh. Tyle tylko, że w polskich warunkach jednoczesne występowanie wspomnianych trzech parametrów o wartościach zbliżonych do standardowych zdarza się przeważnie tylko w ciągu czterech dni w roku.
Chociaż ogniwa fotowoltaiczne nie wykorzystują w Polsce pełni swoich możliwości, a średnie nasłonecznienie w skali roku wynosi około 1600 godzin, to mimo wszystko systemy fotowoltaiczne są najbardziej opłacalną inwestycją. Nawiasem mówiąc, w krajach skandynawskich, w których panele fotowoltaiczne są bardzo rozpowszechnione, średnie nasłonecznienie wynosi około 660 godzin.
Popularna mikroinstalacja fotowoltaiczna używana w dużych domach jednorodzinnych albo w gospodarstwach z zainstalowaną pompą ciepła, o mocy 10 kWp, stanowi w 2024 roku wydatek rzędu 40 000 zł do 60 000 zł. Na pierwszy rzut oka kwota robi wrażenie bardzo wysokiej, jednak w rzeczywistości średni czas zwrotu inwestycji fotowoltaicznej w Polsce wynosi od 7 do 12 lat. Żywotność paneli fotowoltaicznych i innych elementów instalacji jest długa, wynosi co najmniej 25-30 lat, a więc przez kilkanaście lat prosument będzie mógł korzystać niemal z darmowej energii.
Inwestując w domową fotowoltaikę nie należy kierować się wyłącznie niskimi kosztami, ponieważ takie oszczędności mogą się okazać pozorne. Wysokiej klasy wyroby firm fotowoltaicznych mają odpowiednio wysokie ceny, ale gwarantują długą żywotność i bezawaryjną pracę. Mniejsza liczba przestojów i remontów na pewno zrekompensuje większy wydatek na wstępie.
Autokonsumpcja
Autokonsumpcja w fotowoltaice oznacza wykorzystywanie energii elektrycznej wytworzonej przez mikroinstalację fotowoltaiczną, zamiast pobierania prądu elektrycznego z sieci. Autokonsumpcja energii elektrycznej jest podstawowym czynnikiem, odpowiadającym za opłacalność całej inwestycji, szczególnie po wprowadzeniu net-billingu. Dla przypomnienia: nowy system rozliczeń net-billing, obowiązujący od 1 lipca 2024 r., zakłada odrębne rozliczenie wartości (nie ilości) energii elektrycznej wprowadzonej do sieci elektroenergetycznej i energii elektrycznej pobranej z tej sieci, w oparciu o wartość energii ustaloną wg ceny giełdowej – ceny z Rynku Dnia Następnego. Rozliczenia energii przeprowadza się z wykorzystaniem indywidualnych kont, tak zwanych kont prosumenckich, które prowadzą sprzedawcy energii.
Aby ustalić wielkość autokonsumpcji przy fotowoltaice, należy zdecydować się na dodatkowy licznik, który wpięty we właściwym miejscu domowej instalacji elektrycznej, może badać bieżące zapotrzebowanie na energię. Dane te, za pomocą wbudowanych portów komunikacyjnych, licznik może następnie przesłać do falownika, który porówna je z produkcją z instalacji i obliczy autokonsumpcję. Przetworzone informacje mogą być wówczas dostępne w oprogramowaniu do monitoringu instalacji fotowoltaicznej.
Autokonsumpcja w przeciętnym gospodarstwie domowym zwykle wynosi ok. 20-25% w ujęciu rocznym. Zimą, ze względu na niższą produkcję dzienną energii, autokonsumpcja może sięgać nawet 100% wyprodukowanej energii, jednak latem, wraz ze skokiem produkcji z instalacji, procentowe zużycie spada.
Skoro wiadomo, że autokonsumpcja jest kluczem do opłacalności fotowoltaiki, najprostszym rozwiązaniem jest zwiększenie zużycia energii na własne potrzeby. Można to osiągnąć na kilka sposobów:
1. Odpowiedni montaż instalacji fotowoltaicznej
W systemie rozliczeń net-metering najkorzystniejsze było skierowanie paneli na południe, aby osiągnąć maksymalną produkcję energii. W net-billingu lepszy może być montaż paneli w kierunku wschód-zachód. Moc systemu będzie wprawdzie nieco mniejsza, ale działanie bardziej dostosowane do domowych potrzeb. Panele PV skierowane na wschód i zachód wcześniej zaczną produkować prąd z rana i dłużej będą działać po południu. W południowych godzinach normalnego szczytu nastąpi spłaszczenie, co stanowi zaletę, jeśli w okolicy występują problemy z przekazywaniem energii do sieci.
2. Magazyn energii
Bardzo skutecznym rozwiązaniem jest inwestycja w magazyn energii. W zależności od pojemności i technologii cena magazynu energii wynosi w 2024 roku od 10 000 zł do 15 000 zł dla 5 kWh i od 20 000 zł do 30 000 zł dla 10 kWh. Jest to swego rodzaju bateria, która w godzinach szczytowej produkcji ładuje się, aby później oddawać energię, gdy fotowoltaika nie działa. Ogranicza w ten sposób oddawanie energii do sieci, a zwiększa autokonsumpcję. W zależności od pojemności, magazyn energii może przechowywać prąd nawet kilka dni.
Poza tym, kiedy po 1 lipca 2024 r. weszło w życie rozliczenie godzinowe, instalacja fotowoltaiczna z magazynem energii ma dodatkową zaletę. Pozwala na odsprzedaż prądu w chwilach, kiedy cena jest najwyższa, a nie bezpośrednio w momencie produkcji. Podczas południowego szczytu nasłonecznienia ceny prądu są bowiem najniższe. W wielu przypadkach falowniki są nawet odłączane, aby nie dopuścić do przeciążenia sieci.
3. Zmiana nawyków
Lepsze wykorzystanie fotowoltaiki do własnych potrzeb może spowodować zmiana ustalonych nawyków. Na przykład wiele sprzętów gospodarstwa domowego, jak pralki, zmywarki, suszarki jest wyposażona w funkcję timera – opóźnionego startu. Aby lepiej wykorzystać prąd z fotowoltaiki, można je ustawić tak, aby pracowały w godzinach szczytu, najlepiej kolejno po sobie.
Wzrost autokonsumpcji zapewni też klimatyzacja, którą można nastawiać na godziny szczytu. W okresie przejściowym jesienią i wiosną, klimatyzacja może działać jako źródło dogrzewania domu. Swego rodzaju mobilnym magazynem energii jest samochód elektryczny. Zakup takiego auta zapewni wyższą autokonsumpcję oraz tani transport.
Dofinansowanie do mikroinstalacji fotowoltaicznej
Bardzo skutecznym sposobem na zwiększenie opłacalności fotowoltaiki jest skorzystanie z rządowych programów dofinansowań. (tu znajdziesz więcej informacji). Poza rządowymi programami dostępne są też programy regionalne oraz atrakcyjne kredyty w bankach. Wiele banków zapewnia długi okres spłaty, finansowanie do 100% inwestycji, niskie oprocentowanie, uproszczony proces wnioskowania i krótki okres podejmowania decyzji o przyznaniu kredytu.
Prognozy opłacalności fotowoltaiki na 2024 rok i następne lata
Rynek fotowoltaiki w Europie i w Polsce nadal rozwija się dynamicznie i czynniki jej opłacalności pozostają bez zmian:
- Ceny energii elektrycznej – pozostają na wysokim poziomie, zwłaszcza w takich krajach jak Polska, które są wciąż uzależnione od paliw kopalnych. Produkcja energii z paneli fotowoltaicznych staje się coraz bardziej opłacalna dla prosumentów.
- Koszty instalacji – postęp technologiczny i efektywność produkcji sprawiają, że panele fotowoltaiczne wysokiej klasy i wydajności dawno przestały być niemal niedostępnym symbolem luksusu. Panele monokrystaliczne Solar Energy to wydatek 600-850 zł, LG 900-1200 zł, a moduł fotowoltaiczny Panasonic 1500-1800 zł. Ceny najdroższych mogą przekraczać nawet 2500 zł. Ogniwa polikrystaliczne kosztują od 500 do 1500 zł. Ceny pozostałych komponentów instalacji PV również uległy stabilizacji.
- Magazyny energii – są to nowoczesne, ciągle ulepszane urządzania, których cena zaczyna się od 25 000 zł (dla większych pojemności). Ważne jest dopasowanie akumulatora do mocy fotowoltaiki oraz zapotrzebowania na energię. Coraz bardziej zaawansowane magazyny energii są kluczowym elementem opłacalności mikroinstalacji PV.
- Działania rzecz OZE – wspieranie odnawialnych źródeł energii przez Unię Europejską będzie w następnych latach intensywnie kontynuowane. Można spodziewać się spadku kosztów technologii, rozwoju infrastruktury sprzyjającej rozwojowi mikroinstalacji fotowoltaicznych oraz korzystnych regulacji prawnych. Nowe materiały i systemy magazynowania energii będą dodatkowo obniżać koszty i zwiększać rentowność instalacji PV. Prognozy na 2025 rok i następne lata wskazują na dalszy wzrost opłacalności fotowoltaiki. Mechanizmy rządowego wsparcia, stabilna polityka energetyczna i usuwanie barier administracyjnych mają uczynić z fotowoltaiki jedną z najbardziej atrakcyjnych opcji inwestycyjnych w sektorze energetycznym.
Kiedy fotowoltaika się nie opłaca?
Zdarza się, że mikroinstalacja fotowoltaiczna zbudowana dla domu jednorodzinnego nie jest opłacalną inwestycją. Dzieje się tak w przypadku lokalizacji, która ma niewystarczające nasłonecznienie, nadmierne zacienienie albo niewłaściwie skierowane połacie dachowe.
Opłacalność fotowoltaiki wynika z krótkiego okresu zwrotu inwestycji i długiego okresu eksploatacji urządzeń. Jeśli jednak zużycie energii elektrycznej w gospodarstwie domowym jest bardzo niskie, korzyści finansowe z oszczędności na rachunkach za energię mogą być niewystarczające, aby zapewnić zwrot wysokich nakładów na instalację fotowoltaiczną w akceptowalnym czasie.
Inwestowanie w fotowoltaikę nie ma również uzasadnienia, jeśli w najbliższych latach planowany jest remont dachu albo sprzedaż domu. W pierwszym przypadku nie ma sensu płacić za demontaż i ponowny montaż instalacji PV, w drugim zaś nie ma gwarancji, że taka instalacja wpłynie na wartość nieruchomości.