Spadek po rodzicach lub dalszej rodzinie - mieszkanie - co musisz zrobić?

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Jacek SołeckiDrukujUdostępnij

Kto może otrzymać mieszkanie w spadku?

Kolokwialnie ujmując, każdy może zostać spadkobiercą. Prawo do dziedziczenia mają wszystkie osoby wskazane w testamencie zmarłego. Są to tak zwani spadkobiercy testamentowi. Jeśli jednak zmarły nie sporządził testamentu, dziedziczenie następuje na prawach ustawowych. Tak zwani spadkobiercy ustawowi to najbliższa rodzina zmarłego. Kolejność dziedziczenia została określona w księdze czwartej Kodeksu Cywilnego. W myśl aktualnych zapisów prawa, spadek przypada w kolejności:

• 1 – współmałżonkowi, dzieciom zmarłego, a także zstępnym dziecka, które nie dożyło otwarcia spadku.
• 2 – rodzicom zmarłego, rodzeństwu zmarłego, zstępnym rodzeństwa.
• 3 – jeśli spadkodawca nie posiadał żadnej rodziny, spadek przypada skarbowi państwa lub gminie, właściwej ze względu na miejsce ostatniego zamieszkania zmarłego.

Pierwszą kolejność do spadku posiada najbliższa rodzina zmarłego (spadek po rodzicach, spadek po ojcu, matce bądź współmałżonku). Jeśli osoba zmarła nie posiadała żadnej rodziny zaliczonej do grupy pierwszej, wówczas spadek przysługuje osobom zaliczonym do drugiego kręgu. W przypadku braku dalszej rodziny, spadek przechodzi do skarbu państwa lub gminy.

Testament, a mieszkanie w spadku

Lokal mieszkalny może być odziedziczony na mocy zapisów testamentu. W polskim prawie dopuszcza się sporządzenie testamentu:

• Własnoręcznego – testament napisany w całości pismem odręcznym. Opatrzony datą i podpisem spadkodawcy.
• Notarialnego – jest testamentem sporządzonym u notariusza. Posiada status aktu notarialnego.
• Alograficznego – jest ustnym oświadczeniem woli spadkodawcy. Musi zostać spisany w formie protokołu. Wymaga obecności dwóch świadków.

Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Jeśli spadkodawca posiadał pełne prawa do lokalu, wówczas dziedziczenie ustawowe nie będzie w ogóle brane pod uwagę. Sprawa komplikuje się bardziej, jeśli spadkodawca posiadał jedynie część prawa do lokalu. W tym wypadku jego udział w majątku przechodzi na rzecz spisanego w testamencie spadkobiercy. Pozostała część majątku (np. po zmarłym współmałżonku, rodzicu) zostanie podzielona przez sąd na podstawie spadku ustawowego.

Warto także pamiętać, że . Postępowanie spadkowe rozpoczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym (odpowiedniego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego) stosownego wniosku o nabycie spadku.

Wniosek o nabycie spadku może złożyć spadkobierca testamentowy oraz spadkobierca ustawowy (czyli wszystkie strony, które mają interes prawny do nabycia spadku). We wniosku trzeba wyszczególnić:

• Imię, nazwisko oraz miejsce zamieszkania wnioskodawcy.
• Wykaz wszystkich uczestników postępowania. Będą to wszystkie osoby, które mają prawo do spadku testamentowego lub ustawowego. Wnioskodawca musi wykazać każdego potencjalnego spadkobiercę, wraz z miejscem jego zamieszkania.
• Oznaczenie wydziału cywilnego sądu rejonowego, do którego skierowany jest wniosek.
• Tytuł. Wniosek o spadek po rodzicach lub dalszych krewnych musi posiadać tytuł „Wniosek o spadek po [imię i nazwisko spadkodawcy]”.
• Część zasadnicza wniosku musi posiadać dane spadkodawcy. Najważniejsze będzie imię i nazwisko, adres ostatniego zamieszkania, data śmierci, stan cywilny, informacje o testamencie lub jego braku.

Do wniosku należy dołączyć:

• Testament spadkodawcy.
• Skrócony odpis aktu zgonu.
• Odpis składanego wniosku (w tylu kopiach, ilu jest spadkobierców).
• Skrócony odpis aktu urodzenia (w przypadku osób niezamężnych).
• Skrócony odpis aktu małżeństwa (w przypadku osób zamężnych).

Przedłożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wiąże się z opłatą wysokości 50 zł. Procedura kończy się wraz z wydaniem przez sąd stosownego postanowienia o nabyciu spadku. W owym dokumencie znajdują się wszystkie dane dotyczące spadkobierców, a także zasady podziału majątku.

Postanowienie o nabyciu spadku staje się podstawą do opłacenia podatku do urzędu skarbowego. Podatek przy mieszkaniu ze spadku stanowi wartość zmienną. Wysokość podatku jest ściśle uzależniona od wartości lokalu oraz stopnia pokrewieństwa ze zmarłym.

Spadek po rodzicach dla dzieci, a dziedziczenie ustawowe - co mówi prawo spadkowe?

Jeśli zmarły rodzic nie sporządził testamentu, jego najbliższa rodzina otrzyma spadek na prawach ustawowych. Spadek po ojcu, matce czy dalszej rodzinie przysługuje według określonej wyżej kolejności dziedziczenia. Pierwszeństwo w dziedziczeniu posiada współmałżonek, dzieci zmarłego, oraz zstępni dzieci, które nie dożyły otwarcia spadku. Procedura formalna przyznawania spadku ustawowego nie różni się od tej, ustanowionej na podstawie testamentu. Spadkobierca musi złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do właściwego sądu rejonowego. Zarówno budowa wniosku, jak i dalsza procedura formalna wyglądają tak samo, jak w przypadku dziedziczenia testamentowego.

Mieszkanie w spadku, ustanowione na drodze notarialnej

Spadek po ojcu, matce czy dalszej rodzinie można ustanowić także na drodze notarialnej. Dotyczy to zarówno spraw o spadek testamentowy, jak i ustawowy. Procedura wymaga sporządzenia aktu notarialnego, dotyczącego dziedziczenia mieszkania. Lokal mieszkalny może przejść na własność jednego, lub kilku spadkobierców. Taka droga postępowania będzie możliwa jedynie wtedy, gdy wszyscy potencjalni spadkobiercy wyrażą na to pisemną zgodę.  Dziedziczenie na drodze notarialnej jest procedurą uproszczoną. Rezygnacja z postępowania sądowego to jednocześnie duża oszczędność czasu. Poświadczenie dziedziczenia prawa do spadku na drodze notarialnej można uzyskać w ciągu kilku godzin.

Mieszkanie w spadku, a status prawny nieruchomości

Najmniejsze trudności sprawia procedura o spadek mieszkania własnościowego. Tu spadkodawca posiada pełne prawa własności i może zapisać w testamencie swój lokal mieszkalny. W przypadku braku testamentu następuje standardowa procedura sądowa.  Podobnie jest w przypadku, gdy spadkodawca posiadał lokal mieszkalny na prawach spółdzielczych. W tej sytuacji, spadek po rodzicach lub dalszych krewnych nie dotyczy samej nieruchomości, a własnościowych praw spółdzielczych. Jeśli spadek przysługuje kilku spadkobiercom, wówczas trzeba przez okres roku ustanowić jednego pełnomocnika. Będzie to osoba, które podejmuje wszystkie czynności prawne dotyczące mieszkania spadkowego. Postępowanie sądowe wygląda tak samo jak w przypadku wszystkich mieszkań własnościowych.

Sytuacja nieco się komplikuje, gdy spadek po ojcu, matce czy innych krewnych dotyczy lokatorskiego mieszkania spółdzielczego. Spadkodawca nie jest tu właścicielem mieszkania, a jedynie posiada dożywotnie prawa do jego najmu. Z chwilą śmierci prawo do najmu może przejść na jego współmałżonka lub inną rodzinę. Warto jednak podkreślić, że podstawowym warunkiem dziedziczenia prawa do najmu jest wpisanie do grona członków spółdzielni.

Mieszkanie w spadku podatek

Spadek po rodzicach (tak jak i każdy inny) podlega rozliczeniom z urzędem skarbowym, czyli naliczeniu odpowiedniego podatku. Jednak najbliższa rodzina zmarłego może ubiegać się o zwolnienie od opłaty. Reguluje to ustawa z dnia 28 lipca 1983r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207). W myśl jej zapisów, podatek od spadku i darowizn może zostać umorzony. Zwolnieni z obowiązku podatkowego są wyłącznie najbliżsi krewni zmarłego. Do tego grona zalicza się małżonek, zstępni, wstępni, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha.  Warto zaznaczyć, że podatki od spadku darowizn mogą być umorzone jedynie na wyraźny wniosek spadkobiercy. W tym celu należy zawiadomić urząd skarbowy o otrzymaniu spadku lub darowizny. Mamy na to pół roku od chwili uprawomocnienie się postanowienia sądowego, lub pół roku od momentu sporządzenia notarialnego protokołu dziedziczenia. Brak zgłoszenia oznacza brak zwolnienia podatkowego.

Mieszkanie w spadku, a długi

Warto pamiętać, że przyjęcie spadku nie zawsze wiąże się z otrzymaniem dodatkowych, cennych dóbr materialnych. W niektórych przypadkach dziedziczy się także długi zmarłego. Dlatego przed przyjęciem testamentu warto przejrzeć księgę wieczystą i sprawdzić, czy lokal mieszkalny nie jest obciążony. Księga wieczysta jest dostępna we właściwym dla danej lokalizacji sądzie rejonowym.