Eksperci wskazali najlepsze gatunki drewna do kominka - zaskakujący lider

Opublikowano: 09.06.2025Autor: Ogólnopolskie Stowarzyszenie "Kominki i Piece" DrukujUdostępnij

1. Na co zwrócić uwagę przy zakupie drewna do kominka?
2. Podział gatunków drewna
3. Charakterystyka poszczególnych gatunków drewna
4. Jakie drewno jest dostępne w poszczególnych regionach Polski?
5. Efektywność energetyczna kominków - ile drewna potrzebna, żeby ogrzać dom zimą?
6. Kominki z płaszczem wodnym i kominki z dystrybucją gorącego powietrza sposobem na oszczędność
7. Jaką wielkość kominka wybrać i co przewidzieć przed instalacją?
8. Nowe metody czyszczenia kominków

Na co zwrócić uwagę przy zakupie drewna do kominka?

Przed zakupem drewna do kominka dobrze zapoznać się z kilkoma wskazówkami:

• Najlepsze są „twarde” gatunki drewna, tzn. takie, które mają większą gęstość. Dzięki temu drewno ma większą wartość energetyczną i dłużej się pali. Metr sześcienny drewna twardego daje więcej ciepła niż ta sama ilość drewna miękkiego.
• Drewno gotowe do palenia to takie, które ma wilgotność poniżej 20% . Palenie drewnem o większej wilgotności jest zabronione przez producentów kominków i przez uchwały antysmogowe
• Drewno twarde dłużej schnie
• Drewno mokre i nie pocięte jest tańsze ale wymaga nakładu pracy i czasu na wysuszenie
• Należy używać takiego drewna jakie zaleca producent kominka. Producenci prefabrykowanych wkładów kominkowych i pieców wolnostojących zwykle zalecają używanie drewna liściastego. Z kolei palenie drewnem iglastym często możliwe jest w urządzeniach zduńskich: piecach i trzonach kuchennych.
• Przed wyborem drewna do kominka skonsultuj się ze sprzedawcą, producentem lub wykonawcą i zapoznaj się z instrukcją obsługi.
• Używanie drewna iglastego szybciej zużywa ruszta i powoduje większe zabrudzenia komina w związku z tym konieczne są regularne wizyty kominiarza.
• Gatunki drewna w kolejności od najtwardszych: grab, robinia akacjowa, grusza, buk, jesion, klon, wiąz, orzech, dąb, jawor, brzoza, olcha, modrzew, jodła, lipa, sosna, świerk, topola, osika
• Pamiętajmy! Drewno jest paliwem naturalnym, odnawialnym i odtwarzalnym. Jest ono naturalnym magazynem energii słonecznej. Można go przechowywać przez długi czas i wykorzystać w dowolnej chwili. Drewno opałowe jest najczęściej odpadem z głównej produkcji leśnej (drewno na potrzeby budownictwa i przemysłu meblarskiego)

Podział gatunków drewna

Ze względu na przydatność jako opał drewno możemy podzielić na:

• Gatunki liściaste i iglaste

Na potrzeby ogrzewania preferowane są gatunki liściaste. Drewno iglaste przez obecność żywicy powoduje powstawanie sadzy w kominie. Używając takiego drewna musimy pamiętać o regularnym czyszczeniu komina. Drewno iglaste wytwarza też wyższą temperaturę w palenisku przez co szybciej zużywają się ruszta.

• Gatunki miękkie i twarde

Do ogrzewania wybieramy drewno twardsze, o większej gęstości, które ma większą wartość energetyczną. Oznacza to, że metr sześcienny takiego drewna ma większą masę. Wytworzenie takiej samej ilość energii z drewna twardego wymaga mniej miejsca i mniejszego nakładu pracy niż z drewna miękkiego.

• Gatunki dostępne i rzadkie

Do ogrzewania zwykle używamy drewna występującego lokalnie i takiego, które jest łatwiej dostępne. Właściciel sadu będzie ogrzewał się drewnem, które pozyskuje z cięć pielęgnacyjnych a właściciel lasu również drewnem z cięć pielęgnacyjnych i drewnem  z drzew, które osiągnęły wiek rębności.

Charakterystyka poszczególnych gatunków drewna

Sosna – najczęściej występujący w Polsce gatunek iglasty. Sosna jest popularna ponieważ jest to gatunek pionierski, którym można obsadzać najsłabsze gleby. Jeśli warunki na to pozwalają, sosna jest zastępowana przez bardziej wartościowe gatunki. Sosna ma zastosowanie głównie w przemyśle budowlanym, meblarskim i w papiernictwie. Preparaty z sosny maja właściwości lecznicze. Jako drewno miękkie ma małą wartość opałową.

Brzoza – liściasty gatunek pionierski. Często występująca w lasach a jeszcze częściej jako gatunek łatwo i szybko porastający nieużytki. Średnia wartość opałowa. Drewno stosuje się głównie do produkcji oklein i płyt wiórowych. Stosowana również w papiernictwie. Brzoza charakteryzuje się szybkim wzrostem, żyje średnio 120 lat i osiąga wysokość do 25 metrów.

Dąb – liściasty gatunek o twardym drewnie, doskonałym jako opał. Używany w budownictwie do produkcji drzwi, okien i innych elementów architektonicznych ale też do produkcji mebli, statków, beczek i instrumentów muzycznych.  W Polsce występuje 6 gatunków dębów. Drzewa te żyją 300-500 lat ale znane są też osobniki 1000-letnie. Drzewa te osiągają wysokość do 50 metrów.

Buk – najpopularniejszy gatunek liściasty wykorzystywany jako drewno opałowe. Buki żyją około 300, wymagają żyznej gleby i dorastają do 40-50 metrów. Drewno bukowe wykorzystywane jest do produkcji mebli, schodów oraz podłóg ale też do produkcji węgla drzewnego. Młode listki bukowe można dodawać do sałatek i zup.

Grab – jeden z najtwardszych gatunków liściastych występujących w Polsce. Drewno doskonałe na opał. Z grabu wyrabia się narzędzia, pałeczki perkusyjne, kręgle, uchwyty i węgiel drzewny. Jest odporny na przycinanie i dzięki temu nadaje się na żywopłoty. Grab osiąga wiek do 150 lat i wysokość 20-25 metrów. Jest to też gatunek pionierski używany do zalesiania.

Jodła – popularny gatunek iglasty. Osiąga wysokość do 50 m i żyje do 500 lat. Jodłę najczęściej stosuje się do wyrobu elementów konstrukcyjnych budynków, mebli oraz instrumentów muzycznych. Jodła jest najczęściej wykorzystywanym gatunkiem na choinki. Ma też właściwości lecznicze.

Świerk – podobnie jak jodła ma szerokie zastosowanie w budownictwie, głównie do wyrobu elementów konstrukcyjnych. Drewno świerkowe jest jednym z najlepszych surowców dla papiernictwa. W medycynie świerk stosuje się w preparatach przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych. Świerki żyją średnio do 250 lat i osiągają wysokość do 50 metrów.

Olcha – to gatunek liściasty lubiący wilgoć. Występuje często na terenach podmokłych, nad brzegami rzek i jezior. To gatunek o drewnie miękkim o wartości opałowej zbliżonej do brzozy. Drewno ma zastosowanie w budownictwie, stolarstwie, przemyśle papierniczym i do wyrobu instrumentów muzycznych. Olcha żyje 50-100 lat i osiąga wysokość do 35 metrów.

Jakie drewno jest dostępne w poszczególnych regionach Polski?

Występowanie poszczególnych gatunków drzew a przez to i dostępność drewna zależy od wielu czynników: lesistości, klimatu, warunków glebowych. Poza obszarami leśnymi gdzie przeważają świerk, jodła i buk, niekwestionowaną królową polskich lasów jest sosna. Przede wszystkim dlatego, że jest gatunek pionierski, idealny do zalesiania. Sosna zajmuje średnio prawie 60% powierzchni lasów i jest najbardziej popularna w województwach lubelskim, podkarpackim, warmińsko-mazurskim , dolnośląskim, śląskim i opolskim. Najmniej lasów sosnowych mamy w województwie świętokrzyskim. Inne często występujące gatunki liściaste to jodła i świerk. Z kolei najbardziej popularnymi gatunkami liściastymi w Polsce są buk, dąb, brzoza i olcha Najwięcej gatunków liściastych mamy w województwach lubuskim, kujawsko-pomorskim, wielkopolskim, łódzkim i świętokrzyskim. Występowanie poszczególnych gatunków obrazuje poniższa tabela:

Poza tym, że co do zasady najczęściej spotykamy monokultury sosnowe, to struktura polskich lasów jest zróżnicowana i praktycznie w każdym nadleśnictwie możemy zakupić różne gatunki liściaste i iglaste. Drewno z lasów państwowych pozyskiwane jest planowo ale zdarzają się sytuacje wyjątkowe, jak huragany, powodzie czy pożary, gdzie leśnicy w pierwszej kolejności muszą uprzątnąć uszkodzone drzewa i wtedy dostępne jest takie a nie inne drewno.

Drewno opałowe jest tanim surowcem lokalnym i jego transport na większe odległości jest nieopłacalny. Z reguły drewna opałowego szukamy w najbliższym nadleśnictwie lub u lokalnych dostawców.

Efektywność energetyczna kominków - ile drewna potrzebna, żeby ogrzać dom zimą?

Współczesne kominki, piece wolnostojące i piece zduńskie z zamkniętymi komorami spalania to profesjonalne urządzenia grzewcze. Większość z nich osiąga sprawność w okolicach 80%. Działają zawsze, niezależnie od dostępu do energii elektrycznej. Wystarczy mieć zapas suchego drewna.

Ogrzewanie ułatwia również nowoczesne, energooszczędne budownictwo. Czasy, gdy w każdej izbie stał piec i przez sezon grzewczy przerzucało się tony węgla minęły bezpowrotnie. Dzisiaj jeden kominek może z powodzeniem i niewielkim kosztem ogrzać cały dom.

Jakie mogą być zatem koszty ogrzewania drewnem i zapotrzebowanie na drewno? Weźmy za przykład 3 różne domy o powierzchni 150m2.

Kominki z płaszczem wodnym i kominki z dystrybucją gorącego powietrza sposobem na oszczędność

 Drewno po krótkim okresie w dziejach, gdy musiało ustąpić pierwszego miejsca na podium paliwom kopalnym; węglowi i gazowi, znowu jest najtańszym a przy tym najłatwiej dostępnym źródłem ciepła. Każde użycie drewna do ogrzewania to oszczędność. Nie trzeba tego tłumaczyć nikomu, kto regularnie ogrzewa się drewnem nabywanym w wolnym obrocie. Tym bardziej nie trzeba tego tłumaczyć nikomu, kto pozyskuje tańsze drewno bezpośrednio w lasach państwowych. A już zupełnie oczywiste jest to w przypadku właścicieli lasów, sadów i zalesionych działek, którzy dysponują własnym, darmowym opałem. 

Są 3 sposoby kompleksowego i oszczędnego ogrzania całego domu przy pomocy kominka:

1. Dowolny miejscowy ogrzewacz pomieszczeń, czyli kominek, piec zduński, piec wolnostojący czy piecokuchnia w połączeniu z rekuperacją. Oczywiście ten sposób dotyczy tylko domów wyposażonych w rekuperację, czyli wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła. Prawidłowo wykonana rekuperacja wymienia w ciągu godziny całe powietrze w domu na świeże. „Skutkiem ubocznym” działania rekuperacji jest odprowadzenie nagrzanego powierza z pomieszczenia, gdzie zainstalowany jest kominek do pozostałych pomieszczeń
2. Kominek z płaszczem wodnym. To kominek, który przekazuje ciepło do wody. Kominek taki połączony z instalacją centralnego ogrzewania może ogrzewać kaloryfery, podłogówkę i ciepłą wodę użytkową. Powinien być on połączony z buforem, w którym odkładany jest nadmiar ciepła nie potrzebny w danej chwili. Kominki wodne mogą z powodzeniem współpracować w układach hybrydowych z solarami, pompami ciepła i kotłami do centralnego ogrzewania.
3. Kominek z dystrybucją gorącego powietrza. Jego działanie polega na doprowadzeniu gorącego powietrza do wszystkich pomieszczeń, które chcemy ogrzać odpowiednimi kanałami. Dystrybucja powietrza może odbywać się grawitacyjnie lub być wymuszona za pomocą odpowiedniego wentylatora.

Przy planowaniu ogrzewania domu kominkiem zawsze musimy wziąć pod uwagę jeden bardzo ważny aspekt: dostęp do energii elektrycznej. Rozwiązanie pierwsze będzie działało tylko wtedy, gdy działa rekuperacja (potrzebny prąd). Rozwiązanie drugie i trzecie z wentylatorem również nie zadziałają bez prądu. Grawitacyjna dystrybucja gorącego powietrza działa zawsze. Pamiętajmy też, że w sytuacjach awaryjnych (brak prądu lub awaria instalacji grzewczej) jedynym działającym urządzeniem jest kominek, piec lub piec wolnostojący na drewno. Urządzenia te nawet bez specjalnej instalacji po otwarciu wszystkich drzwi mogą nas uratować w sezonie grzewczym.

Dodatkowo w nowych domach warto zainwestować w jakiś rodzaj masy akumulacyjnej, która pozwoli na rozłożenie oddawania ciepła w czasie i efektywniejsze wykorzystanie urządzenia grzewczego. Kominek czy piec wolnostojący trzeba w taką masę doposażyć natomiast piece zduńskie są urządzeniami akumulacyjnymi z definicji.

Jaką wielkość kominka wybrać i co przewidzieć przed instalacją?

To, że wielkość ma znaczenie nie jest tajemnicą nie od dzisiaj. Z wielkości kominka, a ściśle mówiąc z pojemności jego paleniska wynika moc grzewcza urządzenia. Co do zasady wielkość i moc kominka powinno się dobierać do powierzchni, którą chcemy ogrzać. Przy starych domach przyjmujemy 1 kW mocy nominalnej urządzenia na 10 m2. Przy nowych domach z izolacją ścian o grubości 20 cm przyjmujemy 1 kW na 20 m2. Oczywiście nie są to precyzyjne wytyczne bo potrzebna moc zależy od wielu czynników ale ułatwią nam wybór kominka.

W przypadku nowych domów okazuje się często, że potrzebna moc urządzenia to 6-8 kW a kominek, który ładnie wypełni nam przestrzeń w dużym pomieszczeniu ma moc 12 albo 16 kW. Nie przejmujmy się tym bo zawsze możemy spalić jednorazowo mniejszą ilość drewna albo zastosować jakiś rodzaj akumulacji, która rozłoży oddawanie nadmiaru ciepła w czasie.

Jeśli chodzi o samą wielkość fizyczną pamiętajmy, że w przypadku wkładów kominkowych do zabudowy zwykle obudowa kominka jest większa od samego wkładu a w przypadku pieców wolnostojących wymagane jest zachowanie bezpiecznych odległości od materiałów palnych w pomieszczeniu. W celu określenia przestrzeni potrzebnej na piec lub kominek najlepiej skontaktować się ze specjalistą.

Do prawidłowej instalacji i działania kominka lub pieca potrzebne są 3 elementy, które przygotowuje się już na wcześniejszych etapach budowy.

1. Komin

Bez niego nie ma możliwości instalacji prawidłowo działającego kominka. Wszelkie pomysły typu „wystawię jakąś rurę za ścianę lub przez dach” sprawdzają się tylko w czeskich kreskówkach. Komin powinien mieć wysokość około 4 metrów od miejsca przyłączenia urządzenia, odpowiednią izolację, średnicę dostosowaną do planowanego urządzenia i być wykonany z materiałów przystosowanych do planowanego paliwa. Trójnik przyłączeniowy powinien znajdować się na odpowiedniej wysokości a drzwiczki rewizyjne powinny być umieszczone tak, by był do nich dostęp. Przepisy prawa budowlanego nie wykluczają możliwości instalacji kominów schodzących prosto w dół do urządzenia grzewczego.

2. Dolot powietrza zewnętrznego

Jest niezbędny do działania nowoczesnych kominków i pieców. Wykonuje się go zwykle w warstwie izolacji pod wylewką ale nie jest wykluczone wykorzystanie wolnego kanału wentylacyjnego. Dolot powietrza zaczyna się zewnętrzną czerpnią  a kończy rurą wystawioną z wylewki centralnie w miejscu, gdzie będzie stał kominek lub piec. Dolot ma mieć powierzchnię przekroju dostosowaną do planowanego urządzenia. Może mieć dowolną długość i dowolną ilość zakrętów.

3. Wzmocniona wylewka

Na powierzchni gdzie ma stać w przyszłości piec lub kominek przygotowujemy wylewkę w ten sposób, że zamiast pełnej izolacji dajemy 5 cm twardego styropianu (styroduru) a na to wylewkę do wysokości pozostałej wylewki. Pod kominkiem nie robimy ogrzewania podłogowego.

Nowe metody czyszczenia kominków

Niestety muszę zmartwić wszystkich, którzy spodziewają się, że coś będzie się samo czyścić. W ciągu ostatnich 20 lat w dziedzinie czyszczenia kominków i pieców nie nastąpił żaden spektakularny postęp i przełom.

Szybę czyścimy dostępnymi w sprzedaży „środkami do czyszczenia szyb kominkowych” stosując się do załączonych instrukcji. Pamiętajmy by nie używać tych środków zbyt obficie. Płyn, który wleje się między szybę a drzwiczki niszczy uszczelki. Tradycjonalistom polecam czyszczenie szyb popiołem naniesionym na wilgotną ściereczkę lub wilgotny papierowy ręcznik.

Popiół usuwamy łopatką z palenisk bezrusztowych a z rusztowych przy pomocy specjalnej szuflady lub skrzyneczki. Miłośnikom urządzeń elektrycznych można polecić specjalne odkurzacze lub przystawki odkurzaczowe do czyszczenia kominków.

Czyszczenie rur przyłączeniowych do komina oraz kanałów w piecach zduńskich zostawmy kominiarzom. To odpowiedzialne zajęcie, które trzeba wykonać starannie i dokładnie.

Osad z rur i ścianek w kominku z płaszczem wodnym można usunąć tylko mechanicznie, przy pomocy szpachelki i szczotki.

Ale... czemu nie palić w kominkach i piecach tak by zabrudzeń było jak najmniej i by ułatwić sobie czyszczenie? Jak to zrobić? Wystarczy używać suchego drewna i rozpalać od góry. Suche drewno powinno mieć wilgotność poniżej 20%. Rozpalanie od góry polega na tym, żeby ułożyć najpierw grube polana, potem cieńsze a na koniec rozpałkę. Rozpalając tak przygotowany stos drewna od góry i przy lekko uchylonych drzwiczkach paleniska uzyskujemy od razu ogień, który generuje ciąg w kominie. Kominek grzeje, nie dymi a szyby się nie brudzą. Sama przyjemność i oszczędność.

Wojciech Perek

ekspert OSKP / Drewno Pozytywna Energia