Zachowek po rodzicach - komu i kiedy przysługuje zachowek? Wyjaśniamy

Zachowek – podstawowe informacje

Zachowek po rodzicach – co to jest?

Zachowek powstał po to, by chronić majątek osób, które są najbliższe osoby, która zmarła. Dotyczy tylko osób z najbliższej rodziny, czyli tych, które są uprawnione do spadku po śmierci kogoś bliskiego. Zachowek to kwota, która musi być wypłacona z majątku tej osoby dzieciom lub wnukom, które nie otrzymały niczego drogą testamentu czy spadku.

Czasami zdarza się tak, że spadkodawca przekazał całość lub część majątku niespokrewnionej z nim osobie. W takiej sytuacji właśnie można wystąpić o zachowek – chroni to najbliższych, by mogli skorzystać z części majątku. Chroni to także te dzieci, które w testamencie nie otrzymały nic po śmierci swoich rodziców. W takiej sytuacji należy się im właśnie zachówek, czyli wypłacenie części majątku.

Zachowek po rodzicach może się przedawnić. Jest to roszczenie majątkowe, a wszystkie roszczenia podlegają przedawnieniu. W przypadku zachowku po rodzicach trwa to 5 lat od momentu, gdy został ogłoszony testament. Jeśli jednak osoba zmarła nie pozostawiła po sobie testamentu, to okres przedawnienia liczy się od chwili, kiedy został otwarty spadek.

Zachowek po rodzicach a podatek

Zachowek po ojcu czy matce jest jak spadek, dlatego należy zapłacić za niego podatek (tak zwany podatek od spadku). Należy go zapłacić, gdy wartość nabytych rzeczy przewyższa kwotę wolną od podatku. Jest ona wyznaczana przez ustawę. Jej wysokość zależy od tego, do jakiej grupy należy spadkobierca, co oznacza, że zachowek po ojcu lub po śmierci matki, a także po babci i dziadku wynosi ona 9637 zł.

Jednak osoby należące do tej grupy podatkowej mogą uniknąć podatku. Mogą to zrobić, pod warunkiem, że zgłoszą do urzędu skarbowego otrzymanie środków w terminie do 6 miesięcy. Inaczej trzeba będzie zapłacić podatek powiększony za odsetki za zwłokę. Wysokość podatku obliczana jest od kwoty przekraczającej wyżej wymieniony limit.

Takie same zasady dotyczą podatku od spadku. Jeśli nie zostanie to zgłoszone do urzędu skarbowego, trzeba będzie zapłacić podatek. Wynosi 3 procent nadwyżki ponad 9637 zł – to obowiązuje tylko osoby najbliższe, czyli z pierwszej grupy podatkowej. Sprawdź także ten artykuł na temat spadku po rodzicach i dalszej rodzinie.

Zachowek – komu przysługuje

Prawo do zachowku po rodzicach – komu przysługuje a komu nie przysługuje?

Prawo do zachowku przysługuje zstępnym. Doprecyzowuje to art. 991. par.1 Kodeksu Cywilnego. Oznacza to, że  przysługuje dzieciom, wnukom, małżonkowi (ale wyłącznie obecnemu, nie byłemu) oraz rodzicom spadkobiercy. Zachowek po rodzicach przysługuje wszystkim dzieciom, jednakże jest kilka wyjątków, kiedy rekompensata nie zostanie wypłacona.

Komu nie przysługuje zachowek?

• Dalsi krewni (z tak zwanej drugiej grupy podatkowej, czyli teściowie, synowa i zięć, dzieci rodzeństwa czy rodzeństwo rodziców),
• Osoby, które zostały wydziedziczone w testamencie,
• Osoby, które uznane zostały za niegodne dziedziczenia,
• Osoby, które zrzekły się dziedziczenia,
• Spadkobiercy, którzy odrzucili spadek,
• Małżonkowie, którzy pozostali w separacji,
• Małżonkowie, wobec których spadkodawca wniósł wcześniej pozew o rozwód z wyłącznej winy,
• Osobom uprawnionym do zachowku, które otrzymały już darowizny od spadkobiercy.

Przypadki te wymagają niewielkiego komentarza. W momencie śmierci osoby, spadkobierca wskazany w testamencie nie musi przyjąć spadku – najczęściej odrzucenia są związane z tym, że spadek oznacza także długi. Jeśli jednak spadek zostanie odrzucony, nie można oczekiwać wypłacenia zachowku.

Ważne jest także to, że osoby, które zostały wydziedziczone lub uznane za niegodne dziedziczenia, nie mogą wystąpić o zachowek. Nie jest to jednak takie proste – nie można wydziedziczyć dowolnej osoby tak po prostu, muszą zostać zachowane ważne przesłanki. Spadkodawca może wydziedziczyć kogoś, kto postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuścił się względem spadkobiercy lub bliskich osób przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności, a także uporczywie nie dopełnia obowiązków rodzinnych.

Zachowek po babci i dziadku

Zachowek przysługuje nie tylko po ojcu lub matce, lecz także po dziadkach. Jednak taka sytuacja zdarza się rzadko, ponieważ jeśli chodzi o zachowek ważna jest taka kolejność, jak w przypadku dziedziczenia. A to oznacza, że w pierwszej kolejności spadek należy się małżonkowi, dopiero później jest przeznaczony dla dzieci.

Jeśli jednak dzieci osoby zmarłej nie żyją, wtedy dziedziczą ich dzieci, czyli właśnie wnuki zmarłego. W takiej sytuacji wnuki mogą otrzymać zachowek po babci lub po dziadku. Druga sytuacja, kiedy prawo do zachowku przysługuje wnukom, jest wtedy, gdy we wcześniejszym pokoleniu wszyscy spadkobiercy zrzekli się spadku, odrzucili go lub zostali wydziedziczeni i są niegodni dziedziczenia.

A co jeśli dziadkowie zdecydowali się w testamencie zapisać swój majątek wnukom lub jednemu z nich? Wtedy ich dzieci, czyli rodzice i ich rodzeństwo, czyli ciotki i wujkowie, mają prawo otrzymać zachowek. Powinni dostać rekompensatę od osoby, która otrzymała cały spadek.

Ile wynosi zachowek?

Obliczenie zachowku po rodzicach

Rozliczenie zachowku to obowiązek, który spoczywa na spadkobiercach lub zapisobiercach. Odpowiedzialność za jego rozliczenie ponoszą spadkobiercy, a jej zakres jest proporcjonalny do udziału w spadku. To właśnie spadkobiercy powinni skontaktować się z osobami, które mogą dociekać zachowku i obliczy jego wysokość.

Ile wynosi zachowek? To nie jest trudno obliczyć, ale trzeba wiedzieć, ile powinna otrzymać dana osoba z udziału spadkowego, który przypadłby dla niej, gdyby miała otrzymać spadek. W przypadku dorosłych to 50 procent tej kwoty. Dla dzieci małoletnich i osób trwale niezdolnych do pracy obliczanie zachowku wygląda inaczej – to 2/3 wartości udziału spadkowego.

Jak to policzyć? Przyjmijmy, że spadkodawcy mieli dwoje dzieci, z których jedno drogą darowizny otrzymało mieszkanie rodziców, ich jedyny majątek, który jest wart 200 tysięcy złotych. Po ich śmierci drugie z rodzeństwa ma możliwość żądania zachowku. Drogą spadku powinna dostać połowę mieszkania, czyli 100 tysięcy złotych. Zachowek jednak będzie wynosił 2/3 z tego – 66,7 tysięcy. Może to otrzymać zarówno w formie własności części mieszkania lub w ekwiwalencie pieniężnym.