Podatek od spadku i podatek od spadku mieszkania – wysokość, formalności

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Stanisław KozłowskiDrukujUdostępnij

Podatek od spadu i darowizn – grupy podatkowe

Grupa podatkowa w Polsce według kryterium pokrewieństwa

Ustawa określająca podatek od spadku i darowizn uzależnia opodatkowanie od stopnia pokrewieństwa. Stawki podatkowe od dziedziczenia i wzbogacenia są tym wyższe, im rodzina spadkobiorcy i spadkodawcy jest dalsza. Również kwota wolna od podatku jest najniższa dla osób niespokrewnionych.

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, będąca obowiązującym aktem prawnym, wyróżnia trzy grupy podatkowe:

I grupa – obejmuje najbliższą rodzinę, czyli małżonka, zstępnych (syn, córka, wnuki, prawnuki itd.), wstępnych (matka, ojciec, dziadkowie itd.), rodzeństwo, pasierbów, ojczyma i macochę, teściów, zięcia i synową. Kwota wolna od podatku jest dla tej grupy stosunkowo wysoka, a stawki opodatkowania niskie.

Chociaż w zapisach ustawy formalnie nie figuruje, to jednak dla celów praktycznych wyodrębniona jest z tej grupy specjalna grupa podatkowa „0”. Osobom należącym do tej grupy przysługuje zwolnienie od podatku od darowizn i spadków. Grupa 0, której nie obejmuje podatek spadkowy, pokrywa się z grupą I z wyjątkiem teściów, zięcia i synowej, czyli tak zwanych powinowatych.

II grupa – obejmuje dalszych krewnych spadkodawcy albo darczyńcy. Należą do niej zstępni rodzeństwa (siostrzeniec, bratanek itd.), rodzeństwo rodziców (wuj, ciotka), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków oraz małżonkowie innych zstępny, jak na przykład mąż wnuczki. Dla tej grupy podatkowej opodatkowanie jest wyższe, a kwota wolna od podatku niższa.

III grupa – do tej grupy zalicza się wszystkie pozostałe osoby, które nie znalazły się w poprzednich grupach. III grupa obejmuje zarówno osoby całkiem obce (znajomi, przyjaciele i inni), jak również spokrewnione albo spowinowacone w dalszym obszarze (kuzyni, rodzina macochy albo ojczyma itd.).

Spadki ustawowe i testamentowe

Nabycie spadku w Polsce może nastąpić na podstawie testamentu albo według przepisów prawa spadkowego. Ta druga ewentualność ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu, albo z jakichś względów jest on nieważny. Do spadkobierców ustawowych należą w pierwszej linii małżonek, zstępni i rodzice, później rodzeństwo, dziadkowie, a także gmina i Skarb Państwa.

Wysokość spadku zależy od sytuacji rodzinnej: małżonek dziedziczy całość, jeśli nie ma dzieci ani innych osób upoważnionych do dziedziczenia. W innej sytuacji w pierwszej kolejności do spadku zostają powołane dzieci oraz małżonek spadkodawcy. Wysokość dziedziczenia jest równa ale ułamkowa część spadku przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼.

Spadki testamentowe są formą, która pozwala spadkodawcy dysponować dowolnie swoim majątkiem. Testament może być sporządzony i odwołany w każdym czasie przez osobę mającą pełną zdolność do czynności prawnych. W Polsce powołanie spadkowe testamentem może być sporządzone własnoręcznie, przez notariusza, w obecności świadków przed urzędnikiem gminy albo zgłoszony ustnie w szczególnych okolicznościach. Sprawdź także ten artykuł na temat podatku od spadków i darowizn.

Kwota wolna od podatku oraz wysokość podatku od spadku

Kwota wolna od podatku w 2021 roku

Podatki od majątku nabytego w drodze spadku lub darowizny płacą spadkobiercy i osoby obdarowane wówczas, gdy wartość tego majątku przekracza kwotę wolną od podatku. Podatek dochodowy od osób fizycznych, czyli tak zwany PIT, kojarzy się z deklaracją podatkową i corocznym rozliczaniem się z Urzędem Skarbowym. Podatek dochodowy to nie podatek spadkowy i kwota zmniejszająca podatek nie jest kwotą wolną od podatku spadkowego albo od darowizn.

W bieżącym roku nie będą naliczane podatki od spadku lub darowizny, których wartość nie przekracza:

• 9637 zł – dla osób zaliczonych do I grupy podatkowej – małżonek obecny albo w separacji, zstępni, wstępni, rodzeństwo, pasierbowie, teściowie, zięć, synowa, ojczym, macocha.
• 7276 zł – dla osób zaliczonych do II grupy podatkowej – zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków i inni.
• 4902 zł – dla osób zaliczonych do III grupy podatkowej – wszystkie osoby niezaliczone do dwóch poprzednich grup.

Wysokość podatku od spadu i darowizn w Polsce

Wymienione wyżej kwoty podane w art. 9. 1. ustawy o podatku od spadku i darowizn, określają maksymalną wartość spadku lub darowizn, którą można przyjąć bez konsekwencji skarbowych. Jeżeli wartość spadku jest większa, spadkobierca musi złożyć we właściwym urzędzie skarbowym zeznanie podatkowe o nabyciu praw majątkowych. Od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia w urzędzie notarialnym albo od uprawomocnienia się postanowienia sądu o nabyciu spadku, spadkobierca ma miesiąc na złożenie w urzędzie skarbowym zeznania o nabyciu spadku.

Wysokość podatku oblicza się w oparciu o skalę podaną w art. 15. 1. ustawy. Dotyczy to nadwyżki wartości spadku lub darowizny w stosunku do kwoty wolnej od podatku i wynosi odpowiednio:

1. Osoby zaliczone do I grupy

• do 10278 zł – 3%
• 10278 zł do 20556 zł – 308,30 zł i 5% nadwyżki ponad 10278 zł
• powyżej 20556 zł – 822,20 zł i 7% nadwyżki ponad 20556 zł

2. Osoby zaliczone do II grupy

• do 10278 zł – 7%
• 10278 zł do 20556 zł – 719,50 zł i 9% nadwyżki ponad 10278 zł
• powyżej 20556 zł – 1644,50 zł i 12% nadwyżki ponad 20556 zł

3. Osoby zaliczone do III grupy

• do 10278 zł – 12%
• 10278 zł do 20556 zł – 1233,40 zł i 16% nadwyżki ponad 10278 zł
• powyżej 20556 zł – 2877,90 zł i 20% nadwyżki ponad 20556 zł

Zwolnienie od podatku dla osób z grupy „0”

W przypadku małżonka, dzieci, wnuków, prawnuków, rodziców, dziadków, pasierbów, rodzeństwa, macochy i ojczyma istnieje możliwość całkowitego zwolnienia od podatku od okolicznościowego wzbogacenia. Jako warunek istnieje tylko obowiązek zgłoszenia w odpowiednim urzędzie skarbowym nabytego majątku. Trzeba to zrobić w ciągu pół roku od uprawomocnienia się decyzji sądu o nabyciu spadku lub zarejestrowania aktu notarialnego poświadczającego dziedziczenie. Każdy ze spadkobierców należących do tej grupy powinien złożyć zgłoszenie odrębnie.

Załatwienie sprawy dziedziczenia przez notariusza jest szybszym i tańszym sposobem; opłaty skarbowe są bardzo niskie. Tyle tylko, że wszyscy spadkobiercy muszą być zgodni co sposobu i zakresu dziedziczenia spadku. Jeśli występują jakiekolwiek spory, jedyną drogą pozostaje rozstrzygnięcie sądowe. Koszty sądowe w takiej sprawie są uzależnione od wielu czynników, ale niewątpliwie znacznie wyższe niż u notariusza.

Spadki a użytkowanie wieczyste

W świetle przepisów spadek jest czymś więcej niż wartością majątkową, chociaż w pierwszej linii chodzi niewątpliwie o konkretne rzeczy, jak mieszkanie, samochód, dzieła sztuki albo biżuteria. Spadki stanowią również prawo własności rzeczy ruchomych i nieruchomości, a także użytkowanie wieczyste i własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu. Spadek to również wierzytelności oraz nabycie praw związanych ze stosunkiem pracy, które przechodzą na spadkobierców.

Użytkowanie wieczyste jest instytucją pośrednią między prawem własności i innymi ograniczonymi prawami rzeczowymi. Historia użytkowania wieczystego sięga już 60 lat. Celem ustawodawcy było ustanowienie własnością Skarbu Państwa wszystkich nieruchomości miejskich. Obecnie jest to uregulowane w Kodeksie cywilnym i stanowi swego rodzaju plan użytkowania nieruchomości będącej własnością państwa przez osobę fizyczną albo prawną.