Stwierdzenie nabycia spadki krok po kroku - co trzeba wiedzieć?
Stwierdzenie nabycia spadku jest formą stwierdzenia następstwa prawnego po spadkodawcy. Czy postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku jest procedurą obowiązkową? Co zawiera wniosek, czy istnieje jednolity wzór i co mówią aktualne przepisy prawne. Jak wygląda postępowanie i czy osobista opieka nad rodzicem może wpłynąć na udział w spadku? Poniżej odpowiadamy na najważniejsze pytania.
Z tego artykułu dowiesz się:
Czym jest stwierdzenie nabycia spadku?
Według obowiązujących przepisów prawa, dziedziczenie ustawowe po zmarłym nie wymaga sporządzania dodatkowych dokumentów. Osoby dziedziczące po spadkodawcy są jasno sprecyzowane w zapisach prawa, a dziedziczenie następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. W tym przypadku stwierdzenie nabycia spadku nie jest wymagane. W niektórych przypadkach dokument znajduje zastosowanie praktyczne i może potwierdzać fakt dziedziczenia.
Warto wiedzieć, że stwierdzenie nabycia spadku nie jest obowiązkowe. Wniosek można złożyć z chęci samego spadkobiercy, co często okazuje się dla niego korzystne. Według artykułu 1025 Kodeksu Cywilnego:
„Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.”
W dalszych zapisach prawnych czytamy, że domniemywa się, iż osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku lub poświadczenie dziedziczenia jest spadkobiercą. Zatem dokument może być pewnym ułatwieniem podczas spraw spadkowych. Dla przykładu, dziedziczenie nieruchomości wiąże się z tym, że prawo do nieruchomości musi być ujawnione w treści księgi wieczystej. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku daje możliwość wykazania prawa własności (podobnie jak sporządzone u notariusza poświadczenie dziedziczenia). Sąd wieczystoksięgowy może dokonać wpisu w księdze wieczystej jedynie po przedłożeniu opisanych wyżej dokumentów. Brak wpisu w księdze wieczystej uniemożliwi spadkobiorcy swobodne dysponowanie nieruchomością.
Wniosek o stwierdzenia nabycia spadku. Tryby postępowania, wzór do wypełnienia
Stwierdzenie nabycia spadku może zostać przeprowadzone w dwóch trybach. Pierwszym z nich jest postępowanie sądowe, drugim postępowanie u notariusza. W drugim przypadku mamy do czynienia ze sporządzonym u notariusza aktem poświadczenia dziedziczenia.
Stwierdzenie nabycia spadku na drodze sądowej wiąże się z koniecznością przedłożenia stosownych dokumentów. Należy złożyć prawidłowo wypełniony wniosek do sądu rejonowego, w obrębie ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. W przypadku spadkodawców, którzy nie zamieszkiwali na terenie Polski lub nieznane jest ostatnie miejsce ich zwykłego pobytu, organem jest sąd rejonowy właściwy ze względu na lokalizację majątku spadkowego. W Internecie bez trudu odnajdziemy gotowy wzór wniosku. Do wypełnienia dokumentu konieczne będą niezbędne dane. Kompletny wniosek musi zawierać:
- Dane osoby wnioskującej – w tym imię, nazwisko, adres zamieszkania, numer identyfikacji PESEL.
- Dane spadkobiercy – imię, nazwisko, adres zamieszkania, numer identyfikacji PESEL.
- Uzasadnienie złożenia wniosku – wniosek musi być uzupełniony o dokument, potwierdzający przyczynę rozpatrzenia sprawy. Uzasadnieniem może być odpis aktu zgonu spadkodawcy.
Wzór do wypełnienia powinien być także uzupełniony o informacje dotyczące przedmiotu i formy dziedziczenia. W przypadku dziedziczenia ustawowego należy załączyć odpisy aktów urodzenia, które stanowią potwierdzenia pokrewieństwa ze spadkodawcą. Wniosek powinien być także uzupełniony o odpisy dla każdego z uczestników postępowania. Dotyczy to sytuacji, w których wnioskodawca wskazał we wniosku kilku spadkobierców.
Kompletny, złożony w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku rozpoczyna procedurę formalną. Sąd analizuje, czy spadkodawca pozostawił testament i bada, kto jest faktycznym spadkobiercą. W przypadku ustanowienia testamentu sąd wzywa do jego złożenia. Postanowienie sądu wydaje się na mocy rozprawy. W treści postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku znajdują się informacje o wszystkich spadkobiercach, który uczestniczą w dziedziczeniu. W dokumencie znajduje się także informacja o udziale w dziedziczeniu. Warto tutaj zauważyć, że wydziedziczenie członka rodziny wyklucza go z uwzględnienia w podziale majątku po spadkodawcy. Wydziedziczenie zawarte w testamencie uniemożliwia także roszczenie prawa do zachowku. Samo wydziedziczenie sprawia, że osoba wydziedziczona będzie potraktowana tak, jakby nie dożyła otwarcia testamentu.
Przygotowując wniosek do wypełnienia, musimy odczekać pół roku od otwarcia spadku. Wyjątek stanowi sytuacja, w której wszyscy spadkobiercy złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Konieczność utrzymania powyższego czasu wynika z treści artykułu 1026 Kodeksu Cywilnego, w którym czytamy:
„Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku”. Sprawdź także ten artykuł na temat zrzeczenia się spadku.
Stwierdzenie nabycia spadku u notariusza – akt poświadczenia dziedziczenia
Nie każdy spadkobierca będzie zobowiązany do wypełnienia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku i rozstrzygnięcia sprawy na drodze sądowej. Znacznie szybszą procedurą jest poświadczenie dziedziczenia u notariusza.
Wypełniony i poświadczony przez notariusza akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc prawną, jak sądowne stwierdzenie nabycia spadku. Z rozwiązania mogą skorzystać osoby, które dziedziczą ustawowo lub na mocy testamentu. Akt poświadczenia dziedziczenia może dotyczyć również osób, na rzecz których spadkodawca sporządził zapisy windykacyjne.
Sporządzony przez notariusza akt poświadczenia dziedziczenia jest dowodem wskazującym na to, że dana osoba jest spadkobiercą. Wniosek o stworzenie aktu wymaga zgodnego żądania wszystkich spadkobierców, którzy dziedziczą na mocy testamentu lub ustawy. Brak zgody jednego z nich wymaga rozpoczęcia drogi sądowej.
Do aktu poświadczenia dziedziczenia należy dołączyć wszystkie niezbędne dane. W tym imiona, nazwiska, adres i PESEL spadkobierców. Niezbędne będzie również wskazanie imion rodziców, nazwiska rodowego matki, stanu cywilnego oraz ewentualnego adresu do korespondencji. Dokument wypełniony przez notariusza wymaga również przedstawienia dowodu tożsamości. Rodzaj dokumentu będzie spisany w akcie.
Wypełniony przez notariusza akt poświadczenia dziedziczenia wymaga także przedstawienia niezbędnych dokumentów. Są nimi:
- Odpis aktu zgonu spadkodawcy.
- Zaświadczenie o numerze PESEL spadkodawcy.
- Odpisu aktów stanu cywilnego spadkodawców.
- Testament spadkodawcy, o ile został sporządzony.
- Numer księgi wieczystej – dotyczy sytuacji, w której spadkowi podlega nieruchomość.
Akt poświadczenia dziedziczenia nie może być wypełniony w przypadku sporządzenia przez spadkobiercę testamentu szczególnego. W tym wypadku możliwe jest jedynie sądowne stwierdzenie nabycia spadku. Do testamentu szczególnego zaliczamy testament ustny, testament podróżny oraz wojskowy.
Opieka nad rodzicem a stwierdzenie nabycia spadku
Opieka nad rodzicem jest obowiązkiem wszystkich dzieci, które powinny sprawować ją po równo. Prawo nie przewiduje tu żadnych form przymusu do opieki, a faktyczna sytuacja rodzinna nie ma wpływu na sądowne stwierdzenie nabycia spadku ani na treść dokumentu sporządzonego u notariusza. Stwierdzenie nabycia spadku podlega zasadom dziedziczenia ustawowego lub testamentowego. Na rozprawie nie porusza się takich kwestii jak żądanie o ustalenie większego udziału w spadku. Osobista opieka nad rodzicem nie ma związku z uzyskaniem prawa do nabycia spadku (wyjątkiem może być jedynie wydziedziczenie w testamencie). Na mocy artykułu 686 Kodeksu Postępowania Cywilnego:
„W postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych.”
Osobiste sprawowanie opieki może wiązać się z roszczeniem o zwrot części kosztów od pozostałych spadkobierców, którzy nie brali udziału w opiece nad spadkodawcą. Procedura może wymagać wniesienia odrębnego postępowania. Osobista opieka nad rodzicem może być podstawą do wniesienia pozwu o zapłatę. Taka możliwość wynika z zapisu artykułu 140 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, który traktuje następująco:
„Osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązana albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić”.
Powyższe roszczenie ulega przedawnieniu po upływie trzech lat. Na wielu stronach internetowych można pobrać gotowy do wypełnienia formularz i wzór pozwu o zapłatę. Dobrą praktyką okazuje się skorzystanie z porady doświadczonego prawnika.