Podatek od darowizny krok po kroku - stawki, kwoty i porady praktyczne

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Katarzyna Kaźmierczak-MilewskaDrukujUdostępnij

Podatek od darowizny – podstawowe informacje

Podatek od darowizny – podstawa prawna

Podatek od darowizny, a w zasadzie podatek od spadków i darowizn jest pobierany w Polsce od wielu lat. Został wprowadzony dnia 28 lipca 1983 roku na mocy ustawy o podatku od spadków i darowizn i mimo transformacji ustrojowej nie został zmieniony. Zmianie uległy tylko drobne szczegóły, a ujednolicony tekst został ogłoszony przez Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 30 sierpnia 2019 poprzez obwieszczenie w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2019 r. poz.1813).

Podatek od spadków i darowizn działa jak podatek od wzbogacenia – jest pobierany dlatego, że wraz z darowizną, powiększył się twój majątek. Powinien być wpłacony do gminy. System naliczania tego podatku jest dość skomplikowany, ponieważ procent podatku nie jest identyczny dla wszystkich – funkcjonują tutaj cztery grupy podatkowe, które mają różne stawki podatku.

Opodatkowanie darowizny nie obejmuje wszystkich umów darowizny. To te, których wartość nie przekracza kwoty wolnej od podatku. Warto jednak wiedzieć, że kwota ta to suma wszystkich darowizn przekazanych w ciągu pięciu lat.

Co obejmuje podatek od darowizny?

Przedmiotem darowizny może być bardzo wiele rzeczy. Najczęściej pojawiają się darowizny nieruchomości, ale duża część umów obejmuje także pieniądze, oraz rzeczy ruchome – samochód, obrazy, biżuterię. W darowiźnie można przekazać także prawa do użytkowania ziemi czy nieruchomości albo prawa autorskie.Podatek od darowizny obejmuje nie tylko to, co zostało nam przekazane drogą umowy o darowiznę lub poprzez spadek. Nalicza się go także w momencie zasiedzenia lub nieodpłatnego zniesienia współwłasności. Dodatkowo trzeba o nim pamiętać w momencie otrzymania zachowku.

Podatek od darowizny nie obejmuje rzeczy, które zostały nabyte poza granicami Polski. Nie można go także zastosować do darowizny praw autorskich, praw wynalazczych i znaków towarowych ani środków nabytych z pracowniczego programu emerytalnego.

Grupy podatkowe a podatek od darowizny

Podstawowe grupy podatkowe

Wysokość podatku jest ustalona inaczej dla każdej tak zwanej grupy podatkowej. Dla każdej z nich obowiązuje inna kwota wolna od podatku i inny procent podatku oraz kwota podatku. Wyróżnia się trzy grupy podatkowe. Zostało to zadeklarowane przez Ustawę o podatku od spadków i darowizn, ale dużą zmianę w grupach podatkowych wprowadziła także nowelizacja, która weszła w życie 27 października 2020 roku.

Do grupy I należą: małżonek, małżonek, wstępni (czyli rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (czyli dzieci, wnuki i prawnuki), pasierbowie, ojczym i macocha, a także rodzeństwo, teściowie, zięć i synowa. Nowelizacja ustawy wprowadziła jednak zmiany, na mocy których do zstępnych zalicza się także osoby, które przebywają lub przebywały w placówce opiekuńczo-wychowawczej, rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu miejsc. Do wstępnych natomiast liczy się osoby tworzące te instytucje wychowawcze.

Do grupy II należy dalsza rodzina: zstępni rodzeństwa, a także rodzeństwo rodziców, dzieci i małżonkowie pasierbów, mąż i żona rodzeństwa, a także mąż i żona bratowej i szwagra.

Do grupy III należą pozostali, czyli niespokrewnieni lub bardzo daleka rodzina. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o darowiźnie.

Zerowa grupa podatkowa – czy od darowizny płaci się podatek?

Dodatkowo warto jednak wiedzieć, że istnieje coś takiego, jak zerowa grupa podatkowa. Można powiedzieć, że jest to taki rodzaj podgrupy, która jest wyodrębniona z pierwszej grupy podatkowej. Obejmuje ona małżonka, zstępnych, wstępnych, a także macochę i ojczyma oraz rodzeństwo.

Okazuje się, że opodatkowanie darowizny od zerowej grupy podatkowej jest zerowe, to znaczy, że nie trzeba płacić podatku. Obejmuje to zarówno darowizny mieszkania, jak i pieniężne. Podatek od darowizny trzeba zgłosić na formularzu SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od dnia nabycia darowizny – to warunek, by nie trzeba było płacić żadnego podatku do urzędu skarbowego. Jeśli jednak tego nie zrobisz, prawo podatkowe przewiduje, że będziesz musiał zapłacić podatek.

Podatek od darowizny – stawki

Opodatkowanie darowizny – zgłoszenie do urzędu skarbowego

Wszystkie darowizny należy zgłosić jednak do urzędu skarbowego. Robi się to za pomocą wniosku SD-3 (poza tą, którą otrzymałeś od najbliższej rodziny), który można złożyć osobiście, wysłać listem poleconym lub złożyć za pomocą platformy elektronicznej i podpisu kwalifikowanego.

Wszystkich zgłoszeń dokonuje się we wniosku SD-3. Czasami, jeśli akt darowizny został zrobiony na podstawie aktu notarialnego (na przykład w przypadku darowizny nieruchomości), do notariusza należy zgłoszenie umowy do urzędu skarbowego. Kwota podatku jest pobierany przez notariusza w momencie podpisywania umowy o darowiźnie. W pozostałych przypadkach należy zrobić to samodzielnie, a zgłoszenie darowizny jest obowiązkiem dla wszystkich, którzy otrzymali spadek, nie tylko dla jednej osoby.

Kwota podatku powinna zostać wyliczona samodzielnie przez podatnika. Można obliczyć na stronie podatnik.gov.pl lub zrobić to za pomocą przedstawionych przez nas poniżej tabeli. W razie jakichkolwiek właściwości możesz zadzwonić do rządowej infolinii otwartej przez Ministerstwo Finansów, która udzieli ci pomocy, jeśli nie wiesz, ile powinna wynosić kwota podatku.

Infolinia ministerstwa: 801 055 055 oraz 22 330 03 30

Grupy podatkowe i kwota wolna od podatku

Stawki podatku są bardzo różne dla różnych grup podatkowych. Rodzaj relacji, która łączy nas z darczyńcą także ma znaczenie, jeśli chodzi o kwotę wolną od podatku. Oznacza to, że podatek od darowizny odprowadzany jest wyłącznie od nadwyżki powyżej tej kwoty.

Musisz jednak wiedzieć, że suma kwoty wolnej od podatku nie dotyczy jednorazowej darowizny. To suma wszystkich darowizn z ostatnich pięciu lat! Wszystkie pieniądze, które w tym czasie zostały przekazane od darczyńcy do obdarowanego oraz wartość wszystkich przekazanych rzeczy materialnych, zaliczają się do kwoty darowizny.

Jest to o tyle kłopotliwe, że często rodzice przy przekazywaniu dzieciom większej darowizny, na przykład pieniędzy na mieszkanie czy podarunku na nową drogę życia, zastanawiają się, czy w deklaracji zgłaszać na przykład środki przekazywane dziecku w ciągu ostatnich lat na utrzymanie się na studiach. Okazuje się jednak, że spełnianie obowiązku utrzymania dzieci w czasie nauki lub obowiązku alimentacyjnego nie wlicza się w kwotę darowizny.

Podatek od darowizny – progi podatkowe

Wysokość podatku od darowizny jest obliczana z uwzględnieniem trzech elementów:

1. Grupy podatkowej
2. Wartości przekazanej darowizny
3. Progi podatkowe

Zasady są takie same dla rozliczania wszystkich rodzajów darowizny – czy to darowizny pieniężnej, czy przekazania samochodu, czy darowizny nieruchomości. Jeśli jednak wartość darowizny jest niska, przyjdzie ci zapłacić mniejszy procentowo podatek. Co to znaczy?

Przy naliczaniu podatków od darowizny istnieją trzy progi podatkowe wartości darowizny:

• od 0 do 10 278 zł
• od 10 278 zł do 20 556
• powyżej 20 556

Dla każdej grupy podatkowej istnieje inna stawka podatku dla każdego z tych pułapów.

Opodatkowanie darowizny – stawki

Jak prezentują się stawki podatku od darowizny? Jeśli płacisz podatek od darowizny pieniężnej jest najłatwiej – kwota to twoja podstawa do obliczeń. Gorzej jednak w przypadku darowizny mieszkania lub darowizny samochodu. W takim wypadku należy ustalić pieniężną wartość tej darowizny, by móc obliczyć podatek od wzbogacenia.

Jest to podatek procentowy, różny dla różnych progów podatkowych i grup podatkowych.

Jak to obliczyć? Po pierwsze ustal, w której grupie podatkowej znajduje się darczyńca. Następnie ustal, jaka jest wartość darowizny – podatek jest zależny od jej wysokości.