Podatek od spadków i darowizn - zasady, stawki, formalności, porady

Opublikowano: 04.12.2024Autor: Katarzyna Kaźmierczak-MilewskaDrukujUdostępnij

Podatek od spadków i darowizn – podstawowe informacje

Podatek od spadków i darowizn – podstawa prawna

Podatek od spadków i darowizn jest pobierany w Polsce od wielu lat. Jego pobieranie rozpoczęło się na podstawie ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn. Tekst ustawy został ujednolicony obwieszczeniem Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 sierpnia 2019 w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2019 r. poz.1813).

Podatek od spadków i darowizn jest bezpośredni, pobiera się go od przyrostu masy majątku. Oznacza to, że jest to podatek naliczany od tego, co sprawia, że mamy większy majątek. Podatek jest wpłacany do gminy.

Podatek ten nie jest taki sam dla wszystkich. Ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje trzy grupy podatkowe, które płacą różne stawki od różnych kwot. 27 października 2020 roku wejdzie w życie Ustawa z dnia 27 września 2020 r o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn. Nowela wprowadza zmiany w zakresie zwolnień podatkowych.

Co obejmuje podatek od spadków i darowizn?

Podatek od spadków i darowizn obejmuje oczywiście dwie formy powiększenia majątku wymienione w nazwie, ale nie tylko. Obejmuje także zasiedzenie oraz nieodpłatne zniesienie współwłasności. Dodatkowo podatek trzeba także zapłacić w przypadku zachowku i nabycie praw do wkładu oszczędnościowego czy funduszu inwestycyjnego.

Podatek nie dotyczy jednak pieniędzy uzyskanych z polisy na życie zmarłej osoby bliskiej. Jest jeszcze kilka sytuacji, kiedy nie trzeba się obawiać naliczenia tego podatku:

• nabycie własności rzeczy ruchomych na terytorium RP, jeśli w dniu nabycia ani nabywca, ani spadkodawca nie byli obywatelami polskimi,
• nabycie w drodze spadku lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw do projektów wynalazczych i znaków towarowych,
• nabycie środków z pracowniczego programu emerytalnego,
• nabycie w drodze spadku pieniędzy zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym.

Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o darowiznach.

Kto płaci podatek od spadków i darowizn?

Grupy podatkowe a podatek od spadków i darowizn

Podatnicy, których obowiązuje podatek od spadków i darowizn, podzieleni są na trzy tak zwane grupy podatkowe. Dla każdej z nich obowiązuje inna kwota wolna od podatku i inna wysokość podatku od spadku.

Do grupy I należą małżonek, wstępni (czyli rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (czyli dzieci, wnuki i prawnuki), pasierbowie, ojczym i macocha, a także rodzeństwo, teściowie, zięć i synowa. Druga grupa to dzieci i wnuki rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, dzieci i małżonkowie pasierbów oraz małżonkowie rodzeństwa i małżonkowie bratowej lub szwagrów. Grupę trzecią stanowią pozostali nabywcy, czyli w zasadzie obcy ludzie.

27 października 2020 r. Nowela ustawy o podatku wprowadza zmiany w grupach podatkowych. W rozumieniu nowego prawa za zstępnych zostaną uznane, które przebywają lub przebywały w rodzinnym domu dziecka, rodzinie zastępczej, placówce opiekuńczo-wychowawczej, a za wstępnych – osoby, które tworzyły te jednostki. To znaczy, że rodzice tworzący rodzinę zastępczą mogą przepisać coś dzieciom należącym do niej w ramach pierwszej, a nie trzeciej jak dotychczas, grupy podatkowej.

Podatek od darowizny od rodziców i bliskiej rodziny

Wiele osób się dziwi, że pierwsza grupa podatkowa jest objęta podatkiem. W końcu to są najbliższe osoby i nie trzeba płacić podatku od darowizny od rodziców, dzieci czy dziadków. I faktycznie, tak jest, ale nie do końca. Z grupy pierwszej wyróżnia się tak zwaną grupę 0, która zawiera małżonka, zstępnych i wstępnych, a także macochę i ojczyma oraz rodzeństwo. Podatek od darowizny od rodziców i innych bliskich powinno się zapłacić, ale jeśli spełnisz odpowiednie warunki, następuje zwolnienie od tego podatku.

Dotyczy to tylko grupy podatkowej 0. Jeśli zgłosisz urzędowi skarbowemu majątek nabyty w drodze spadku na formularzu SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od nabycia darowizny, nie musisz płacić podatku. W przypadku spadku masz 6 miesięcy od momentu, kiedy dowiedziałeś się o nabyciu spadku.

Podatek od spadków i darowizn – stawki

Grupy podatkowe i kwota wolna od podatku

Do zapłacenia podatku od spadków i darowizn są zobowiązani wszyscy, którzy otrzymali podarek wyższy niż limity. Jednakże nawet w przypadku niższych darowizn, powinno się je zgłosić do Urzędu Skarbowego. Wszystkich zgłoszeń dokonuje się we wniosku SD-3. Czasami, jeśli akt darowizny został zrobiony na podstawie aktu notarialnego (na przykład przekazanie nieruchomości), płatnikiem jest notariusz i to do niego należy zgłoszenie darowizny. Oczywiście podatek jest pobierany przez notariusza w momencie podpisywania umowy o darowiźnie. W pozostałych przypadkach należy zrobić to samodzielnie, a zgłoszenie darowizny jest obowiązkiem dla wszystkich, którzy otrzymali spadek, nie tylko dla jednej osoby.

Poszczególne grupy podatkowe są zwolnione od podatku, jeśli wartość spadku czy darowizny jest niższa niż limit podany w ustawie. Z tym, że liczy się to dla pięciu ostatnich lat, co oznacza, że sumuje się wszystkie darowizny i podarki z ostatnich pięciu lat. Poniższa tabela pokazuje, ile wynosi kwota wolna od podatku.

Podatek spadkowy i od darowizny – stawki

Wysokość podatku oblicza się od kwoty ponad limit. Stawki są różne dla różnych wartości, na dodatek dla każdej grupy podatkowej inne. Wysokość podatku od spadku i darowizny można wyliczyć na stronie rządowej: https://www.podatki.gov.pl/pcc-sd/sd/, tam też można złożyć deklaracje SD, chociaż trzeba do tego mieć wyrobiony profil zaufany i zweryfikować tożsamość przez bank. Można to także obliczyć samodzielnie, a pomocna w tym będzie poniższa tabela.

Wysokość podatku jest uzależniona od wartości pieniędzy czy przedmiotów, które zostały przepisane czy podarowane drogą spadku. Obliczana jest wyłącznie od nadwyżki powyżej kwoty wolnej od podatku, a dla podanych tutaj limitów procentowy podatek rośnie. Obliczenie wysokości podatku zatem nie jest proste, a im wyższa darowizna, tym wyższy jest podatek.