Zmiany, które obowiązują od stycznia 2023 r.

Z dniem 1 stycznia 2023 r. weszły w życie przepisy, które stanowią kolejny krok ustawodawcy ku cyfryzacji w budownictwie. Jednym z elementów reformy było wprowadzenie Cyfrowej Książki Obiektu Budowlanego (c-KOB). Zgodnie z przepisami książkę obiektu budowlanego prowadzi się obowiązkowo m.in. dla domów wielorodzinnych, hal czy budynków przemysłowych. Dla domów jednorodzinnych, letniskowych, dróg czy mostów książka nie jest wymagana.

W ocenie ustawodawcy elektroniczna wersja książki ma pozwolić na szybsze udostępnianie danych dotyczących nieruchomości odpowiednim organom w razie potrzeby. Celem powstania c-KOB jest podwyższenie standardu bezpieczeństwa obiektów budowlanych. Jak podkreśla Główny Urząd Nadzoru Budowlanego –  dzięki niej możliwe będzie szybsze przeciwdziałanie zagrożeniom wywołanym przez np. niewłaściwe korzystanie z nieruchomości czy też zagrożeniom powodowanym przez czynniki atmosferyczne i techniczne związane ze stanem obiektu budowlanego.

Docelowo (od 2027 roku) wersja elektroniczna ma w całości zastąpić wersję papierową książki. Na razie dokument może być prowadzony zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej.

Od 27 stycznia 2023 r. działa także Elektroniczny Dziennik Budowy (EDB), czyli system umożliwiający prowadzenie dziennika budowy w wersji elektronicznej. Obecnie inwestor ma możliwość wyboru sposobu prowadzenia dziennika budowy, pomiędzy tym w postaci papierowej i w systemie EDB, jednak docelowo wersja elektroniczna EDB będzie obowiązkowa od 1 stycznia 2030 roku.

Jakie zmiany mogą nas czekać?

Od października 2022 r. trwają rządowe prace nad kolejną nowelizacją ustawy Prawo budowlane. Projektodawcy proponują szereg zmian związanych z uproszczeniem procesu inwestycyjnego oraz wprowadzają kolejne regulacje związane z cyfryzacją. Oto kilka najważniejszych pomysłów:

1. Budowa na zgłoszenie domów powyżej 70 m2

Jedna z kluczowych zmian w projekcie dotyczy zwolnienia z konieczności uzyskania pozwolenia na budowę domów mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni zabudowy powyżej 70 m2.

Od dnia 3 stycznia 2022 r. uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę nie jest wymagane dla wolno stojących, nie więcej niż dwukondygnacyjnych budynków mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni zabudowy do 70 m2. W celu realizacji takich obiektów wystarczy dokonanie zgłoszenia. Ustawodawca proponuje jednak rozszerzenie w/w katalogu i wprowadzenie jednolitych zasad dla wszystkich wolno stojących budynków mieszkalnych. Projektowane przepisy mają wprowadzić zasadę, zgodnie z którą zgłoszenie będzie wystarczające także dla wolno stojących, nie więcej niż dwukondygnacyjnych budynków mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni zabudowy powyżej 70 m2, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane, a budowa jest prowadzona w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych inwestora.

Co istotne, organy administracji architektoniczno-budowlanej nie będą weryfikowały zgłoszenia pod kątem merytorycznym, a w rezultacie nie będą mogły wnieść sprzeciwu do zgłoszenia.

2. Rozszerzenie katalogu prac niewymagających pozwolenia na budowę oraz zgłoszenia

Poza wskazanymi budynkami mieszkalnymi, ustawodawca przewidział także rozszerzenie katalogu inwestycji niewymagających decyzji o pozwoleniu na budowę, a wymagających jedynie zgłoszenia budowy oraz katalogu inwestycji niewymagających ani decyzji o pozwoleniu na budowę, ani zgłoszenia.

Na zgłoszenie mają być realizowane między innymi takie obiekty jak:

  • kioski i pawilony sprzedaży ulicznej o powierzchni zabudowy nie większej niż 15 m2;
  • bezodpływowe zbiorniki na wody opadowe lub roztopowe o pojemności większej niż 5 m3 i nie większej niż 15 m3;
  • wolno stojące obiekty budowlane łączności oraz kontenery telekomunikacyjne o powierzchni zabudowy do 35m2;
  • jednokondygnacyjne budynki gospodarcze i wiaty o prostej konstrukcji związane z produkcją rolną o powierzchni zabudowy do 300 m2, przy rozpiętości konstrukcji nie większej niż 6 m i wysokości nie większej niż 6 m, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane;
  • maszty flagowe o wysokości od 3 m do 7 m posadowione na gruncie;
  • przydomowe schrony i ukrycia doraźne.

Natomiast zgłoszenie ani pozwolenie na budowę nie będą wymagane m.in. dla następujących obiektów:

  • baseny i oczka wodne o powierzchni nie większej niż 50 m2 przy budynkach mieszkalnych oraz przy budynkach rekreacji indywidualnej;
  • zadaszone i niezadaszone przydomowe tarasy naziemne o powierzchni zabudowy nie większej niż 35 m2;
  • bezodpływowe zbiorniki na wody opadowe lub roztopowe o pojemności nie większej niż 5 m.

3. Elektroniczne wnioski

Kolejna zmiana zakłada rezygnację z papierowej formy wniosków w toku procesu budowlanego i wprowadzenie możliwości składania wniosków w formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem portalu e-Budownictwo.

Oznacza to, że m.in. zgłoszenia budowy lub wykonywania innych robót budowlanych, wniosek o pozwolenie na rozbiórkę, wniosek o pozwolenie na budowę i inne będą dokonywane wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem portalu e-Budownictwo.

Projektowane rozwiązanie, zgodnie z zamiarem ustawodawcy, ma przyczynić się do ograniczenia ilości dokumentacji gromadzonej w postaci papierowej zarówno przez inwestorów, jak i przez organy administracji publicznej. Trafnie jednak zwraca się uwagę na problem wykluczenia (nie każdy ma dostęp do Internetu i biegle posługuje się komputerem) oraz podaje w wątpliwość możliwości techniczne zorganizowania systemu przyjmowania wniosków wyłącznie elektronicznie.

4. Oświadczenie o świadomości odpowiedzialności karnej

Jedną z najbardziej kontrowersyjnych zmian, a przez to także najszerzej komentowaną, jest propozycja dodania do ustawy art. 10b, zgodnie z którym: „Jeżeli strona postępowania wnosi odwołanie od decyzji lub zażalenie na postanowienie wydane na podstawie ustawy, do odwołania lub zażalenia dołącza oświadczenie, że jest świadoma odpowiedzialności karnej za umyślne wprowadzenie organów wyższego stopnia w błąd co do faktów lub okoliczności mających znaczenie dla sprawy, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia wynikającej z art. 233 § 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1138. 1726 i 1855); składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli o następującej treści: „Jestem świadomy(-ma) odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”; klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń”.

Jak wskazali projektodawcy, proponowana zmiana ma na celu wprowadzenie ograniczeń wnoszenia odwołań od decyzji oraz zażaleń na postanowienia przez strony postępowania (tzw. pieniaczy), których celem nie jest walka o własne prawa, ale takie działanie (zwłaszcza umyślne podawanie w odwołaniu czy zażaleniu nieprawdziwych informacji), które ma na celu wydłużenie postępowania i utrudnienie realizacji inwestycji.

Powyższa propozycja jest z wielu względów słusznie krytykowana. Stoi ona w sprzeczności z konstytucyjnym prawem do zaskarżenia decyzji wydanych w pierwszej instancji, a nadto w obliczu wielu niejasnych przepisów, niepozbawionych luk i licznych możliwości interpretacyjnych, argumenty strony zmierzające wyłącznie do obrony jej praw i przedstawienia swoich racji mogą zostać zakwalifikowane jako próba wprowadzenia w błąd organów wyższego stopnia. To zaś może przyczynić się do zniechęcenia strony do aktywnej obrony w toku postępowania w obawie przed ewentualną odpowiedzialnością karną. Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły na temat prawa budowlanego.

5. Baza Projektów Budowlanych

Nowelizacja przewiduje utworzenie Bazy Projektów Budowlanych, dzięki której organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego mają mieć łatwiejszy dostęp do projektów budowlanych i ich poszczególnych elementów (sporządzonych w postaci elektronicznej). Zmiana ta ma wiązać się również z tym, że inwestor nie będzie musiał załączać do wniosków, zgłoszeń czy zawiadomień projektu budowlanego w formie papierowej. Zamiast tego, wystarczające będzie podanie indywidualnego numeru projektu, który został umieszczony (przez np. inwestora lub projektanta) w Bazie Projektów Budowlanych.

6. System Obsługi Postępowań Administracyjnych w Budownictwie (SOPAB)

Projekt nowelizacji wprowadza do Prawa budowlanego pojęcie Systemu do Obsługi Postępowań Administracyjnych w Budownictwie – „SOPAB”. System ten ma umożliwić kompleksową obsługę i prowadzenie postępowań administracyjnych w zakresie procesu inwestycyjno-budowlanego.

SOPAB zakłada koordynację działań wszystkich organów, które zaangażowane są w proces wydawania decyzji, opinii, uzgodnień i pozwoleń poprzedzających złożenie wniosku o pozwolenie na budowę dla danej inwestycji - w jednym miejscu i poprzez wymianę komunikacji pomiędzy organami, wyeliminowanie konieczności przesyłania dokumentów papierowych, jak również możliwość załatwiania spraw i kontaktowania się z urzędem drogą elektroniczną, a przez to stały dostęp do statusu swojej sprawy.

7. Łatwiejsze przystąpienie do użytkowania

Kolejną zmianą ma być ograniczenie obowiązku uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektów budowlanych. Proponuje się, aby przy oddawaniu do użytkowania zasadą był obowiązek zawiadomienia organu nadzoru budowlanego o zakończeniu budowy, natomiast decyzja o pozwoleniu na użytkowanie będzie możliwa w dwóch przypadkach, tj.:

  1. jeżeli obiekt budowlany będzie miał być oddany do użytkowania przed zakończeniem wszystkich robót budowlanych, a także
  2. jeżeli inwestor sam wystąpi o taką decyzję.

Nadto proponuje się, by w stosunku do budynków mieszkalnych jednorodzinnych oraz obiektów budowlanych kategorii III (domy letniskowe, budynki gospodarcze, garaże) oddanie do użytkowania następowało już z chwilą złożenia przez kierownika budowy oświadczenia o zakończeniu budowy i możliwości przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego.

8. Istotne odstąpienie od dokumentacji projektowej

W obecnie obowiązującym porządku prawnym, odstąpienie przez inwestora od projektu budowlanego wiąże się z wszczęciem przez nadzór budowlany dotkliwego dla inwestora postępowania administracyjnego (tzw. postępowanie naprawcze).

Zamiast tego, ustawodawca proponuje wprowadzenie tzw. mechanizmu żółtej kartki, czyli ostrzeżenia organów nadzoru budowlanego kierowanego do inwestora w celu podjęcia odpowiednich działań wymaganych przepisami Prawa budowlanego w przypadku dokonania nielegalnych istotnych odstąpień od dokumentacji projektowej bez wszczynania postępowania administracyjnego w tym zakresie. Innymi słowy, zanim organ nadzoru budowlanego rozpocznie skomplikowaną procedurę, najpierw da inwestorowi szansę na naprawienie nieprawidłowości (likwidację istotnego odstąpienia), a postępowanie przeprowadzi dopiero wówczas, gdy inwestor nie naprawi tych uchybień.

strong>Przywrócenie rzeczoznawstwa budowlanego jako samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie

Istotną zmianą, jaką zakłada projekt, jest przywrócenie rzeczoznawstwa budowlanego jako samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie. Zmiana ma umożliwić ponoszenie odpowiedzialności zawodowej, dyscyplinarnej i cywilnej przez rzeczoznawców budowlanych za wykonywanie przez nich obowiązków zawodowych w ramach pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Ma to wpłynąć także na wyższą jakość usług świadczonych przez rzeczoznawców i zachęcić do wykonywania funkcji rzeczoznawcy budowlanego.

Rzeczoznawcy będą uprawnieni do wykonywania ekspertyz technicznych m.in. przy projektowaniu obiektu budowlanego, przy legalizacji obiektów budowlanych, a także przy projektowaniu nadbudowy, rozbudowy, przebudowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego. Mają również występować przed organami władzy publicznej i sądami w charakterze biegłego sądowego w zakresie uprawnień budowlanych.

10. Kary za nieterminowe pozwolenia na rozbiórkę

Projekt nowelizacji zakłada wprowadzenie przepisów umożliwiających nakładanie kar za nieterminowe wydawanie decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę. Dotychczas brakowało precyzyjnej regulacji w tym zakresie, co budziło szereg wątpliwości zarówno po stronie inwestorów, jak i organów administracji architektoniczno-budowlanej.

11. Pozostałe zmiany

Omawiany projekt zawiera jeszcze kilka innych ważnych zmian. Przede wszystkim wprowadza do ustawy definicję przydomowego schronu i przydomowego ukrycia doraźnego oraz umożliwia ich budowę na zgłoszenie.

Podsumowanie

Ustawodawca konsekwentnie dąży do uproszczenia i cyfryzacji procesu budowlanego. Czas pokaże czy ambitne plany związane informatyzacją systemów zostaną sprawnie wprowadzone w życie i czy faktycznie przyczyni się to do przyspieszenia procesu inwestycyjnego. Z pewnością warto śledzić poczynania legislacyjne w tej materii, z którą prędzej czy później każdy obywatel będzie miał do czynienia.

Kinga Grzelak

Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy

ikona podziel się Przekaż dalej