Samowola budowlana - przepisy, konsekwencje, porady
We wrześniu 2020 roku weszły w życie nowe zmiany w prawie budowlanym, które nieco zmieniły postrzeganie pojęcia „samowola budowlana”. I chociaż zmniejszyły trudność zgłoszenia samowoli i ułatwiły jej legalizację, kary nadal pozostają bardzo wysokie. W większości przypadków samowola budowlana powstaje z niewiedzy albo z niedopełnienia formalności. Lepiej więc tego uniknąć – dowiedz się, co to jest samowola budowlana i jakie mogą być konsekwencje!
Jeśli planujesz budowę domu, skorzystaj z usługi Szukaj Wykonawcy, dostępnej na stronie Kalkulatory Budowlane. Po wypełnieniu krótkiego formularza zyskasz dostęp do najlepszych ofert.
Z tego artykułu dowiesz się:
Samowola budowlana a prawo pracy – definicja
Kiedy powstają samowole budowlane
Samowola budowlana to w zasadzie nie jest termin prawniczy. Nie jest regulowany przez Prawo budowlane, jednak w powszechnym użyciu stosuje się go, gdy ktoś dopuścił się do budowy obiektu mimo tego, że nie miał pozwolenia na budowę, bez żadnego zgłoszeniu lub w momencie, kiedy otrzymał odmowną decyzję po złożeniu wniosku o pozwolenie.
Czasami wydaje nam się, że samowola budowlana to wyłącznie postawienie nowego budynku. A jednak to nie jest prawda – samo przystąpienie do budowy lub remontu budynku, zanim otrzyma się odpowiednią decyzję, jest już samowolą. Czasami samowolą jest także to, że w czasie budowy zmieniły się plany i nagle budynek jest większy, wyższy lub po prostu inaczej usytuowany niż w czasie zgłaszania projektu do wydania zgody na budowę. Samowole budowlane dotyczą także sytuacji, w której właściciel zdecydował się na rozbudowanie używanego już budynku bez pozwolenia.
Samowola budowlana – nowe przepisy
Co w przypadku samowoli budowlanej? Nowe przepisy zawsze wzbudzają kontrowersje. Bardzo szybko pojawia się w sieci i mediach wiele doniesień o zmianach, często błędnych lub wprawiających zainteresowanych (w tym przypadku inwestorów i właścicieli budynków) w popłoch. Tym razem także pojawiło się bardzo wiele doniesień związanych z tym, że samowole budowlane będą bardziej karane, a postawienie budynku na nowych zasadach będzie trudniejsze. Nic bardziej mylnego!
19 września 2020 roku zostały zmienione zasady dotyczące samowoli budowlanej. Jest to uzupełnienie przepisów, które obowiązywały od 1994 roku (ustawa z 17 lipca Prawo budowlane). Dość długo, zwłaszcza, że ustalone wtedy przepisy były dość restrykcyjne. Wynikało to z tego, że przed tym czasem „samowolka” w Polsce kwitła i miała się świetnie. Dopiero wprowadzenie nowych przepisów pozwoliło na ujednolicenie prawa w tym zakresie i ściągnięcie kar od ludzi, którzy nie zastosowali się do przepisów prawa.
W nowych zasadach nadal nie znajdziemy jednoznacznej definicji pojęcia samowoli budowlanej. Jednak na podstawie treści nowych przepisów można ustalić, że ma ona miejsce w sytuacji, kiedy zostanie wybudowany nowy obiekt lub jego część bez wymaganego zgłoszenia lub pozwolenia. Teraz w większości przypadków inwestorzy prywatni nie potrzebują pozwoleń na budowę – od nowelizacji Prawa budowlanego z 2019 roku wystarczy samo zgłoszenie. To znacznie ułatwiło właścicielom działanie. Plan wystarczy zgłosić, a jeśli nie otrzymasz decyzji odmownej, możesz zacząć budowę lub przeróbki.
Na dodatek nowelizacja z 2020 roku zwiększa liczbę przypadków, w których pozwolenie na budowę jest niepotrzebne. Są to na przykład tarasy naziemne o powierzchni do 35 metrów kwadratowych, szczelne zbiorniki na gnojówkę. Dodatkowo zgłoszenia nie wymagają już niektóre przebudowy w domu, w sumie trzeba zgłosić tylko te, które zmieniają bryłę budynku, co znacznie zmniejsza liczbę możliwych samowoli. W znowelizowanych w 2020 roku artykułach 48-53a Prawa budowlanego pojawiło się kolejne ułatwienie. Jest to instytucja legalizacji samowoli budowlanej. Dzięki niej możliwe jest dopuszczenie do zakończenia budowy lub użytkowania tych budynków, które zostały wybudowane niezgodnie z prawem lub bez koniecznych pozwoleń. Legalizacja samowoli budowlanej to sposób na uniknięcie kary – a musisz wiedzieć, że grzywna jest naprawdę wysoka. Sprawdź także ten artykuł z poradami, jak zalegalizować samowolę budowlaną.
Samowola budowlana – ile wynosi kara
Kara za samowolę budowlaną
Osoba, która popełniła samowolę budowlaną, podlega karze grzywny. To także nowość, która pojawiła się w zmianach we wrześniu 2020 roku. Ale spokojnie! To nie jest zmiana na gorsze! Do tej pory w niektórych przypadkach inwestorom groziła nie tylko grzywna, lecz także kara pozbawienia wolności.
Nie oznacza to jednak, że grzywna wynosi niewiele i nie ma się czego bać. Jeśli dopuściłeś się samowoli budowlanej, możesz spodziewać się kary do… 1 000 000 złotych! To oczywiście przypadek skrajny, ale rachunek do zapłacenia może być naprawdę bardzo wysoki i bardzo przykry. W tym przypadku nawet w momencie znikomej szkodliwości społecznej czynu kary mogą wynosić od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych!
Ile wynosi grzywna za samowolę budowlaną
Oczywiście za legalizację samowoli budowlanej należy zapłacić dodatkową opłatę. I to nie jest wcale mała opłata. Podstawowa stawka to 500 zł. W przypadku stwierdzenia samowoli budowlanej wylicza się iloczyn stawki razy współczynnik kategorii obiektu budowlanego. Jest to rodzaj samowoli, którego dopuścił się inwestor. W przypadku dobudowania nowego obiektu, wymagającego pozwolenia, współczynnik kategorii wynosi 50, co daje 25 000 zł kary!
Możliwe jest odwołanie się od nałożonej kary. Jednym ze sposobów jest wystąpienie z wnioskiem o umorzenie postępowania ze względu na znikomą szkodliwość społeczną czynu. Może to być także wskazanie, że inwestor nie wiedział, jakich formalności należało dopełnić. Niestety drogi te prowadzą jednak do sali sądowej. Trudno udowodnić takie elementy i to niestety kosztuje. W końcu pokrycie wynagrodzenia prawnika i ewentualnych kosztów sądowych może także sporo wynieść.
Legalizacja samowoli budowlanej – najważniejsze informacje
O tym, że została przeprowadzona samowola budowlana, orzeka organ nadzoru budowlanego. Najczęściej następuje to pod wpływem donosów lub zgłoszeń sąsiedzkich do nadzoru budowlanego. Jeśli taka decyzja zostanie wydana, wiąże się to z koniecznością rozbiórki lub odstąpienia od robót budowlanych. W takich sytuacji lub wtedy, kiedy zorientujesz się, że popełniłeś samowolę, możesz rozpocząć proces legalizacji.
Jest to możliwe tylko w przypadku, jeśli budowa jest zgodna z obecnymi przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jak miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub inne akty prawa miejscowego oraz nie narusza przepisów techniczno-budowlanym. Inaczej to wygląda w blokach, ale tutaj samowole budowlane zdarzają się rzadko i najczęściej łamią nie tyle przepisy budowlane, ile raczej ustalone przez wspólnotę lub spółdzielnię (jeśli ktoś ma spółdzielcze, własnościowe prawo do lokalu).
Legalizacja jest możliwa na wniosek inwestora. Jest on zobowiązany do złożenia kompletu dokumentów, czyli zaświadczenie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o zgodności budowy z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Złożenie kompletu dokumentów w terminie traktuje się odtąd jak wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego. Legalizacja jest więc prosta i szybka – wystarczy zgłosić. Jeśli jednak budowa nie jest zgodna z przepisami, nie uniknie cię kara. Warto jednak wiedzieć, że kara ulega przedawnieniu po pięciu latach. Więc jeśli przez ten czas nie będziesz miał problemów z nadzorem budowlanym, nie musisz się już martwić, że „samowolka” będzie miała konsekwencje finansowe.