Czym jest prawo majątkowe autorskie? Wyjaśniamy przepisy krok po kroku
Twórcy utworu, którym jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonym w dowolnej postaci, przysługuje prawo majątkowe autorskie. Ochronie, zgodnie z przepisami prawa, podlegają utwory z chwilą ich stworzenia. Ochrona autorskich praw majątkowych nie wymaga zastrzegania, rejestracji albo zgłaszania utworu. Jest to zgodne z konwencją berneńską, której sygnatariusze (160 państw) przyjęli, że korzystanie z praw autorskich i ich wykonywanie nie wymaga spełnienia żadnych formalności.
Jeśli planujesz remont lub wykończenie wnętrz, skorzystaj z usługi Szukaj Wykonawcy, dostępnej na stronie Kalkulatory Budowlane. Po wypełnieniu krótkiego formularza zyskasz dostęp do najlepszych ofert.
Z tego artykułu dowiesz się:
Przedmiot i zakres prawa autorskiego
Definicja i przykłady utworu
Zgodnie z obowiązującą ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych (art.1 ust.1) definicja utworu brzmi następująco: „Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.”
Przykłady dzieł, które wykazują cechy utworów, o których mówi prawo majątkowe autorskie:
- utwory plastyczne i fotograficzne,
- utwory literackie, naukowe, programy komputerowe,
- utwory muzyczne, sceniczne, filmowe i słowno-muzyczne,
- utwory architektoniczne, wzornictwa przemysłowego i urbanistyczne.
Ochronie prawa autorskiego podlegają utwory nawet w stanie niedokończonym. Ochrona przysługuje twórcy bez spełniania jakichkolwiek formalności. Przytoczone przykłady są fragmentem otwartej listy, to znaczy za utwory mogą być uznane również inne dzieła. Utworem jest przykładowo zbiór wybranych informacji z powszechnie dostępnych gazet. Wprawdzie wiadomości były ogólnie dostępne, ale ich dobór i zestawienie posiada twórczy charakter.
Wielkość utworu albo jego obszerność są ograniczone tylko zdrowym rozsądkiem, oryginalnością, estetyką i indywidualizmem. Utworem może być zatem siedemnastosylabowy japoński wiersz haiku, slogan reklamowy oraz kaligraficzny chiński znak.
Nie każde dzieło jest utworem
Prawo majątkowe autorskie nie dotyczy odkryć naukowych, koncepcji matematycznych, procedur technologicznych ani na przykład idei. Ustawa o prawach autorskich obejmuje formę podręcznika do fizyki albo matematyki, ale nie same treści, twierdzenia, wzory i odkrycia.
Ze względu na przepisy podatkowe pojawił się problem klasyfikacji szkoleń i wykładów. O ile renta z tytułu niezdolności do pracy albo bon zasiedleniowy są mimo pewnych zawiłości dosyć wyraźnie opisane, to już nie każdy wykład spełnia kryteria utworu autorskiego. Cechy utworu posiada tylko wykład naukowy o niepowtarzalnym, niestandardowym i indywidualnym charakterze. W razie sporu z urzędem skarbowym o interpretację umowy o dzieło, zawsze możliwe jest reprezentowanie klienta przed sądem przez adwokata lub radcę prawnego. Koszt zastępstwa procesowego określają przepisy.
Prawo majątkowe autorskie nie chroni aktów normatywnych, urzędowych dokumentów i znaków, a także informacji prasowych i opublikowanych opisów patentowych. W praktyce pozwala to na wykorzystywanie ustaw, zarządzeń, rozporządzeń itp. Używanie natomiast godła państwa określa odrębna ustawa.
Prawo majątkowe autorskie przysługujące twórcy
Definicja i wyjątek dotyczący praw autorskich
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych mówi w art.17: „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”.
Ta sama ustawa przewiduje jeden ważny wyjątek w art.12.: „Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
Twórcą jest osoba fizyczna, która stworzyła utwór, ale prawa autorskie do utworu mogą w pewnych warunkach przysługiwać pracodawcy – osobie prawnej. Ten wyjątek w prawach majątkowych dotyczy wyłącznie pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, ale już nie w ramach omowy o dzieło, umowy zlecenia albo świadczenia usług. Aby prawa majątkowe przysługiwały pracodawcy, a nie osobie, która stworzyła utwór, musi to wynikać z zakresu obowiązków pracowniczych. Takie zadania, czyli ustawiczne tworzenie utworów, może mieć w umowie o pracę na przykład programista albo grafik komputerowy.
Zbywalność i czas ochrony autorskich praw majątkowych
Obowiązująca ustawa stanowi w art. 41: „1) autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy; 2) nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej”.
Prawo majątkowe autorskie trwa przez określony w ustawie czas, który nie może być ani skrócony, ani wydłużony poprzez akty administracyjne i czynności prawne. Czas autorskich praw majątkowych liczy się w pełnych latach następujących po roku zdarzenia, od którego liczy się okres. Zgodnie z ustawą, prawa te wygasają po 70 latach od śmierci twórcy.
Jeśli autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca, okres ochrony utworu liczy się od daty jego rozpowszechnienia. Dzieło audiowizualne traci autorskie prawa majątkowe po śmierci najpóźniej zmarłej osoby z następującej grupy twórców: głównego reżysera, autora dialogów, autora scenariusza, kompozytora muzyki do tego utworu. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły na temat prawa i przepisów.
Autorskie prawa osobiste a prawa majątkowe
Prawa autorskie obejmują dwie podstawowe grupy: prawa majątkowe i prawa osobiste. Prawa autorskie osobiste mają nieograniczony czas trwania i są bezpośrednio związane z osobą autora. Obejmują osobiste relacje twórcy z utworem i nie można ich nikomu przekazać ani z nich zrezygnować. Zachowują niemajątkową więź autora z utworem.
Zakres autorskich praw majątkowych dotyczy dysponowania utworem i wynagrodzenia za jego rozpowszechnianie. Czas trwania tych praw wynosi standardowo 70 lat od śmierci autora. Mogą być przeniesione w ramach umowy lub w ramach spadku. Zrzeczenie się dziedziczenia nie dotyczy spadku na podstawie testamentu.