Pożyczka od rodziny - informacje, przepisy, umowa, porady

Pożyczka od rodziny w świetle prawa

Pożyczanie pieniędzy od najbliższej rodziny może wydawać się czymś oczywistym. Wiele osób nie zastanawia się nad kwestiami formalnymi, a przekazywanie pieniędzy często odbywa się z rąk do rąk. Jednak warto pamiętać, że kwestia pożyczania pieniędzy (nawet od najbliższej rodziny) jest ściśle uregulowana w przepisach prawa.

Podstawą prawną regulującą kwestię pożyczania pieniędzy jest ustawa z dnia 23 kwietnia 1966 r. Kodeks Cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93). W owym akcie prawnym odnajdziemy najważniejsze informacje na temat prawnych regulacji pożyczek. W myśl definicji przedstawionej w art. 720 §1:

„Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości”.

Co równie istotne, legalna, rodzinna pożyczka gotówkowa może zostać spisana bez konieczności podpisania umowy, jedynie przy spełnieniu podstawowego warunku. Mianowicie pożyczka musi opiewać na wartość poniżej 1 000 zł. Powyżej tej kwoty konieczna jest umowa. Traktuje o tym 720 §2:

„Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej”.

Z powyższego zapisu wynika, że pożyczka gotówkowa o wartości powyżej 1 000 zł wymaga odpowiedniego udokumentowania. Od tej zasady nie ma wyjątków, a obowiązek zachowania formy dokumentowej obejmuje także pożyczanie pieniędzy od najbliższej rodziny. Umowa pożyczkowa powinna być sporządzona w formie pisemnej. Może być to wydruk komputerowy bądź umowa sporządzona odręcznie. W obydwu przypadkach konieczne jest opatrzenie dokumentu czytelnym podpisem pożyczkodawcy oraz pożyczkobiorcy.

Co istotne, brak formy dokumentowej nie oznacza, że umowa jest nieważna. Umowa zawarta w formie ustnej również nie traci ważności. Przekazanie pieniędzy i nazwanie ich pożyczką tworzy takie same konsekwencje prawne, a pożyczkobiorca ma obowiązek zwrócić kwotę pożyczki. Mimo tego, umowa pożyczki stanowi skuteczne zabezpieczenie dwóch stron. Warto umieścić w niej wszystkie istotne informacje dotyczące kwoty pożyczonych pieniędzy oraz terminów i warunków ich spłaty. W myśl artykułu 723 Kodeksu Cywilnego:

„Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę”.

Pożyczanie pieniędzy od najbliższej rodziny a Urząd Skarbowy. Czy trzeba go powiadamiać i płacić podatek?

Czy pożyczka gotówkowa wiąże się z koniecznością zapłaty podatku? Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w ustawie z dnia 9 września 2000 roku w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. 2000 Nr 86 poz. 959). Według zapisów artykułu 1, ustęp 1, punkt B, podatkowi podlegają

„umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku”.

Z powyższego zapisu wynika, że od pożyczek gotówkowych należy odprowadzić podatek od czynności cywilnoprawnych. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy (czyli z chwilą dokonania czynności prawnej).

Podatek od czynności cywilnoprawnych należy opłacić od kwoty pożyczki, a jego wysokość określa się w na 0,5%. Warto przy tym zwrócić szczególną uwagę na artykuł 9 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Artykuł wyróżnia strony czynności cywilnoprawnych, które zostają zwolnione od konieczności opłacania podatku. Według zapisów prawnych, pożyczanie pieniędzy od najbliższej rodziny może zostać zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych, jeśli umowa została zawarta pomiędzy:

• Małżonkami,
• Zstępnymi,
• Wstępnymi,
• Rodzeństwem,
• Pasierbem z ojczymem lub macochą

Warto zauważyć, że pożyczka od rodziny może zostać zwolniona z podatku, ale należy spełnić jeszcze jeden podstawowy warunek. Mianowicie pożyczka gotówkowa od jednego zbywcy nie może przekroczyć wartości:

• 36 120 zł – jeśli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.
• 27 090 zł – jeśli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej.
• 5 733 zł – w przypadku nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej (stan od 1 lipca 2023 roku).

Należy również pamiętać, że nawet jeśli podatek nie będzie naliczony, zwolnienie nie przysługuje w sposób samoistny. O zaistniałej sytuacji (fakcie zaistnienia pożyczki) należy powiadomić Urząd Skarbowy. Sprawdź także inne, zebrane w tym miejscu artykuły na temat prawa i przepisów.

Podatek od czynności cywilnoprawnych – jak dokonać zwolnienia w przypadku pożyczki pieniędzy od najbliższej rodziny?

Jak już wyjaśniliśmy, gotówkowa pożyczka rodzinna powinna zostać zgłoszona. Organem właściwym do zgłoszenia jest Urząd Skarbowy w którym się rozliczamy. Co bardzo ważne, obowiązuje termin 14 dni następujących od dnia podpisania umowy. Urząd Skarbowy może przyznać zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych, jeśli złożymy stosowne dokumenty. Jest to deklaracja w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC-3).

Rodzinna pożyczka gotówkowa powinna być odpowiednio udokumentowana. Do wniosku należy dołączyć dokument potwierdzający odebranie przelewu na rachunek płatniczy bądź odbiór pożyczki przekazem pocztowym.

Jeśli Urząd Skarbowy otrzyma wniosek w terminie, a pożyczka od rodziny (od jednego zbywcy) będzie opiewała na wartość maksymalnie 36 120 zł, podatek od czynności cywilnoprawnych nie zostanie naliczony. Co istotne, pożyczka rodzinna o wartości powyżej 36 120 zł zostaje częściowo zwolniona z opodatkowania. Podatek od czynności cywilnoprawnej w wysokości 0,5% płaci się wyłącznie od wartości kwoty przekraczającej 36 120 zł, a nie od całości kwoty pożyczki.