Czym jest układ zbiorowy pracy? - przepisy, objaśnienia, porady

Układ zbiorowy pracy – ogólna charakterystyka

Podstawy układu zbiorowego w zakładzie

Układ zbiorowy pracy to jeden z przykładów realizowania prawa pracy. Układy zbiorowe zawierane są między pracodawcami a pracownikami. Co nie oznacza, że treść układu zbiorowego w zakładach pracy obejmuje wyłącznie pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Podłączeni pod niego mogą zostać również osoby zatrudnione w oparciu o umowę zlecenie czy umowę o dzieło. Natomiast Kodeks pracy zajmuje się głównie osobami pracującymi na podstawie umowy o pracę. Niestety są grupy zawodowe, które nie mogą utworzyć zakładowego układu zbiorowego. Do grona tych osób zalicza się sędziów, prokuratorów czy również członków korpusu służby cywilnej.

Układ zbiorowy pracy ma za zadanie chronić prawa pracowników, ale także ustalać obowiązki  pracodawcy i pracowników. W treści układu zbiorowego opisana jest wzajemna relacja między dwoma stronami. Ochrona pracowników polega na tym, by nie doprowadzać do pogorszenia zakładanych w umowie warunków pracy. Co ważne, warunki nie mogą się również pogorszyć w stosunku do tych zakładanych odgórnie przez Kodeks pracy. Wspomniany akt prawny opisuje przykładowo obowiązujący okres wypowiedzenia umowy o pracę czy możliwość skrócenia okresu wypowiedzenia. Postanowienia układu zbiorowego pracy obowiązują również w przypadku ewentualnych procesów sądowych między pracownikiem a pracodawcą. Przykładem może być sprawa dotycząca kodeksu pracy, a nadgodziny.

Rodzaje układu zbiorowego pracowników

W Kodeksie pracy uwzględnione są dwa rodzaje układu zbiorowego pracy. Jednym z nich jest najczęściej występujący rodzaj, czyli zakładowy układ zbiorowy pracy. Jak sama jego nazwa wskazuje, obowiązuje on wyłącznie między pracownikami a pracodawcą w jednym zakładzie pracy. Zawarty może być pomiędzy zakładową organizacją związkową a pracodawcą.

Kolejnym rodzajem są tzw. ponadzakładowe układy zbiorowe pracy. Jest to układ o ogólnopolskim zasięgu. W jego skład wchodzić mogą krajowe organizacje, ogólnopolskie związki zawodowe czy konfederacje pracowników. Drugą stroną ponadzakładowego układu zbiorowego nie będzie już wyłącznie jeden konkretny pracodawca, ale jedna określona branża. Zarówno zakładowy układ zbiorowy, jak i ponadzakładowy układ zbiorowy będzie pełnił podobne funkcje. Choć będą także między nimi różnice jak przykładowo między referendum lokalnym a ogólnopolskim.

Układ zbiorowe – porady praktyczne

Treść układu zbiorowego pracowników

Układ zbiorowy pracy najczęściej obowiązuje w formie pisemnej podobnie jak przykładowo referendum lokalne. Dlaczego tak najłatwiej? Można wtedy zarejestrować układ zbiorowy, co będzie go czynić oficjalnym aktem regulującym funkcjonowanie zakładu pracy w kontekście relacji pracownik-pracodawca. Treść układu zbiorowego pracy będzie zależna od umowy między dwoma stronami. Ostatecznie obowiązuje taki układ zbiorowy, jaki obie strony podpiszą.

Pierwszym przykładem zawartych praw w układzie zbiorowym pracy jest większa dni urlopu wypoczynkowego i określenie dokładnych zasad korzystania z nich. Dostępność pakietów czy pomocy socjalnej to kolejny przykład informacji, które zawarte są w treści układu zbiorowego w pracy. Okres wypowiedzenia umowy o pracę czy skrócenie okresu wypowiedzenia również mogą być opisane w układzie zbiorowym. Kwestie wynagrodzenia czy nadgodzin także warte ująć w układzie zbiorowym po wspólnym uzgodnieniu tych tematów między dwoma stronami. Oprócz tego warto zapoznać się też z tematem „kodeks pracy, a nadgodziny”, aby wiedzieć, co na ten temat mówi nadrzędny akt prawny.

Układ zbiorowy pracy jest regulacją praw i obowiązków zarówno pracowników, jak i pracodawcy. Dlatego też w treści układu zbiorowego znajdą się takie informacje jak obowiązujące zasady BHP czy wszelkie instrukcje dotyczące funkcjonowania zakładu pracy. Z układem zbiorowym pracy powinien zapoznać się każdy pracownik, ponieważ znajdzie w nim ważne wiadomości. Inny przykład zalecanej treści w układzie zbiorowym pracy to sposób rozwiązywania problemów oraz sporów międzyludzkich. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o prawie pracy.