Nadgodziny - przepisy kodeksu pracy z omówieniem, rozliczenie, porady

Nadgodziny a Kodeks Pracy

Co to są nadgodziny

To, jak rozumieć nadgodziny, regulują przepisy, zwłaszcza Kodeks Pracy. W dokumencie znajdziesz określenie „godzin nadliczbowych”. Definicja mówi, że jest to praca „wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracę lub praca wykonywana poza przedłużony dobowy wymiar czasu pracy”.

Czas pracy reguluje umowa o pracę. Jednak i w tym przypadku Kodeks Pracy ma coś do powiedzenia. Podstawowy wymiar czasu wynosi 8 godzin w ciągu dnia i 40 godzin w ciągu tygodnia pracy. Przy tym jednak tydzień należy rozumieć jako 5 dni – oznacza to, że w podstawowym wymiarze pracy pracownika musi mieć on zapewnione 2 dni wolnego w tygodniu, niekoniecznie obok siebie.

Jednak nie zawsze czas pracy wynosi tyle samo. W niektórych branżach pracuje się po 12 lub 10 godzin lub na nieregularne zmiany. Niekiedy pracownik jest zatrudniony na niepełny wymiar pracy – na przykład na jakąś część etatu. Inaczej to wygląda, kiedy w grę wchodzi nie umowa o pracę, a na przykład umowa zlecenie czy kontrakt. Dlatego w tych dokumentach powinna znaleźć się szczegółowa informacja o czasie pracy pracownika w ciągu dnia i w tygodniu.

Wszystkie dodatkowo przepracowane godziny będą już godzinami nadliczbowymi, za które należy się dodatkowa płaca. Maksymalna liczba godzin nadliczbowych dla wszystkich pracowników w ciągu roku to 150 h. Naleganie na wypracowywanie nadgodzin powyżej tego pułapu jest niezgodne z prawem. Ma to chronić pracowników zatrudnianych na niepełne etaty.

Kiedy pracownik może wyrabiać nadgodziny

Przepisy prawa próbują także regulować sytuację, w której pracownik byłby wykorzystywany do pracy w godzinach nadliczbowych. Dlatego praca w nadgodzinach jest dopuszczona wyłącznie w dwóch przypadkach:

w razie konieczności poprowadzenia akcji ratowniczej (zarówno jeśli chodzi o ochronę życia i zdrowia, ochronę mienia i środowisko jak i usunięcie awarii powodującej niemożność funkcjonowania firmy),
w przypadku „szczególnych potrzeb pracodawcy”.

Warto jednak mieć na względzie, że żadne przepisy polskiego prawa nie regulują, które potrzeby pracodawcy są szczególne. Dlatego każdy przypadek wymaga oceny. Najczęściej w sądach za taką potrzebę uznawane są sytuacje, w których zagrożona jest ciągłość ruchu firmy lub nieobecność innego pracownika z powodu choroby. Do tego pracodawca może wydać polecenie o dodatkowych godzinach pracy, jeśli firma nie może uporać się z większym zleceniem. Ale uwaga – nadgodziny nie mogą być zaplanowane w grafiku z wyprzedzeniem! Mają być wykorzystywane jedynie w wyjątkowych, nieprzewidzianych sytuacjach! Sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły na temat prawa pracy.

Nadgodziny – porady dla pracowników

Czy można odmówić nadliczbowych godzin w pracy

W zasadzie nie pracownik nie może odmówić wykonania pracy w czasie nadgodzin. Jeśli polecenie służbowe w związku z nadgodzinami jest zgodne z przepisami prawa, w zasadzie nie ma możliwości, by odmówić pozostania w pracy dłużej. Nie jest tutaj istotne, czy jest się zatrudnionym na umowę o pracę, czy w ramach kontraktu. Za polecenie służbowe uznaje się w tym wypadku zarówno formę pisemną, jak i ustną.

Przepisy prawa pracy dają jednak pracownikowi możliwość zrezygnowania z pracy w godzinach nadliczbowych. Jeśli liczba nadgodzin nie jest zgodna z przepisami prawa (przekracza 150 godzin rocznie) lub jest niezgodna z zasadami współżycia społecznego, można po prostu wyjść z pracy o godzinie ustalonej w umowie. Przepisy jednak nie regulują, co oznacza owa „niezgodność z zasadami współżycia społecznego”. Być może chodzi o sytuacje, w których pracodawca zmusza pracownika do pracy ponad siły lub przez kilka dni z rzędu.

Warto także wiedzieć, że w pracy zarówno na pełen, jak i niepełen etat nadgodzin nie mogą wyrabiać kobiety ciężarne i osoby, które nie skończyły jeszcze 18 lat. Do tego rodzice i opiekunowie dzieci poniżej 4 roku życia mogą po prostu nie wyrazić zgody na nadgodziny.

Materiały sponsorowane

Najpopularniejsze modele pomp ciepła

Szukasz nowoczesnej pompy ciepła do ogrzewania swojego domu? Dobrze trafiłeś! Sprawdź najpopularniejsze modele.

Umowa o pracę a nadgodziny

Czasami może zdarzyć się tak, że pracodawca zatrudnia kogoś na umowę o pracę jedynie na część etatu, ale nadmiar obowiązków sprawia, że pracownik i tak spędza w pracy pełne 8 godzin. Taka sytuacja jest sprzeczna z prawem.

Umowa o pracę na niepełen etat powinna zawierać dokładne określenie, ile godzin pracownik powinien spędzić w pracy każdego dnia. Jeśli jest to ½ etatu – powinno to być 20 godzin rozłożone na maksymalnie 5 dni, jeśli ¼ - 10 godzin tak samo dowolnie rozłożone. Każda dodatkowo przepracowana każdego dnia godzina powinna być traktowana jako nadliczbowa i dodatkowo płacona.

Nadgodziny są dodatkowo płatne

Płaca za nadgodziny - stakwa

Niektórzy pracownicy chcą po prostu dłużej zostawać w pracy, ponieważ oznacza to dodatkowe pieniądze. Są to najczęściej spore kwoty, ale sposób ich naliczania jest dość skomplikowany. Praca w godzinach nadliczbowych jest płatna 100% w kilku przypadkach:

w nocy,
w niedziele i święta (jeśli nie wypadają mu wtedy zmiany z grafiku),
w dniu wolnym od pracy w zamian za pracę w święto.

Wykonywanie nadgodzin w biurze, a także przepisy Kodeksu Pracy dotyczące nadgodzin, najważniejsze informacje oraz wyliczenia — Nadgodziny krok po kroku, czyli nadgodziny a kodeks pracy, przepisy, wypłata i naliczanie płacy

W pozostałych przypadkach pracodawca może wypłacić pracownikowi 50% wynagrodzenia, chyba że nadgodziny są nadliczbowe w stosunku do tygodniowej normy czasu pracy. Warto jednak wiedzieć, że w tym przypadku podstawa wynagrodzenia to nie jest regularna stawka, którą powinna zawierać umowa o pracę. To w także wszelkie dodatki i premie, o ile mają charakter stały. Oznacza to, że stawka za pracę w niedziele wynosi 100% tego, co pracownik dostaje w przeliczeniu na jeden dzień pracy, wraz z dodatkiem funkcyjnym, dodatkiem za staż pracy, dodatkiem za pracę w niesprzyjających warunkach i tak dalej.

Wynagrodzenie może nie zostać wypłacone tylko w jednym przypadku – jeśli pracownik złoży podanie o przeliczenie przepracowanych nadgodzin na dni wolne. Można wykorzystać nawet pojedyncze godziny, zmniejszając po prostu jakiś dzień pracy. W takim wypadku płaca pozostaje taka sama. Jeśli pracownik jednak woli dostać wynagrodzenie, a to pracodawca chce zwiększyć ilość urlopu, musi oddać mu 1,5 raza dni wolnych. Oznacza to, że za 8 dodatkowo przepracowanych godzin pracownik powinien otrzymać 12 godzin wolnych.

Prawa pracownika, jeśli pracodawca nie płaci

Oczywiście ciągle można spotkać się z sytuacjami, że pracodawcy ciągle wykorzystują pracowników do wypracowywania godzin nadliczbowych. Wiele osób pracuje regularnie na niemal pełen etat, chociaż ich umowa o pracę dotyczyła ½ etatu lub mniej. Ma to związek z tym, że dla pracodawcy są to o wiele niższe koszty składek dla pracownika. Zdarza się także, że pracodawca nie chce zapłacić za nadgodziny. W takim wypadku praco chroni pracowników.

W takim wypadku pozostaje tylko droga sądowa. Nie trzeba jednak robić od razu całej sprawy, wystarczy złożyć wezwanie do zapłaty. Jeśli to nie wystarczy, trzeba zrobić pozew o zapłatę. Najczęściej na tym się kończy, a pracodawca decyduje się zapłacić należność. Warto wiedzieć, że pracownikowi należą się także odsetki. Są naliczane od dnia, kiedy powinna nastąpić wypłata nadgodzin.

Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?

Oceń

Dla 91,2% czytelników artykuł okazał się być pomocny

Obserwuj nas w Google News