Postępowanie administracyjne - definicja, przepisy, zasady, informacje

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Ewa PietrykaDrukujUdostępnij

Postępowanie administracyjne – definicja, procedura administracyjna, przykłady

Czym jest postępowanie administracyjne i jakie przybiera formy?

Nie istnieje jednobrzmiąca definicja postępowania administracyjnego. Należy ją jednak traktować jako unormowany przez prawo procesowe ciąg czynności dokonywanych przez organy administracji publicznej oraz inne podmioty postępowania, w celu rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej na drodze decyzji administracyjnej.

Przepisy postępowania administracyjnego stanowią część formalną prawa administracyjnego. Częścią materialną jest z kolei zawarta w odrębnych ustawach. Warto także zauważyć, że postępowanie administracyjne dzieli się na:

• Ogólne postępowanie administracyjne,
• Spory o właściwość,
• Postępowanie w sprawie skarg i petycji – regulowane przez dział VIII Kodeksu Postępowania Administracyjnego,
• Postępowanie w sprawie nakładania kar pieniężnych – traktuje o nim dział IV Kodeksu Postępowania Administracyjnego,
• Postępowanie uproszczone w sprawach wydawania zaświadczeń – Dział VII Kodeksu Prawa Administracyjnego,
• Postępowanie z zakresu europejskiej współpracy administracyjnej – regulowane przez dział VIII a Kodeksu Postępowania Administracyjnego.
• Postępowanie w sprawach podatkowych – regulowane przez Ordynację Podatkową,
• Postępowanie w sprawach Petycji – objęte przez Ustawę o Petycjach,
• Postępowanie w sprawach dostępu do informacji niejawnych – procedura administracyjna regulowana przez Ustawę o Ochronie Informacji Niejawnych,
• Postępowanie w sprawach dotyczących ochrony środowiska – procedura administracyjna na mocy prawa ochrony środowiska.

Powyższe rodzaje postępowań w administracyjnego oznaczają różne procedury. Postępowanie administracyjne może przybierać trzy formy, którymi są:

• Rozstrzygające postępowanie administracyjne – czyli wszczęcie procesu działań, które mają na celu rozstrzygnięcie spraw administracyjnych,
• Pomocnicze postępowanie administracyjne – jego wszczęcie ma na celu wsparcie prawidłowego przebiegu procesu rozstrzygającego,
• Postępowanie egzekucyjne – może dotyczyć wykorzystania dopuszczalnych przez państwo form przymusu, które umożliwią realizację obowiązków wynikających z postępowania rozstrzygającego.

Jak widzimy, postępowanie administracyjne jest całym łańcuchem czynności podejmowanych przez organy administracyjne w zakresie przepisów prawa administracyjnego. Przykłady postępowania w administracji to chociażby wydawanie zaświadczeń, traktowane jako postępowanie uproszczone. Inne przykłady dotyczą postępowania w administracji to chociażby uzyskanie uprawnień do sprzedaży napojów alkoholowych. Prawo do takiej sprzedaży zyskuje się w efekcie rozstrzygnięcia procedury administracyjnej. Jeszcze inne przykłady to wszczęcie z urzędu postępowania administracyjnego mającego na celu cofnięcie pozwolenia na sprzedaż lub obrót danym towarem.

Przebieg postępowania administracyjnego. Jak wygląda procedura administracyjna?

Procedury administracyjne powinny posiadać prawidłowy przebieg. Cały przebieg postępowania administracyjnego można streścić w kilku uproszczonych punktach.

• Wszczęcie postępowania administracyjnego (na przykład z urzędu),
• Postępowanie dowodowe,
• Decyzja administracyjna,
• Odwołanie.

Procedury postępowania umożliwiają prowadzenie postępowania dowodowego podczas rozprawy oraz poza nią. Dodatkowa, dowodowa procedura administracyjna zachodzi w przypadku konieczności uzgodnienia interesów stron lub wtedy, gdy przebieg postępowania administracyjnego wymaga wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków, biegłych bądź wykonania oględzin. W tym miejscu warto przytoczyć treść artykułu 7 Kodeksu Postępowania Administracyjnego:

„W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.”

Po zakończeniu procedury dowodowej postępowanie w administracji może przejść do kolejnego etapu czyli wydania decyzji administracyjnej. Po ogłoszeniu rozstrzygnięcia procedury administracyjnej można złożyć stosowne odwołanie. W świetle artykułu 127 KPA

„§ 1. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji.

§ 2. Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji publicznej wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy.

§ 3. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji”. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o prawie i przepisach.

Ogólne zasady procedury administracyjnej

Postępowanie administracyjne musi spełniać wszystkie wymienione w Kodeksie Prawa Administracyjnego procedury. W owym akcie prawnym znajdziemy wszystkie ogólne zasady, które dotyczą normy działania organów administracji publicznej. W artykułach od 6 do 16 znajduje się zasady ogólne:

• Zasada praworządności – procedura administracyjna musi przebiegać w oparciu o powszechnie obowiązujące zapisy prawa, w tym o przepisy szczsególne.
• Zasada prawdy obiektywnej – organ administracji publicznej musi odjąć wszelkie kroki, które są niezbędne do wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. Przebieg postępowania wymaga zebrania i rozpatrzenia pełnego materiału dowodowego. Jako przykłady realizowania prawdy obiektywnej uwzględnia się między innymi prawo strony do czynnego udziału w przebiegu postępowania administracyjnego.
• Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i interesu strony – przebieg postępowania musi uwzględniać interes społeczny i przebiegać na zasadzie bezstronności i równego traktowania.
• Zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej - Prawo, a dokładniej Kodeks Postępowania administracyjnego artykuł 8 traktuje:
  • § 1. „Organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.
  • § 2. Organy administracji publicznej bez uzasadnionej przyczyny nie odstępują od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym.”

• Zasada informowania stron i pozostałych uczestników postępowania administracyjnego – procedura administracyjna musi obejmować należyte, wyczerpujące informowanie stron o prawnych oraz faktycznych okolicznościach, mogących mieć wpływ na ustalenie ich praw oraz obowiązków, które są przedmiotem postępowania.
• Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu – każda ze stron postępowania musi mieć możliwość czynnego udziału w postępowaniu. Kodeks zapewnia im możliwość wypowiedzenia się w kwestii zebranych materiałów oraz żądań. Od zasady istnieją szczególne wyjątki. Szczególne wyjątki to sprawy administracyjne, których rozwiązanie nie wymaga natychmiastowości ze względu niebezpieczeństwo życia lub zdrowia. Inne przykłady szczególnej okoliczności to grożąca niepowetowana szkoda materialna,
• Zasada przekonywania – jedną z form może być tutaj uzasadnienie wyroku administracyjnego.
• Zasada szybkości i prostoty postępowania – organy administracji publicznej powinny działać szybko, stosując możliwie najprostsze środki zmierzające do zakończenia postępowania.
• Zasada ugodowego załatwiania spornych spraw administracyjnych
• Zasada pisemności – w myśl artykułu 14 paragraf § 1a. „Sprawy należy prowadzić i załatwiać na piśmie utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej. Pisma utrwalone w postaci papierowej opatruje się podpisem własnoręcznym. Pisma utrwalone w postaci elektronicznej opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym lub kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną organu administracji publicznej ze wskazaniem w treści pisma osoby opatrującej pismo pieczęcią.
• Zasada dwuinsancyjności – w myśl artykułu 15 KPA Postępowanie w administracji jest dwuinstancyjne, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
• Zasada trwałości decyzji ostatecznych – jest to ostatnia zasada postępowania administracyjnego, wynikająca z zapisów artykułu 16 Kodeksu Postępowania Administracyjnego.

• § 1. „Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub ustawach szczególnych.
• § 2. Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach.
• § 3. Decyzje ostateczne, których nie można zaskarżyć do sądu, są prawomocne.”

• Zasada sądowej kontroli decyzji ostatecznej.