Jak wygląda podział mieszkania po rozwodzie?
Podczas rozwodu małżonkowie dzielą swój majątek wspólny, którego dorobili się po zawarciu związku. Jednym z najbardziej kosztownych składowych majątku wspólnego, których dotyczy pozew z reguły jest mieszkanie. Podział mieszkania po rozwodzie może nastąpić na kilka sposobów. Poniżej opiszemy najczęściej występujące sytuacje.
Szukasz sprawdzonych firm remontowo-budowlanych? Skorzystaj z usługi Szukaj Wykonawcy na Kalkulatorach Budowlanych i otrzymaj oferty od sprawdzonych firm!
Z tego artykułu dowiesz się:
Majątek wspólny małżonków
Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami zawiązuje się współwłasność majątkowa. Wyjątkiem są jedynie sytuację, w których przed zawarciem związku obie strony podpisały intercyzę przedmałżeńską. Jeśli intercyza nie została podpisana, wówczas majątek dzieli się na wspólny oraz osobisty. W skład majątku wspólnego wchodzą przede wszystkim:
- Wynagrodzenia za prace, przychody z prowadzenia działalności gospodarczej, dochody z umowy zlecenia itp.
- Dochody z majątku wspólnego, a także z majątku osobistego – przykładem może być czynsz z tytułu najmu mieszkania.
- Wszystkie środki finansowe, które zostały zgromadzone na rachunkach bankowych małżonków.
W czasie trwania małżeństwa występuje wspólność majątkowa. Nie ma zatem podstaw do rozdzielania składowych majątku. Podział mieszkania (majątku wspólnego) z reguły następuje dopiero po ustaniu współwłasności. Podstawą do uzyskania rozdzielności majątkowej jest rozwód lub sądowe orzeczenie separacji.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że mieszkanie po rozwodzie nie musi podlegać podziałowi. Dzieje się tak w przypadku, gdy nieruchomość stanowi odrębną własność majątkową jednego z małżonków (została nabyta przed zawarciem związku małżeńskiego, została nabyta na drodze spadku, darowizny lub zapisu). W tych przypadkach mieszkanie po rozwodzie nadal należy wyłącznie do jednego małżonka i nie może być uznawane za własność wspólną.
Rozwód bez orzekania o winie
Pozew o rozwód z orzekaniem o winie wiąże się niekiedy z długotrwałym, a także kosztownym postępowaniem sądowym. Orzekanie przez sąd podziału majątku dodatkowo komplikuje całą sprawę i przedłuża ją w czasie. Dlatego niektórzy małżonkowie decydują się na rozwód bez orzekania o winie. Jeśli mąż i żona wypracowali wspólne stanowisko o podział majątku po rozwodzie, wówczas formalności sądowe nie są już tak skomplikowane. Małżonkowie muszą wypracować wspólne stanowisko, dotyczące podziału mieszkania i wszystkich składowych majątku wspólnego. Podział może nastąpić podczas rozprawy rozwodowej, co stanowi dość znaczącą oszczędność czasu i pieniędzy. Przed rozprawą rozwodową trzeba przedłożyć wniosek o podział mieszkania. Do wniosku należy dołączyć odpisy z księgi wieczystej. W takim wypadku rozwód bez orzekania o winie jest jednocześnie sprawą o podział majątku wspólnego.
Rozwód, a podział majątku przed rozprawą sądową
Nie każdy wie, że podział mieszkania można przeprowadzić jeszcze przed sprawą o rozwód. Niezbędne będzie do tego uzyskanie rozdzielności majątkowej. Nie musimy wnosić sprawy do sądu. Podział mieszkania ustanowimy na mocy aktu notarialnego. Będzie to mniej kosztowne i szybsze dla obu stron niż sąd. Rozdzielność majątkowa następuje z chwilą podpisania aktu notarialnego. Mieszkanie jest w tym wypadku podzielone po równo między dwiema stronami, chyba że małżonkowie postanowili o innym sposobie podziału. Akt notarialny ustanawia rozdzielność majątkową małżonków jeszcze przed rozpoczęciem rozprawy o rozwód (np. gdy małżonkowie decydują o separacji).
Po podpisaniu stosownego porozumienia można wystąpić o rozwód bez orzekania o winie. Rozprawa bez podziału majątku wspólnego będzie znacznie uproszczona.
Rozwód, a podział majątku po rozprawie
Zgodny podział majątku w obliczu rozwodu nie jest prostą sprawą. Małżonkowie często nie mogą dojść do porozumienia, a podział majątku wspólnego musi nastąpić na drodze sądowej. Podział mieszkania po rozwodzie rozpoczyna się wraz z przedłożeniem stosownego wniosku do sądu rejonowego (właściwego ze względu na lokalizację majątku wspólnego małżonków). We wniosku trzeba wyszczególnić składniki majątku wspólnego, które mają zostać podzielone (mieszkanie, działki, dobra majątkowe, meble itp). W przypadku nieruchomości konieczne będzie też przedłożenie odpisu z księgi wieczystej. Dobrą praktyką jest także wskazanie rynkowej wartości mieszkania (dobrze byłoby, gdyby oboje byłych małżonków zgadzało się co do kwoty). Jeśli jedna ze stron nie zgadza się z wartością mieszkania, wówczas jego wartość zostaje wyceniona przez rzeczoznawcę.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że obie strony postępowania mają takie same prawa do podziału majątku. Mieszkanie po rozwodzie przeważnie jest dzielone po połowie i nie ma wpływu, która strona jest odpowiedzialna za rozwód. W wyjątkowych przypadkach jedna ze stron może ubiegać się o nierówny podział majątku wspólnego. Przesłanką są tu sytuację, w których jeden z małżonków rażąco zaniedbywał potrzeby rodziny i nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego. Przykładem może tu być okres długotrwałej separacji, nałóg prowadzący do utraty pieniędzy, brak pracy, który nie był wynikiem złego stanu zdrowia, a jedynie brakiem chęci do podjęcia zatrudnienia.
Strona, która ubiega się o nierówny podział mieszkania po rozwodzie musi udowodnić swoje przesłanki. Takie postępowanie sądowe jest dość skomplikowane i kosztowne. W przypadku równego podziału majątku koszt postępowania sądowego wyniesie ok. 300 zł. Wniosek o nierówny podział mieszkania po rozwodzie może być już znacznie bardziej kosztowny.
Alimenty po rozwodzie
Podział mieszkania po rozwodzie może toczyć się równolegle z postępowaniem alimentacyjnym. Jeden z małżonków może wystąpić o alimenty, jeśli popadł w niedostatek i nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb. Rozwód bez orzekania o winie może być podstawą do zasądzenia opłaty alimentacyjnej. Przy czym alimenty będą w tym wypadku świadczeniem czasowym, występującym przez maksymalnie pięć lat (z możliwością przedłużenia w wyjątkowych okolicznościach).
Inna sytuacja następuje w przypadku, gdy za rozwód winna jest wyłącznie jedna strona postępowania (rozwód z orzeczeniem o winę). W tym wypadku, małżonek winny rozpadu małżeństwa może być zobowiązany do opłacania świadczenia finansowego na rzecz byłego współmałżonka. Alimenty mogą być czasowe, lub mieć charakter dożywotni. Warto przy tym zaznaczyć, że o alimenty można się ubiegać wyłącznie w przypadku niedostatku finansowego. Jeśli małżonek (niewinny rozpadu małżeństwa) jest w stanie zaspokoić swoje podstawowe potrzeby, wówczas świadczenia alimentacyjne nie będą mu przysługiwać.
Mieszkanie po rozwodzie i trzy sposoby jego podziału
Mieszkanie po rozwodzie można podzielić na trzy sposoby. Nie ma znaczenia, która ze stron jest winna rozwodu bądź separacji.
Podział majątku na dwie części – w przypadku mieszkania rzadko stosuje się takie rozwiązanie, ze względu na brak takiej możliwości. Z jednego mieszkania trzeba byłoby wyodrębnić dwa samodzielne lokale mieszkalne (co częściej ma zastosowanie w przypadku domów jednorodzinnych).
Przyznanie mieszkania jednemu z małżonków – w tej sytuacji osoba pozostająca jedynym właścicielem mieszkania zobowiązuje się do spłaty swojego byłego małżonka. Taki podział mieszkania po rozwodzie czy separacji może wiązać się z rozłożeniem spłaty na raty, bądź z wypłaceniem zobowiązania w całości. Jeśli strony postępowania dojdą do porozumienia, to formy spłaty są regulowane ich osobistymi postanowieniami (potwierdzonymi notarialnie). Jeśli jednak mąż i żona nie dojdą do porozumienia, wówczas kwestię podziału rozstrzyga sąd. W postanowieniu uwzględnia się wysokość spłaty, a także sposób jej uiszczenia.
Sprzedaż mieszkania z podziałem uzyskanej kwoty - podczas separacji lub rozwodu obie strony mogą zdecydować o sprzedaży wspólnego majątku i podzieleniu uzyskanej kwoty. Taka sama forma podziału mieszkania może zostać zasądzona w orzeczeniu sądowym. Przesłanką do takiego podziału jest sytuacja, w której żaden z małżonków nie byłby w stanie spłacić drugiego. Taki podział mieszkania po rozwodzie jest wyjątkowo niekorzystny dla obu byłych małżonków. Sprzedaż mieszkania następuje w toku postępowania egzekucyjnego. Komornik dokonuje sprzedaży podczas licytacji (uzyskana kwota może znacznie odbiegać od wartości rynkowej nieruchomości).
Mieszkanie na kredyt a rozwód
Wiele małżeństw planujących rozwód posiada mieszkanie na kredyt. Zobowiązanie hipoteczne dotyczy obu stron i nie ustaje z chwilą rozpadu małżeństwa. W przypadku braku spłaty rat kredytowych, bank ma prawo do ubiegania się roszczeń od obydwojga małżonków. Spłata kredytu hipotecznego powinna być uregulowana pomiędzy byłymi małżonkami. Obie strony muszą dojść do porozumienia. Jeśli jedna ze stron zgodzi się przejąć obowiązek kredytowy, wówczas warto wystąpić do banku z wnioskiem o podpisanie stosownego aneksu do umowy. Będzie to możliwe jedynie wtedy, gdy były małżonek posiada pełną zdolność kredytową. W przeciwnym razie bank nie zgodzi się na podpisanie aneksu. Innym rozwiązaniem jest sprzedaż mieszkania i jednokrotne spłacenie całego zobowiązania bankowego. Jednak i tutaj trzeba liczyć na dobrą wolę banku. Nie każdy z nich zgodzi się na wcześniejszą spłatę kredytu hipotecznego bez dodatkowych opłat (te mogą wynieść do kilku procent wartości pozostałego kredytu).
Rozwód, a podział majątku wynajmowanego z gminy
Rozwód nie rozwiązuje umowy najmu nieruchomości zawartej z władzami gminnymi. Według zapisów kodeksu cywilnego, oboje małżonkowie mają prawo do wynajmu nieruchomości aż do czasu ustania umowy. Podczas podziału sąd może przyznać mieszkanie komunalne jednemu małżonkowi i zobowiązać go do spłaty drugiej strony. Niezbędna jest do tego stosowna wycena. Małżonek pozostający w mieszkaniu komunalnym wypłaca drugiej stronie połowę różnicy pomiędzy tzw. czynszem wolnym (obowiązującym w danym mieście), a czynszem komunalnym za mieszkanie. Świadczenie mnoży się przez przybliżony okres najmu lokalu komunalnego. Po przekazaniu spłaty druga strona postępowania traci prawa do najmu danego mieszkania komunalnego.