Przekaźnik bistabilny - zastosowanie, cena, zasada działania, montaż
Przekaźnik bistabilny nie jest już żadną nowością. Spotykamy go w instalacjach oświetleniowych domowego użytku (na przykład przy oświetleniu schodów). Czym właściwie jest i jakie ma zastosowanie? Jaka jest zasada działania przekaźników bistabilnych? Poniżej przybliżymy kilka istotnych informacji dotyczących przekaźników.
Jeśli szukasz firmy, która wykona u ciebie instalację elektryczną, skorzystaj z usługi Szukaj Wykonawcy, dostępnej na stronie Kalkulatory Budowlane. Po wypełnieniu krótkiego formularza zyskasz dostęp do najlepszych ofert.
Z tego artykułu dowiesz się:
Przekaźnik bistabilny - zastosowanie i zasada działania
Co to jest i gdzie można stosować przekaźnik bistabilny?
Przekaźnik bistabilny to urządzenie sterujące, za pomocą którego możemy włączać, wyłączać obwód elektryczny z kilku wybranych miejsc. Przyciski sterujące zostają podłączone do przekaźnika w sposób równoległy, co umożliwia wygodne sterowanie.
W ostatnich latach mogliśmy zauważyć coraz większe zainteresowanie proekologicznymi rozwiązaniami, które pomagają oszczędzić energię elektryczną. Nic zatem dziwnego w tym, że bistabilne przekaźniki napięciowe cieszą się coraz większym zainteresowaniem. Ich największym atutem okazuje się niskie zużycie energii elektrycznej, które zapewnia prosta zasada działania.
Warto wiedzieć, iż przekaźniki pobierają energię elektryczną jedynie w momencie otwierania, przełączania lub zamykania obwodu. W pozostałych sytuacjach ich pobór prądu pozostaje zerowy, co pozwala na ograniczenie kosztów użytkowych. Jest to bardzo interesująca alternatywa dla tradycyjnych wyłączników, w których pobór prądu będzie znacznie większy.
W ofertach sprzedaży znajdziemy różnego rodzaju, impulsywne przekaźniki elektromagnetyczne (w tym przekaźniki czasowe i urządzenia przeznaczone pod czujki ruchu). Produkty znanych marek (takich jak Eaton, Schneider czy Legrand) cieszą się coraz większą popularnością. Przekaźnik bistabilny znajduje wiele możliwości zastosowania, które omówimy szerzej w dalszej części artykułu.
Zasada działania przekaźnika i schemat przekaźnika bistabilnego
Aby omówić zasadę działania, musimy poznać schemat przekaźnika bistabilnego. Pierwszym elementem układu jest przewód fazowy (oznaczony symbolem L). Zadaniem przewodu fazowego jest dostarczenie potencjału elektrycznego do przekaźnika bistabilnego oraz do przycisku sterującego.
Jak wygląda schemat podłączenia? Schemat przekaźnika bistabilnego uwzględnia tu kilka symboli. Symbol S1, S2 to przyciski sterujące (zazwyczaj są to przyciski dzwonkowe). Przekaźnik bistabilny odnajdziemy pod symbolem PB. Jeśli interesuje cię ten temat, przeczytaj także artykuł o kosztach ułożenia instalacji elektrycznej.
Zasada działania przekaźnika okazuje się dość prosta. Uruchomienie przycisku sterującego uwalnia potencjał elektryczny, który wędruje do przekaźnika. Przekaźnik bistabilny przekazuje potencjał elektryczny do oświetlenia. Jego budowa umożliwia zachowanie właściwości układu po wyłączeniu przycisku sterującego. Dzięki temu oświetlenie działa nieprzerwanie aż do ponownego naciśnięcia włącznika/wyłącznika.
Następne uruchomienie przycisku dzwonkowego ponownie przekaże potencjał elektryczny do przekaźnika. W efekcie nastąpi odcięcie potencjału i natychmiastowe wyłączenie oświetlenia. Powyższy schemat przekaźnika bistabilnego wymaga także podłączenia przewodów ochronnych, które zapewni większe bezpieczeństwo pracy całego systemu oświetleniowego.
Jak widzimy, zasada działania i schemat przekaźnika bistabilnego nie wydają się szczególnie trudne. Sytuacja komplikuje się w przypadku szeregowego podłączenia wielu przycisków dzwonkowych (co ma miejsce na przykład na klatkach schodowych).
W każdym przypadku schemat przekaźnika bistabilnego musi uwzględniać przekazanie napięcia z przewodu fazowego do przekaźnika. Przerzutnik bistabilny na przekaźnikach uruchamia system oświetleniowy niezależnie od tego, który włącznik naciśniemy. Dzięki temu po uruchomieniu włącznika na dole klatki schodowej, automatycznie włączamy pełne oświetlenie na wszystkich kondygnacjach. Sprawdź także w tym artykule, jak wygląda schemat instalacji elektrycznej.
Pamiętajmy, że każde urządzenie może posiadać nieco odmienne warunki przyłączeniowe. Dlatego przed rozpoczęciem montażu warto poznać schemat przekaźnika bistabilnego, zapoznać się z instrukcją montażową i podstawowymi parametrami przekaźnika.
Możliwości sterowanie i funkcje dodatkowe
Sterowanie przekaźnikiem bistabilnym
Bistabilne przekaźniki elektromagnetyczne umożliwiają wygodne sterowanie oświetleniem za pomocą dowolnej liczby włączników dzwonkowych. Po dostarczeniu impulsu elektrycznego dochodzi do trwałego ustawienia styków w pozycji otwartej lub zamkniętej. Jest to możliwe dzięki specjalnym magnesom, które utrzymują styki w wybranej pozycji.
Krótkotrwałe podanie napięcia sprawia, że przekaźnik uruchamia lub wyłącza oświetlenie, a styki pozostają w jednej pozycji aż do następnego naciśnięcia włącznika (ewentualnie do momentu upłynięcia odpowiedniej ilości czasu w przypadku przekaźników czasowych).
Warto pamiętać, że przekaźniki elektromagnetyczne nie wymagają stałego podawania napięcia (tak jak ma to miejsce w przełącznikach tradycyjnych). Reakcja urządzenia wymaga podania napięcia przez zaledwie 15 ms. Producenci podają także maksymalny czas trwania napięcia, który ustala się na około minutę.
Przyjmuje się, że sterowanie przekaźnikiem bistabilnym odbywa się przy użyciu włączników dzwonkowych. Jednak nie jest to koniec możliwości tego mechanizmu. Lepszej jakości, bardziej rozbudowane przekaźniki napięciowe (np. firm Legrand, Schneider, Eaton) posiadają także możliwość sterowania przy pomocy pilota. Dzięki temu możemy kontrolować domowy system oświetlenia bez konieczności podchodzenia do włącznika. Jedynym mankamentem owego rozwiązania okazuje się wyższa cena zakupu przekaźnika. Jeśli interesuje cię ten temat, przeczytaj także ten artykuł o wyłączniku nadprądowym.
Przekaźniki do obwodów o małej mocy
Największą popularnością cieszą się przekaźniki impulsowe dedykowane do domowych instalacji elektrycznych 230V. Jednak w ofertach sprzedaży znajdziemy także dobrej jakości przekaźniki, które można podłączyć do obwodów o małej mocy.
Dla przykładu, przekaźnik 3V będzie dobrze współpracował z urządzeniami niskonapięciowymi, zasilanymi z ogniw galwanicznych. Nieco większą popularnością cieszą się przekaźniki impulsowe 12V, które możemy dopasować do systemów oświetlenia LED.
Wybór przekaźnika wpłynie na poprawność działania całego systemu. Dlatego warto dobrać urządzenie o odpowiednich parametrach użytkowych. Zwróćmy na to uwagę wybierając elementy oświetlenia klatek, schodów czy systemów oświetlenia domu lub mieszkania.
A może przekaźniki czasowe?
Impulsowe przekaźniki elektromagnetyczne mogą posiadać funkcje dodatkowe. Lepszej jakości modele posiadają programator czasowy, który umożliwia włączanie oświetlenia na ograniczony czas. W tym wypadku przyciśnięcie włącznika dzwonkowego nie będzie powodowało trwałego uruchomienia oświetlenia. Przekaźniki czasowe odetną zasilanie po ustalonym wcześniej czasie.
Czasowy przerzutnik bistabilny na przekaźnikach czasowych sprawdzi się w przypadku wspomnianych wcześniej klatek schodowych. Będzie też przydatny do automatycznego włączania i odłączania oświetlenia w przypadku czujki ruchu.
W ofertach sprzedaży znajdziemy zarówno przekaźniki napięciowe pod 12V, jak i przeznaczone do domowej instalacji 230V. Przekaźniki 12V mogą współpracować z oświetleniem LED i różnego rodzaju urządzeniami elektronicznymi.
Ile kosztują przekaźniki?
Dobrej jakości, prosty przekaźnik bistabilny kupimy już od kwoty 30 – 40 zł. Im bardziej rozbudowany będzie mechanizm, tym wyższe okażą się koszty jego zakupu.
Za dobrej jakości przekaźnik impulsowy z programatorem czasowym trzeba zapłacić powyżej 80 zł. Bardziej zaawansowane modele mogą kosztować ok. 200 zł. Dobrej jakości przekaźniki bistabilne, sterowane za pomocą pilota zakupimy od kwoty 100 zł w górę.