Berberysy pospolite, inaczej zwyczajne – sadzenie, uprawa, pielęgnacja, właściwości

Uprawa i pielęgnacja berberysu zwyczajnego

Stanowisko i podłoże bez specjalnych wymagań

Berberys pospolity zadowala się luźną, lekko wapienną glebą, ale w razie potrzeby rośnie też na glebach kwaśnych. Jako mocna, przystosowana do naszych warunków klimatycznych roślina, radzi sobie w każdym klimacie – także miejskim, nadmorskim i górskim.

Jako żywopłot ma idealne zastosowanie do osłony przed wiatrem. Dobrze znosi pełne słońce, jak i półcień. W naturalnym środowisku rośnie często na skraju lasu. Ciemnozielone liście mają formę odwrotnie jajowatą do podłużnie eliptycznej i są drobno ząbkowane. W maju i czerwcu rozwija berberys zwyczajny jaskrawożółte, pachnące kwiaty zebrane w zwisające grona.

Krzew wytwarza ostre i długie ciernie, dlatego nie powinno się go sadzić w miejscach narażonych na częsty kontakt z rośliną. Ponieważ wszystkie części berberysu pospolitego z wyjątkiem owoców mają właściwości lekko trujące, należy zwracać szczególną uwagę na małe dzieci. Berberysowy żywopłot przyciąga wiele zwierząt, nie tylko, kiedy kwitnie. Wiele ptaków chętnie gniazduje w takim żywopłocie, znajdując w nim ochronę przed drapieżnikami.

Sadzenie berberysu i jego pielęgnacja

Młode rośliny rosną bardzo szybko, mogą w ciągu roku przyrastać po 15-20 cm i tworzą w krótkim czasie ochronny żywopłot, chętnie wykorzystywany przez ptaki i owady. Schronienie w gęstych krzewach znajdują też jeże i inne małe zwierzęta. Dobrą porą do sadzenia berberysu jest jesień, chociaż sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym można sadzić przez cały rok.

Berberys zwyczajny lubi stanowisko suche do umiarkowanie wilgotnego. W okresie suchego lata trzeba go jednak regularnie podlewać, chociaż łatwiej zniesie suszę niż nadmiar wody. W przypadku gleby przepuszczalnej nie zachodzi obawa powstawania zastojów wody, w podłożu zbyt zbitym trzeba natomiast przygotować warstwę drenażową.

Kto chce mieć żywopłot z berberysu, musi go regularnie przycinać, aby zachować pożądaną formę i wysokość. Berberys dobrze znosi nawet mocne zabiegi i może być przycinany całkowicie według potrzeby. Zrzucający liście Berberis vulgaris przycina się zimą, kiedy dni są bez mrozu. Aby młode pędy gęsto odrastały, żywopłot trzeba przycinać z góry i z boków. Pojedynczo rosnący berberys rozrasta się mocno na boki i w razie potrzeby również wymaga skorygowania formy przez skrócenie zbytnio na boki wysuniętych pędów. Jeśli szukasz inspiracji, sprawdź ten artykuł o uprawie berberysu kolumnowego.

Chociaż w naszej części Europy rośnie dziko jedynie berberys pospolity, to rodzaj botaniczny liczy ponad 400 gatunków, a ogrodnicy wyhodowali poza tym liczne odmiany berberysów i ich mieszańce. Szczególnie znane są odmiany czerwonolistne berberysu Thunberga, jak na przykład berberys Thunberga ‘Bagatelle’ albo berberys Thunberga ‘Atropurpurea Nana'. Poprawna nomenklatura botaniczna – co często podkreślamy – pozwala na jednoznaczną identyfikację rośliny, a liczy się przy tym nie tylko treść zapisu, ale i forma. Można przykładowo powiedzieć o swoim krzewie „berberys bagatelle”, ale poprawnie będzie tylko „berberys Thunberga ‘Bagatelle’” albo „Berberis thunbergii ‘Bagatelle’” – nazwa kultywaru jest ujęta w pojedynczy cudzysłów, a łacińska nazwa naukowa pisana kursywą. Berberys pospolity również posiada swoje odmiany, między innymi:

• Berberis vulgaris 'Lutea'
• Berberis vulgaris 'Dulcis'
• Berberis vulgaris 'Wiltshire Wonder'
• Berberis vulgaris 'Marginata'
• Berberis vulgaris 'Alba'
• Berberis vulgaris 'Asperma'
• Berberis vulgaris 'Atropurpurea'

Berberys zwyczajny w kuchni i medycynie

Pożyteczne właściwości owoców kwaśnicy

Berberys zwyczajny, zwany też kwaśnicą, wielu ludziom kojarzy się zwykle z ostrymi kolcami i bolesnymi wspomnieniami. A tymczasem przypuszcza się, że berberys pospolity już w starożytności ceniony był jako roślina lecznicza, a jego jagody zawierają wiele cennych substancji. Są bogate w witaminę C, kwasy owocowe i liczne minerały. Naturalny czerwony barwnik występujący obficie w owocach berberysu chroni komórki organizmu przed wolnymi rodnikami i innymi szkodliwymi wpływami.

Owoce berberysy zwyczajnego mają całkowicie inne działanie niż kora korzeni. Można by sądzić, że chodzi tutaj o dwie różne rośliny lecznicze. Kora korzeni wzmacnia żółć i inne narządy trawienne, natomiast kwaśne owoce dostarczają witamin i mają często zastosowanie do wyrobu przetworów na zimę, jak sok, dżem, galaretka. Czerwone jagody wykazują następujące właściwości lecznicze:

• przeciwbakteryjne,
• wykrztuśne,
• tonizujące,
• wspomagające oddychanie,
• wzmacniające,
• po chorobach infekcyjnych,
• przy zapaleniu dziąseł.

Dojrzałe owoce berberysu zwyczajnego nie zawierają alkaloidów. Zamiast tego są bogate w typowe dla owoców składniki, jak kwasy i witaminy. Można też owoce suszyć i zimą używać jako źródła witamin. Pomagają przeciwko krwawieniu dziąseł i niedoborze witamin wiosną, a także przeciwko przeziębieniom.

W wielu krajach owoce berberysu zwyczajnego są cennym dodatkiem w kuchni. W Europie znajdują zwykle zastosowanie do wyrobu soku i marmolady. Na Wschodzie dodaje się berberys do ryżu, a także do potraw rybnych i mięsnych. Jagody berberysu nadają potrawom kwaskowatego aromatu.

Tylko dojrzałe owoce berberysu nie zawierają berberyny

Jako surowiec zielarski stosowany był liść, korzeń, kora i owoc berberysu zwyczajnego. Substancje czynne pozytywnie wpływają w chorobach wątroby i dróg żółciowych. Wszystkie części rośliny z wyjątkiem dojrzałych jagód zawierają alkaloid zwany berberyną. Berberyna działa antybakteryjnie, obniża ciśnienie, działa przeciwzapalnie oraz obniża cholesterol.

Ze względu na stwierdzone odkładanie się berberyny w wątrobie, trzustce i sercu, zastosowanie lecznicze berberysu jest dzisiaj mocno ograniczone. Jedynie pozbawione szkodliwych związków chemicznych owoce mogą być bez przeszkód używane do celów spożywczych. Przypomnieć należy, że dotyczy to tylko gatunku Berberis vulgaris, a nie innych berberysów sadzonych w celach ozdobnych. Zatrucie berberysem objawia się m.in.: nudnościami, wymiotami, biegunką, sennością, krwawieniem z nosa, podrażnieniem nerek, skóry i oczu.

Powiązane artykuły

• 
  Berberys kolumnowy - odmiany, sadzenie, pielęgnacja, na żywopłot
• 
  Berberys admiration – uprawa, pielęgnacja, cena, rozmnażanie
• 
  Berberysy karłowe - bagatelle thunberga i inne odmiany - uprawa, cięcie, porady
• 
  Berberysy czerwone Thunberga – odmiany, uprawa, pielęgnacja, porady
• 
  Berberys erecta thunberga na żywopłot i nie tylko - rozstawa, uprawa, cięcie, cena, porady