Cis pospolity - opis, występowanie, uprawa, zastosowanie, porady

Cis pospolity – najważniejsze informacje o roślinie, występowanie i ochrona

Cis pospolity (Taxus baccata) to tylko z pozoru zwyczajny krzew. Jest naprawdę niezwykły, pięknie rośnie i ma bardzo małe wymagania. Występowanie w całej Europie, najczęściej pojedynczo. W Polsce także rośnie naturalnie, ale tak rzadko, że obejmuje go ochrona częściowa. Za to bardzo często jest wykorzystywany jako roślina dekoracyjna, zarówno na żywopłoty, jak i po prostu jako soliter.

Cis jest atrakcyjnym gatunkiem. Drzewo lub krzew, które w długim czasie osiągają docelowo do 20 m wysokości. Może mieć pokrój podobny do krzewu – wielokrotny pień i rozłożystą koronę, albo wyglądać jak typowe drzewo – wysokie, o jednym pniu i wzniesionych gałązkach. Cis pospolity ma płytki system korzeniowy, co nie przeszkadza mu wyrosnąć wysoko w górę. Ma płytki system korzeniowy.

Cecha charakterystyczną cisu pospolitego jest brunatna kora. Jest wyraźnie bruzdowana i pęka, łuszcząc się dużymi płatami. Igły cisu są zielone lub ciemnozielone i bardzo charakterystyczne. Cisy rozróżnia się właśnie po ich budowie – igły mają maksymalnie do 4 cm długości, są płaskie i wąskie. Mają ciekawy kolor – niektóre odmiany mają jaśniejszy spód, na którym są widoczne dwa jasne paski.

Warto wiedzieć, że cis to roślina dwupienna. Oznacza to, że drzewa męskie i żeńskie się od siebie różnią. Kwiaty męskie są kuliste lub podługowate i pojawiają się na spodniej stronie pędów. Mocno pylą i w tym czasie stają się jasnożółte. Pojedyncze, maleńkie i mało atrakcyjne kwiaty żeńskie pojawiają się od lutego do kwietnia. Jesienią w ich miejscu pojawiają się owoce – czerwone kuleczki, bardzo atrakcyjne i liczne. Nasiona czasami wysiewają się same. Warto jednak wiedzieć, że zwyczajny cis jest bardzo niebezpieczny – czerwona osnówka jagód jest silnie trująca, zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt. Trzeba bardzo pilnować, by nie zjadły ich dzieci. Trujące działanie jest bardzo niebezpieczne, a spożycie może zakończyć się śmiercią.

Cis pospolity – ochrona rośliny

Cis pospolity został objęty ochroną w Polsce już w 1432 roku i jest najwcześniejszym gatunkiem, który został otoczony opieką. Było to ustanowione na mocy statutu warckiego, który wydał Władysław Jagięłło. W tym czasie z powodu dużego eksportu drzewa cisowego, które wykorzystywano do robienia łuków i kusz, populacja rośliny w Polsce bardzo spadała. Królewska ochrona była więc koniecnzością.

Obecnie cis zwyczajny jest także obejmuje ochrona. W latach 1946-2001 oraz 2004-2014 znajdował się pod ochroną ścisłą, jednak od tego momentu jego populacja się poprawiła i jest pod ochroną częściową. Od 2006 roku podjęto działania wynikające z Programu ochrony i restytucji cisa pospolitego w Polsce, który wydał dyrektor generalny Lasów Państwowych. W związku z tym zasadzono aż 400 tysięcy sadzonek na terenie całego kraju. Obecnie cis ma kategorię „narażony” i jest objęty ochroną częściową.

Co to oznacza? Ochrona częściowa oznacza, że objęte nią gatunki mogą zostać w określonych przypadkach pozyskiwane na mocy specjalnego zezwolenia. Odstępstwo od zakazów może udzielić regionalny konserwator przyrody lub dyrektor ochrony środowiska, na przykład w celu ograniczonego zbioru do celów zielarskich lub innych. Sprawdź także ten artykuł: Cis - drzewo śmierci w ogrodzie - uprawa, pielęgnacja, wymagania.

Cis pospolity – odmiany rośliny

Jeśli ktoś uważa cis pospolity za zwyczajny gatunek, który nie powoduje wielkiego zachwytu, powinien przyjrzeć się jego odmianom. Niektóre są bardzo eleganckie i naprawdę zachwycające. Najbardziej popularna jest chyba ‘Elegantissima’ – szeroka odmiana, bardzo rozłożysta, o przewieszających się na końcach pędach. Ma bardzo ozdobne igły – złotożółte, intensywne i wygięte ku górze. Odmiana ceni stanowiska słoneczne. Jej owoce mają intensywnie czerwony kolor, a po dojrzeniu opadają na ziemię. Nie można jednak zapomnieć, że cis, nawet odmianowy, zawsze jest trujący.

Krzew odmiany ‘Fastigata’ zachwyca nietypowym pokrojem. Jest wąski, kolumnowy i dorasta jedynie do 3-4 m wysokości. Można sadzić go w małych ogrodach, ponieważ po 10 latach ma zaledwie 80 cm. Znajduje zastosowanie w ogrodach skalnych i na rabatach. Niestety cis zwyczajny ‘Fastigata’ jest bardzo podatny na mróz i we wschodniej części kraju może nie przetrwać zimy. Ta odmiana ma ciekawą krewną – jej pochodną jest ‘Fastigata Aureomarginata’, odmiana o dekoracyjnym kolorze. Jej igły mają wyraźnie zaznaczony pasek w złocistym kolorze, a na starość stają się jasnozielone. Kolejnym wariantem tej odmiany jest ‘Fastigata Robusta’, która grube igły o ciemnozielonym kolorze.

Miłośnicy ciekawych odmian zachwycą się ‘Rapendens’, odmianą o nietypowym, płożącym pokroju. Roślina ma zaledwie 50 cm wysokości i rozrasta się na boki aż do 2 m. Dzięki temu może być wykorzystywana jako okrywowa. Igły są ciemnozielone i wyginają się ku górze. To odmiana odpowiednia do ogrodu z dziećmi, ponieważ formy żeńskie zawiązują bardzo mało owoców. Dzięki temu trujący krzew staje się mniej niebezpieczny.

Cis pospolity – zastosowanie w ogrodzie

Krzew ma bardzo dużo różnych zastosowań, głównie dlatego, że rośnie bardzo wolno. Młode egzemplarze rosną około 3-4 cm rocznie, starsze trochę szybciej. Sprawia to, że małe sadzonki długo pozostają małe, więc nadają się do małych ogrodów. Można sadzić je jako solitery, na żywopłoty oraz do ogrodów skalnych.

Cis pospolity jest często wykorzystywany w parkach i na miejskich skwerach. Drzewo lub krzew ładnie wyglądają w otoczeniu innych roślin, jak wierzba hakuro, jodła koreańska czy jako tło dla kwitnących kwiatów – czosnków ozdobnych, ostróżek, niskich odmian floksów. Na uwagę zasługują zwłaszcza odmiany, które mają ozdobne igły, ponieważ wspaniale wyglądają w otoczeniu innych iglaków jak jodła koreańska czy świerki albo roślin liściastych o ciemnozielonych liści. Drzewo może być wykorzystane do zrobienia ciekawych, zielonych rzeźb. Raz uformowane bardzo długo są w tej samej formie, wystarczy tylko obcinać odrosty.

Cis pospolity – uprawa krok po kroku

Drzewo nie ma wielkich wymagań zarówno w stosunku do pielęgnacji, jak i stanowiska. Cis pospolity dobrze czuje się w Polsce. Większość odmian jest odpowiednio odporna na mróz. Podłoże do uprawy cisu powinno być umiarkowanie kwaśne lub zasadowe. Do tego roślina świetnie rozwija się w każdym rodzaju ziemi, zarówno lekko suchej, jak i bardziej wilgotne. Standardowa ziemia ogrodowa będzie najlepsza.

Cis pospolity preferuje stanowiska zacienione, ale odmiany, które mają kolorowe igły lepiej wybarwiają się w słońcu. Najważniejszym zadaniem jest zapewnienie roślinie dobrze wilgotnego podłoża. Cisy uwielbiają wilgoć, zwłaszcza kiedy są młode.