Niecierpek w domu i ogrodzie – wymagania, uprawa, pielęgnacja, zimowanie
Kiedy w połowie maja wyprowadzają się od nas na dobre zimni ogrodnicy, niecierpki i inne wrażliwe na chłód rośliny opuszczają swoje stanowisko na parapecie okiennym i przenoszą się do ogrodu. Z różnobarwnych kwiatów komponują niecierpki letnie symfonie na rabatach i na balkonie. Wystarczy prosta pielęgnacja, aby niecierpek Waller’a, niecierpek nowogwinejski albo inne gatunki i ich odmiany zaczęły bujnie rosnąć i rozwijać kwiaty.
Jeśli planujesz zlecić opiekę nad swoim ogrodem, skorzystaj z usługi Szukaj Wykonawcy, dostępnej na stronie Kalkulatory Budowlane. Po wypełnieniu krótkiego formularza zyskasz dostęp do najlepszych ofert.
Z tego artykułu dowiesz się:
Niecierpki – barwne rośliny o niezwykłej wrażliwości
Nazwa i pochodzenie ozdobnych roślin autochorycznych
Niecierpki (Impatiens) tworzą jeden z dwóch rodzajów botanicznych w rodzinie niecierpkowatych. O ile niecierpki liczą kilkaset gatunków rosnących głównie w Afryce i w Azji, to ich krewniaczka Hydrocera triflora jest jedynaczką w swoim rodzaju na bagnach i polach ryżowych gorącej Azji. Botaniczna nazwa Impatiens znaczy po łacinie tyle co „niecierpliwy” i nawiązuje do oryginalnego sposobu rozsiewania nasion.
Zamiast czekać, aż zwierzęta albo wiatr przeniosą ich nasiona w nowe do kiełkowania miejsce, niecierpki opracowały unikatowy proces autochorii, czyli samosiewności. Działa to w ten sposób, że ciśnienie komórkowe tworzy w torebkach nasiennych znaczne naprężenia. Pod wpływem lekkiego bodźca (podmuch wiatru, dotknięcie) mogą one powodować gwałtowne pękanie torebek na szwach i wyrzucanie dojrzałych nasion na odległość kilku metrów.
Nasz jedyny rodzimy gatunek niecierpka – niecierpek pospolity – nazywa się naukowo Impatiens noli-tangere, czyli po łacinie „nie dotykaj mnie”. Poza tym gatunkiem spotyka się w Polsce coraz częściej niecierpki, które przywiezione z Azji wydostały się z ogrodów i stały się roślinami inwazyjnymi. Na przykład niecierpek drobnokwiatowy (Impatiens parviflora) stał się już problemem w polskich lasach, wypierając rodzime gatunki roślin i zaburzając właściwości gleby. Podobnie uciążliwym i inwazyjnym gatunkiem staje się sprowadzony z Himalajów Impatiens glandulifera, znany jako niecierpek gruczołowaty, niecierpek himalajski albo niecierpek Roylego oraz niecierpek pomarańczowy (Impatiens capensis).
Popularne gatunki i odmiany niecierpka w domu i na rabacie
Spośród prawie tysiąca gatunków niecierpka wiele gatunków, hybryd i kultywarów jest uprawianych w doniczkach na parapecie w domu i na balkonie, albo w gruncie na rabatach. Długotrwałe kwitnienie, zwarty, krzaczasty pokrój oraz łatwa uprawa i pielęgnacja sprawiają, że niecierpki cieszą się dużą sympatią miłośników kwiatów. Niektóre z nich, na przykład niecierpek nowogwinejski (Impatiens hawkeri) oraz jego mieszańce i odmiany hodowlane, są cenione nie tylko ze względu na urodę kwiatów, ale też dekoracyjność liści.
Niecierpek Waller’a (albo niecierpek sułtański) - Impatiens walleriana syn. Impatiens sultani
Epitet gatunkowy walleriana został poświęcony angielskiemu misjonarzowi Horacemu Waller’owi, który odkrył tego niecierpka w tropikalnych regionach Afryki Wschodniej. Używana potocznie nazwa „niecierpek waleriana” jest z tego względu bardzo niefortunna i świadczy o całkowitym braku wiedzy o jej pochodzeniu. Jak się wydaje, „niecierpek waleriana” jest typowym przykładem ludowej etymologii: walleriana = valeriana = „waleriana”.
Niecierpek sułtański jest uważany za przodka wielu hybryd. Impatien walleriana i jego mieszańce kwitną w kolorze białym, czerwonym, pomarańczowym, różowym i pomarańczowym. Istnieją też odmiany dwukolorowe; kwiat może mieć kombinację koloru białego i czerwonego albo białego i pomarańczowego. Ten niecierpek ogrodowy posiada zielone, sercowate albo eliptyczne liście, często z czerwonymi albo brązowymi plamami na dolnej stronie. Rzadko osiągają wysokość większą niż 35-45 cm. Cena sadzonek wynosi ok. 10 zł za mix 10 sztuk. Oto piękne odmiany:
- Impatiens walleriana ‘Victorian Rose’ – półpełne kwiaty w ciemnych odcieniach czerwieni i różu przypominają nieco róże.
- Impatiens walleriana ‘Blackberry Ice’ – pełne kwiaty w intensywnym kolorze fuksji, liście posiadają dekoracyjną żółtą krawędź.
- Impatiens walleriana ‘Candy’ (seria) – szczególnie duże kwiaty o pięciu płatkach, poszczególne odmiany mogą mieć kwiaty białe, czerwone, fioletowe, różowe, pomarańczowe, łososiowe.
- Impatiens walleriana ‘Elfin’ – odmiana o pojedynczych kwiatach, szczególnie jaskrawych – obok czerwonych, różowych, białych i łososiowych bywają też formy wielobarwne.
Jeśli szukasz więcej inspiracji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o kwiatach ogrodowych.
Niecierpek nowogwinejski - Impatiens hawkeri
Niecierpek nowogwinejski, w porównaniu z poprzednim gatunkiem, ma mocniejszy wzrost, większe kwiaty i węższe liście. Kwiat rozsiewa nasiona w charakterystyczny sposób, tyle tylko że w naszych warunkach niecierpek ogrodowy nie ma szans na zimowanie. Niecierpek nowogwinejski, który w skrzynkach na balkonie albo w doniczkach w domu jest uprawiany, ma duże szanse na zimowanie w pomieszczeniu o temperaturze od 15 do 18°C. Cena rośliny wynosi ok. 7 zł. Oto kilka odmian:
- Impatiens hawkeri ‘Color Power Red’ – kwiaty czerwone, wyjątkowo obfite.
- Impatiens hawkeri ‘Petticoat Fire’ – kwiaty pomarańczowoczerwone.
- Impatiens hawkeri ‘Petticoat White’ – kwiaty jaskrawobiałe.
Niecierpek gruczołowaty - Impatiens glandulifera
Niecierpek gruczołowaty, znany też jako niecierpek himalajski albo Roylego, osiąga niezwykłą dla roślin zielnych wysokość do 2,5 m, a nawet do 3 m. Sprowadzony do Europy i Ameryki Północnej stał się roślina inwazyjną, zagrażającą miejscowym gatunkom. Uprawa niecierpka gruczołowatego jest ograniczona albo w wielu krajach i stanach USA, wręcz zakazana; nie jest to więc typowy niecierpek ogrodowy. Kwiaty ma różowe w różnych odcieniach, a rozmnażanie następuje przez samodzielny wysiew nasion z pękających torebek.
Niecierpek pospolity - Impatiens noli-tangere
Niecierpek pospolity jest jedynym rodzimym przedstawicielem swojego rodzaju. Znajduje dla siebie stanowisko w wilgotnych lasach, a rozmnażanie tej jednorocznej rośliny umożliwia wystrzeliwanie na znaczną odległość dojrzałych nasion po dotknięciu lub potrząśnięciu torebki.
Niecierpek balsamina - Impatiens balsamina
Poza regionem występowania w Azji Południowej niecierpek balsamina staje się gatunkiem inwazyjnym. Kwiaty mogą mieć kolor biały, czerwony, purpurowy albo różowy. Łatwa uprawa i pielęgnacja pozwalają na wykorzystanie rośliny na rabatach i w doniczkach. Kwitnienie niecierpka balsaminy trwa przez całe lato.
Niecierpek drobnokwiatowy - Impatiens parviflora
Już w XIX wieku niecierpek drobnokwiatowy wydostał się z ogrodów botanicznych i zadomowił w całej Europie. W polskich lasach stał się konkurencją dla gatunków rodzimych. Jako niecierpek ogrodowy może pełnić rolę okrywową, jako że wymagania ma niewielkie i preferuje stanowisko zacienione.
Uprawa i pielęgnacja niecierpka w domu i ogrodzie
Stanowisko dla niecierpka i jego wymagania
Uprawa niecierpka jest prosta, ponieważ roślina wybacza swoim opiekunom liczne błędy. Potrzebne jest stanowisko jasne, ale bez nadmiaru słońca w godzinach południowych. W okresie wegetacyjnym od wiosny do jesieni stosuje się obfite podlewanie. Substrat musi pozostawać stale równomiernie wilgotny. Wody podaje się tyle, aby przelała się przez otwór w dnie doniczki.
Niecierpki rosną najlepiej przy temperaturze powietrza od 18 do 24°C. Przy wyższych temperaturach należy zwiększyć wilgotność powietrza. Ten zakres temperatur nie powinien zostać przekroczony, ponieważ zarówno utrzymujące się długo skrajne temperatury, jak i szybkie wahania, prowadzą do stresu rośliny. Liście niecierpka szybko więdną, żółkną albo stają się prawie przezroczyste.
Rozmnażanie niecierpka z nasion i sadzonek
Wiosną rozmnaża się niecierpki z sadzonek wierzchołkowych. Górne odcinki pędów ukorzenia się w pojedynczych małych doniczkach napełnionych mieszaniną piasku i torfu. Po 2-3 tygodniach przesadza się młode rośliny do doniczek albo na rabaty.
Niecierpki można rozmnażać również generatywnie – z nasion. Należy tylko zwrócić uwagę, że odmiany hodowlane o pełnych kwiatach dają się rozmnażać tylko wegetatywnie. Obowiązuje znana zasada, że kultywary dziedziczą i przekazują cechy gatunków botanicznych, a nie sztucznie wyselekcjonowane cechy roślin macierzystych.
Niecierpek – ogromna wrażliwość na dotyk i chłód
Niecierpek ogrodowy, bez względu na gatunek, jest idealną rośliną okrywową. Ma gęsty, krzaczasty wzrost, bujne zielone liście i obfite kwitnienie, a na dodatek niewielką wysokość (z wyjątkiem niektórych gatunków, jak na przykład niecierpek gruczołowaty). Odmiany karłowate nie przekraczają 25 cm wysokości, natomiast wyższe dorastają zwykle do 100 cm.
Niecierpki jako rośliny zielne są wybitnie wrażliwe na chłód i ich pobyt na rabacie kończy się zdecydowanie wraz z nadejściem pierwszych przymrozków. W uprawie na balkonie w doniczkach i skrzynkach można sadzić niecierpki w połowie maja. Zimowanie niecierpków jest możliwe w pomieszczeniu o temperaturze 10-15°C; na rabacie i na balkonie na pewno nie przeżyją do wiosny.