Wełnowce, czerwce, pluskwiaki – czym są te roślinożerne szkodniki?

„By pokonać wroga, trzeba go poznać” – mawiał chiński myśliciel Sun Zi

Mówiąc o wełnowcach mamy na myśli przedstawicieli któregoś z około 1000 gatunków rodziny wełnowcowatych (Pseudococcidae), należącej do nadrodziny pluskwiaków nazywanej czerwcami (Coccoidea). Z kolei pluskwiaki (Hemiptera) stanowią rząd owadów, liczący ponad 80 000 opisanych gatunków. Zwierzątka są maleńkie, mają od jednego do dwunastu milimetrów długości i są powszechnie występujące.

Wełnowce wydzielają woskowatą substancję, która otacza szkodniki niczym biały wacik. Najczęściej spotykany u nas szkodnik na kaktusie albo na dracenie to wełnowiec cytrusowiec (Planococcus citri), ale nierzadko bywa też wełnowiec długoogoniasty (Pseudococcus longispinus). Wełnowce są w stanie rozmnażać się jednopłciowo, osobniki żeńskie występują częściej niż męskie. W korzystnych warunkach samiczki mogą składać do 600 jaj. Złoża jaj znajdują się na liściach, w podłożu, jak również w kątach liści i na przylistkach, przez co zwykle nie są od razu zauważane. Poza tym woskowata wydzielina chroni wełnowce przed szkodliwymi wpływami zewnętrznymi. Po około 10 dniach wylęgają się pierwsze larwy i szybko się rozprzestrzeniają. Zwalczanie wełnowców należy rozpocząć najpóźniej w tym momencie.

Wełnowce odżywiają się ssąc soki roślin, żerują na łyku na wszystkich częściach roślin. Kiedy zwierzątko przyssie się do rośliny żywicielskiej, pozostaje tam zwykle na dłużej. Pluskwiaki z rodzaju Phenacoccus natomiast pozostają mobilne i zmieniają miejsce dla pożywienia, złożenia jaj, wylinki i zimowania.

Rozpoznać w porę inwazję wełnowców

Rośliny doniczkowe mimo zapewnionych korzystnych warunków do życia oraz starannej pielęgnacji często bywają obiektem ataku ze strony różnych szkodników. Nie każdy szkodnik, który powoduje osłabienie rośliny, jej żółknięcie i obumieranie, jest pluskwiakiem-wełnowcem; mogą to być również:

  • Przędziorki – małe roztocza z gromady pajęczaków. Wysysają soki, powodując w miejscu uszkodzenia jasne plamki, a z czasem żółknięcie i opadanie liści.
  • Mączlik – niewielki owad atakujący rośliny doniczkowe oraz uprawiane pod osłonami. Larwy wysysają sok z liści, żerując na dolnych częściach. Powodują ich żółknięcie i opadanie.
  • Wciornastki – owady żywiące się w większości gatunków sokiem roślin. Uszkadzają rośliny nakłuwając komórki i wysysając ich zawartość, co powoduje obumieranie tkanek.

Rośliny uprawiane w ogrodzie może też niszczyć pędrak (larwa niektórych chrząszczy), bielinek kapustnik (a raczej jego larwy), skoczogonki, ziemiórki, mszyce i nicienie.

Dorosłe wełnowce oraz ich potomstwo osłabiają rośliny wysysając soki z liści, łodyg i korzeni. Jednocześnie wydzielają ze śliną trujące substancje, przez co ograniczeniu ulega witalność i procesy życiowe opanowanych roślin. Jako produkt odpadowy wydzielają spadź, która sprzyja rozwojowi pewnych patogenów grzybowych (Capnodiales). Liście zasiedlonych przez wełnowce roślin przebarwiają się na żółto, zwijają się i w końcu opadają. Przy dużym nasileniu owadów, roślina często obumiera.

Wełnowce zasiedlają chętnie zielne rośliny doniczkowe i ogrodowe. Szczególnie narażone są trawy, kwiaty z rodziny astrowatych i bobowatych, ale także spotyka się wełnowce na storczykach, na kaktusie, dracenie, figowcu i juce. Na skutek błędów w pielęgnacji może zostać opanowana przez wełnowce ulubiona poinsecja. Owady mogą być też przyczyną choroby storczyków. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o pielęgnacji ogrodu.

Jak zwalczyć wełnowce na roślinach doniczkowych?

Lepiej zapobiegać inwazji pluskwiaków niż je zwalczać

Istnieje kilka możliwości postępowania z roślinami doniczkowymi i urządzenia ich otoczenia, aby szkodniki owadzie miały jak najmniejsze szanse. Należą do nich następujące zabiegi:

  • Kontrola nowych roślin – często spotyka się wełnowce na storczykach i innych roślinach dopiero co przyniesionych ze sklepu. Dostają się do domu jako pasażerowie na gapę i szybko się rozprzestrzeniają. Z tego powodu należy każdą nowo kupioną roślinę dokładnie obejrzeć, a szczególnie wszystkie zakryte miejsca, ponieważ nawet zdrowo wyglądający kwiat może być przez wełnowce zasiedlony.
  • Wybór jasnego stanowiska - dla zachowania odporności na choroby i szkodniki rośliny potrzebują wystarczającej ilości światła. Miejsce nie powinno być zbyt ciemne.
  • Nie podawać zbyt dużo azotu – szczególnie zimą nadmiar azotu sprzyja opanowaniu roślin przez szkodniki. Tkanki stają się miękkie i podatne na żer owadów.
  • Tworzenie odpowiedniego klimatu – w suchym i ciepłym powietrzu wełnowce osiągają pełną formę. Należy więc zwracać uwagę na regularne wietrzenie pomieszczeń i utrzymywanie właściwej temperatury.
  • Właściwa pielęgnacja roślin – każda roślina wymaga indywidualnego programu postępowania. Nadmiar albo niedobór wody, przeciągi, ubogi substrat – rośliny ulegają łatwo osłabieniu, co ułatwia opanowanie przez wełnowce i inne szkodniki.

Najlepsze metody zwalczania wełnowców

Kiedy okaże się, że rośliny są zasiedlone przez wełnowce, trzeba działać szybko. Liczy się każda minuta, ponieważ czas działa na korzyść szkodników: rozmnażają się w błyskawicznym tempie.

1. Pierwsze natychmiastowe zabiegi przeciwko wełnowcom

Opanowaną roślinę należy natychmiast izolować i dokładnie zbadać. Konieczne jest przesadzenie rośliny, ponieważ wełnowce chętnie gnieżdżą się w korzeniach. Doniczkę trzeba dokładnie wymyć i zdezynfekować najlepiej czystym alkoholem. Dla pewności można ją włożyć do zmywarki, aby z całą pewnością pozbyć się wszystkich owadów i ich jaj. Starą ziemię z doniczki należy usunąć. Korzenie trzeba dokładnie obejrzeć i odciąć uszkodzone części. Jeśli roślina doniczkowa jest mocno zasiedlona przez wełnowce, powinno się obciąć również kwiaty, ponieważ bardzo trudno jest usunąć z nich jaja pluskwiaków. Na koniec trzeba przed posadzeniem rośliny do świeżej ziemi w czystej doniczce dobrze ją obmyć letnią wodą pod prysznicem.

2. Wykorzystanie naturalnych wrogów wełnowców

Jak większość dużych i małych zwierząt, także wełnowce mają swoich wrogów. Większość szkodników żeruje na łodygach i liściach roślin. Wykorzystanie drapieżników do zwalczania szkodników szczególnie dobrze udaje się w przypadku wełnowca cytrusowca.

Do zwalczania czerwców, w tym wełnowców, w pomieszczeniach, zimowych ogrodach i szklarniach nadają się doskonale australijskie biedronki (Cryptolaemus montrouzieri), różniące się od naszych głownie brązowym kolorem bez charakterystycznych kropek. Co ciekawe, ich larwy przypominają wełnowce, którymi się żywią. Naturalnym wrogiem wełnowców są również larwy złotooka. W ogrodzie natomiast sojusznikiem człowieka są larwy gąsieniczników – owadów błonkoskrzydłych.

Wełnowce w powiększeniu na roślinie oraz zwalczanie wełnowców, jak zwalczyć wełnowce
Porady, jak zwalczyć wełnowce, czyli zwalczanie wełnowców krok po kroku

3. Preparaty chemiczne

Wielu miłośników roślin sięga po chemiczne, selektywnie działające preparaty do zwalczania szkodników. Działają one szybko i skutecznie na wiele tygodni. Niemniej jednak środki chemiczne powinno się stosować dopiero po wyczerpaniu innych możliwości. Występują w formie płynnej, proszku albo granulatu. Istnieje też niebezpieczeństwo, że wełnowce przyzwyczają się do pewnych substancji i przestaną na nie reagować.

4. Domowe sposoby na wełnowce

Sprawdzono wiele substancji i mieszanin, które sporządzone we własnym zakresie działają skutecznie przeciwko wełnowcom wysysającym soki z roślin. Domowe sposoby mają tę zaletę, że można je stosować bez obawy o wyrządzenie szkody w środowisku. Należą do nich; roztwory mydła, alkohol, środki oleiste.

5. Napary i wywary z ziół

Do oprysków szkodników owadzich stosowane są napary między innymi z pokrzywy, tytoniu, paproci, piołunu i czosnku.

Wełnowce groźne tylko dla roślin

Wiele naszych roślin doniczkowych, a zwłaszcza storczyki, kaktusy, figowce, fiołki afrykańskie, poinsecje, juki oraz męczennice, może mocno ucierpieć na skutek żerowania wełnowców. Wysysanie soków powoduje żółknięcie liści, zwijanie i opadanie. Wełnowce mogą być niebezpieczne dla naszych roślin, ale nie dla nas samych. Także wirusy i inne patogeny przenoszone na rośliny przez szkodliwe pluskwiaki nie robią na ludziach wrażenia – po prostu budowa komórek roślinnych i naszych jest całkiem odmienna.

Jedynymi gospodarzami, zdolnymi zapewnić wełnowcom źródło pożywienia, są rośliny. Z tego względu nie ma też obaw, że opanowane przez wełnowce rośliny doniczkowe mogą negatywnie wpłynąć na zdrowie kota albo psa. Nawet gdyby kot zjadł zasiedlony przez owady fragment domowego kwiatu, to prędzej zaszkodzi mu pokarm roślinny niż spożyte owady.

ikona podziel się Przekaż dalej