Amazonia jest największym na świecie zbiorowiskiem fauny i flory. W drugiej połowie poprzedniego roku zmiany klimatyczne przyczyniły się do pojawienia suszy w dorzeczu Amazonki. Niebezpieczne zjawisko, nazywane El Nino, zagraża nie tylko przyrodzie, ale i rdzennym społecznościom. Jednak nie miałoby szans osiągnąć takiej skali, gdyby nie zmiany klimatyczne. Co dokładnie odpowiada za historyczną suszę w Amazonii? Zdania są podzielone.
Największa od 120 lat susza i ekstremalne temperatury
W dorzeczu Amazonki nie dzieje się najlepiej – głównie z uwagi na obecność El Nino. To jedna z dwóch faz cyklu okresowego ENSO (El Nino-Southern Oscillation) reprezentującego zmiany temperatury powierzchni morza i wzorców wiatrów Oceanu Spokojnego. El Nino wpływa na globalny klimat, zakłócając normalne wzorce pogodowe. Może doprowadzać do silnych burz albo suszy. Pojawia się zwykle co 2-7 lat i trwa od 9 do 12 miesięcy. Wzorzec klimatyczny El Nino związany jest z ocieplaniem się powierzchni oceanu – głównie w środkowej i wschodniej części Pacyfiku.
El Nino wywołuje największą od 120 lat suszę oraz ekstremalne temperatury, które w 2023 roku osiągały ponad 40 st. C. To temperatury zdecydowanie najwyższe od 20 lat. Niestety, nie wpływają korzystnie na środowisko. Od wielu miesięcy niszczą formy życia zarówno na lądzie, jak i w wodach Amazonii. Temperatury w dorzeczy Amazonki na terenie kilku państw są ekstremalnie wysokie. Cierpi przez to m.in. Peru, Kolumbia, Ekwador, Brazylia i Boliwia. Przez niski poziom wód w rzekach niemożliwy jest m.in. transport zbóż. Masowo wymierają delfiny i życie w amazońskich rzekach.
Opadł również poziom rzeki Negra – największego lewego dopływu Amazonki w Ameryce Południowej. Rzeka przepływa przez Brazylię, Wenezuelę i Kolumbię. Poziom wody w słynnej rzece opadł tak bardzo, że konieczne było wyłączenie elektrowni wodnej San Antonio. W Manaos, głównym ośrodku przemysłowym brazylijskiej części Amazonii, pojawiały się przerwy w dostawie prądu. Po kolei zaczęły więc stawać lokalne fabryki. W zakładach ucierpiało pół miliona pracowników. Aż sto tysięcy ludzi potrzebowało pomocy materialnej, bo nie mieli za co żyć.
To nie tylko wina El Nino
Anomalia El Nino wpływa na kształtowanie pogody w różnych częściach świata. Obecnie przynosi niskie opady w północnej Brazylii, a więc pojawiają się długotrwałe susze. Naukowcy z organizacji World Weather Attribution (WWA) udowodnili w jednym z badań, że to nie sama pacyficzna anomalia była główną przyczyną suszy pustoszącej dorzecze Amazonki od zeszłego roku.
Zadaniem organizacji WWA jest szybkie analizowanie ekstremalnych zdarzeń pogodowych. W opublikowanym niedawno raporcie przekazali, że wina potężnych susz spoczywa na zmianach klimatycznych. Owszem, zmniejszenie się opadów deszczu powstało zarówno przez El Nino, jak i wzrost globalnych temperatur. Jednak to drugi czynnik najmocniej wpłynął na pojawienie się suszy oraz katastrofalne konsekwencje z nią związane.
Naukowcy z World Weather Attribution przeprowadzili symulacje komputerowe. Dzięki badaniom tego typu udało się sprawdzić, w jaki sposób zdarzenia pogodowe mogłyby rozwijać się w świecie, gdzie nie występuje zjawisko globalnego ocieplenia. Symulacje pokazały, że skrajnie rzadka i ekstremalna susza – taka jak El Nino – byłaby wówczas suszą niskiego drugiego stopnia. Friederike Otto, współautora badania, powiedziała, że jeśli wciąż będziemy doprowadzać do globalnego ocieplenia, połączenie wysokich temperatur z niskimi opadami będzie coraz częstszym zjawiskiem. – To, co obecnie ma miejsce raz na 50 lat, byłoby mniej prawdopodobne, gdyby na świecie było chłodniej o 1,2 stopnia. – skwitowała Friederike Otto.
Śmierć różowych delfinów w jeziorze Tefe
Jesienią w 2023 roku w dorzeczu Amazonki odnotowano największą suszę od 120 lat. Właśnie wtedy temperatura wody w brazylijskim jeziorze Tefe osiągnęła blisko 40 st. C. Niestety, doprowadziło to do śmierci ponad 100 różowych delfinów należących do zagrożonych gatunków. Przez niski poziom wód w rzekach utrudniony został m.in. transport i połów ryb. Z kolei mieszkańcy największego miasta Amazonii, Manaus, walczyli z zanieczyszczeniem powietrza – wywołane zostało pożarami lasu.
Naukowcy z World Weather Attribution w swoich badaniach wyjaśnili, że skutki suszy spotęgowały również historyczne praktyki zarządzania gruntami w Amazonii. Ziemia straciła część zdolności do zatrzymywania wilgoci i wody przez m.in. spalanie biomasy, wylesianie, rolnictwo, pożary oraz wiele problemów społeczno-klimatycznych. W opisywanym badaniu nie brał udziału m.in. Luiz Candido (Narodowy Instytut Badań w Brazylii). Nie zgadza się w pełni z wnioskami naukowców z WWA. Uważa, że wzajemne oddziaływanie atmosfery, lasów i oceanów są skomplikowane – na tyle, że ciężko oddzielić wahania antropogeniczne od tych, które zachodzą naturalnie.
Łódź utknęła na wyschniętej rzece podczas skrajnej suszy w Amazonii, fot. Imago Foto
