Konkubinat - informacje, prawa, legalizacja, porady

Konkubinat – podstawowe informacje

Co to jest konkubinat? Definicja prawna

Czy prawo w Polsce reguluje definicję konkubinatu? Bardzo długo trudno było zdefiniować co to znaczy, a określenia „konkubent” i „konkubina” znane były głównie z kronik kryminalnych i wydania wiadomości. Jednak w wyroku Sądu Najwyższego sprzed 20 lat pojawiła się definicja tego terminu.

Zgodnie z jego treścią konkubinat to wspólne pożycie analogiczne do małżeńskiego, tyle że pozbawione legalnego węzła. Oznacza to, że kobieta i mężczyzna są związani duchową, ekonomiczną i fizyczną więzią, prowadzą wspólne gospodarstwo. Według tej definicji konkubinatem nie określa się osób tej samej płci pozostających w związku – takie relacje określa się mianem związku partnerskiego.

Tutaj jednak zamieszanie wprowadził Sąd Apelacyjny w Białymstoku, który w 2007 roku uznał, że pod pojęciem konkubinat kryje się stabilna wspólnota osobisto-majątkowa dwóch osób. Nie określił ich płci, a co za tym idzie, w niektórych orzecznictwach prawo dopuszcza używanie słowa „konkubinat” w kontekście osób nieheteronormatywnych. W Polsce związki konkubentów nie podlegają żadnej rejestracji.

Konkubinat a małżeństwo

Ponieważ konkubinat wygląda prawie jak małżeństwo, wiele osób uważa, że jedyną różnicą między tymi dwoma rodzajami związków jest przysłowiowy „papierek”. Ale nie jest to prawda. Małżeństwo w świetle prawa daje o wiele więcej możliwości partnerom. Jest ono regulowane przez prawo rodzinne, ale także prawo dziedziczenia czy finansowe.

Być może w codziennych sprawach trudno jest zauważyć te różnice. Czasami jednak zdarzają się sytuacje, gdzie osoby żyjące w konkubinacie spotykają się z problemami, ponieważ niektóre przywileje są prawnie dostępne wyłącznie dla osób żyjących w małżeństwie. W polskim prawie konkubenci są traktowani jak obce sobie osoby. W ich przypadku nie działa prawo rodzinne, ale kodeks cywilny.

Prawa osób pozostających w konkubinacie

Konkubinat a władza rodzicielska

Pierwszym problemem, z którym może spotkać się konkubent, jest kwestia władzy rodzicielskiej. W Polsce ojcostwo automatycznie przypisywane jest mężowi kobiety, która urodziła. Jeśli więc konkubina jest jeszcze formalnie w związku małżeńskim (chociażby dlatego, że proces rozwodowy w Polsce potrafi trwać kilka lat), może okazać się, że to jej mąż zostaje uznany za ojca dziecka, a nie ojciec biologiczny, z którym jest w związku. W takim wypadku nierzadko konieczne jest rozpoczęcie sprawy sądowej.

Jeśli konkubina jest panną, problem jest mniejszy. Jednak i tutaj pojawiają się trudności. Konkubent musi uznać dziecko przed kierownikiem stanu cywilnego i złożyć stosowne oświadczenie. Bardzo często problemem jest odbiór dziecka ze szpitala po porodzie czy odwiedzanie go, jeśli matka, na przykład ze względów zdrowotnych, nie może w tym uczestniczyć. W razie poporodowych komplikacji, gdy matka jest na przykład nieprzytomna, ojciec nie może wyrazić zgody na zabiegi przeprowadzone na dziecku. To już bardzo duży problem.

Oczywiście konkubenci w Polsce nie mają prawa do wspólnego adoptowania dziecka lub ustanowienia wspólnej opieki czy stworzenia rodziny zastępczej. Adoptowanie dziecka jest możliwe tylko przez jedną osobę w związku. A może zainteresuje cię także ten artykuł z informacjami, co to jest bykowe?

Konkubinat a dziedziczenie i testament

Kolejnym problemem, który nie został prawnie rozwiązany, jest dziedziczenie. W polskim prawie konkubenci są dla siebie obcymi osobami, więc nie mają prawa do dziedziczenia po sobie majątku. Jeśli mają wspólne dzieci, to po śmierci jednego z partnerów, jego część majątku przechodzi na dzieci. Gorzej, jeśli ich nie ma. W takim wypadku po zmarłym dziedziczy najbliższa rodzina – rodzice, rodzeństwo lub dzieci z poprzednich związków.

Rozwiązaniem może być oczywiście testament lub darowizna. Jednak obie te opcje mają swoje wady. Testament zawsze można podważyć, na dodatek rodzina ma prawo do zachowku. Darowizna w konkubinacie wymaga zapłacenia podatku. Zwolnieni z podatku są tylko najbliżsi w świetle prawa, więc małżonkowie, dzieci, rodzice i rodzeństwo.

Konkubinat a współwłasność nieruchomości

Nie istnieje żadna ustawa, która określa wspólność czy wspólnotę pomiędzy partnerami w konkubinacie. Małżeństwo, które nie ma rozdzielności majątkowej, nabywa wszystko wspólnie, niezależnie od tego, ile środków w zakup na przykład mieszkania włożyło każde z nim.

W przypadku konkubinatu działają prawa kodeksu cywilnego, co oznacza, że nie mają wspólności, a współwłasność. Mogą nabyć majątek na takiej zasadzie, że każdy z nich ma określony udział w prawie własności. Jego wielkość jest zależna przede wszystkim od ilości włożonych środków. Może więc okazać się, że konkubent ma 60% mieszkania, a konkubina 40% lub inaczej. Każde z partnerów dysponuje tylko swoją częścią majątku i decyduje o jej sprzedaży czy darowiźnie.

Majątek można podzielić niezależnie od włożonych środków. W takim przypadku prawo dopuszcza darowiznę po zakupie lub w trakcie podpisywania umowy złożenie dobrowolnych oświadczeń i podpisania różnych umów.

Konkubinat a prawa finansowe

Konkubinat a alimenty czy renta

Ponieważ konkubinat nie działa w Polsce tak jak małżeństwo. Prawnie więc nie ma możliwości, żeby mieć wpływ na finanse partnera. Co to oznacza? Osoby żyjące w konkubinacie nie mają prawa do wspólnego składania rozliczenia z podatku dochodowego (PIT).

Nie mają także żadnych praw do majątku małżonka. W razie rozstania nie przysługują im żadne alimenty na siebie – nawet jeśli są w bardzo trudnej sytuacji majątkowej. Nie można także wystąpić o rentę po śmierci partnera. Życie w konkubinacie oczywiście można udowodnić w sądzie, ale w polskim prawie nie ma po prostu takiej możliwości, by wystąpić o świadczenie. Także okres ochronny przed emeryturą, świadczenia emerytalne, ubezpieczenia i tym podobne rozwiązania często nie mogą obejmować małżonka.

W świetle prawa są to dla siebie obce osoby, więc przekazywanie majątku drogą darowizny oznacza konieczność zapłacenia podatku. Należy pamiętać, że kwota darowizny wolna od podatku wynosi zaledwie nieco więcej niż 4900 zł w ciągu 5 lat. A to oznacza, że może pojawić się problem przy przelewaniu pieniędzy na wspólne wydatki – duży przelew na konto partnera może oznaczać wykonanie darowizny, od której trzeba odprowadzić podatek. Z drugiej strony konkubina i konkubent nie odpowiadają za długi partnera. Małżeństwo przed tym nie chroni – trzeba udowodnić, że się nie wiedziało o długach współmałżonka, a to nie jest proste.

Konkubinat a inne prawa

Konkubinat różni się od małżeństwa na wielu poziomach. Warto wiedzieć, że konkubenci czasami napotykają na problemy także w życiu prywatnym. Przede wszystkim pojawia się tutaj prawo pocztowe – niekiedy nie można odebrać listu poleconego, który jest adresowany do konkubenta.

Dużym problemem jest także udzielanie informacji medycznych. Oczywiście konkubent czy konkubina mają prawo do uzyskania informacji o stanie zdrowia partnera, ale tylko pod warunkiem, że zostały do tego upoważnione. Jednak w sytuacji nagłej – utraty przytomności czy zagrożenia życia, osoby pozostające w konkubinacie nie mają żadnych praw. Nie mogą dowiedzieć się o stanie zdrowia partnera ani podjąć decyzji o operacji czy zabiegu. To powoduje bardzo wiele różnych problemów. Decyzje medyczne mogą podjąć inni członkowie rodziny chorego, czyli rodzice, rodzeństwo lub dzieci.