Wielki Mur Chiński jest jednym z siedmiu cudów świata współczesnego. Słynną budowlę kojarzy chyba większość ludzi. Przełomowe badania w ostatnich latach pokazują, że mur w Chinach najprawdopodobniej nie jest jedynym, jaki postawiono w Azji. Przed setkami lat powstała tam równie potężna, rozciągająca się na ponad 400 km budowla.
W kontekście ostatnich badań archeologicznych może się okazać, że Wielki Mur Chiński jako jeden z 7 cudów świata nie jest jedyną tego typu budowlą. W Azji powstał bowiem jeszcze jeden mur, którego historię wciąż próbują zgłębić archeolodzy. Potoczna nazwa dla budowli, którą przyjęli, to „wielki mur mongolski” albo „łuk mongolski”. Od wielu lat konstrukcja ta stanowiła zagadkę dla naukowców, jednak dopiero niedawno postanowili szerzej opisać swoje odkrycia dotyczące mongolskiego muru.
Wiadomo już, że zidentyfikowany odcinek ma 405 km długości. Badacze nazywają go „łukiem mongolskim”, ponieważ mur ma specyficzny, zakrzywiony kształt. Odkryta przez nich struktura rozciąga się od mongolskiej prowincji Sukhbaatar aż do prowincji Dornod. Naukowcy wciąż rzucają nowe światło na przyczyny związane z budową muru. Próbują zrozumieć, w jakich okolicznościach powstał mur i kto był odpowiedzialny za budowę. Nie wiadomo jeszcze, kiedy dokładnie rozpoczęto wznoszenie mongolskiego łuku.
Mongolski mur wciąż stanowi zagadkę dla naukowców
Wszystkie odkrycia dotyczące łuku mongolskiego zostały wyszczególnione na łamach „Journal of Field Archaeology”. Jest to zbiór międzynarodowych badań nad dziedzictwem, etyką i interpretacją zapisów archeologicznych z wykopalisk, badań i prac laboratoryjnych. Archeologom udało się ustalić, że na mongolski mur składał się wał wykonany z ziemi oraz 34 konstrukcje. Wspomniano o nich w źródłach historycznych pochodzących z okresu od XI do XIII wieku.
Ziemski wał jest jedynie częścią większego systemu. W publikacjach naukowych do tej pory był on jednak często pomijany. Aby badania były możliwie szczegółowe, naukowcy wykorzystali szereg metod. Przeanalizowali zarówno chińskie atlasy, jak i mapy radzieckie czy zdjęcia satelitarne. Udali się również w teren, aby fizycznie ocenić stan znaleziska. Do tej pory udało się ustalić sporo faktów, jednak wiele zagadek wciąż pozostaje nierozwiązanych.
Mapa linii ścian łuku mongolskiego, fot. Journal of Field Archaeology
Potężną konstrukcję budowano w pośpiechu
Konstrukcja muru mongolskiego może wskazywać na to, że budowano go w pośpiechu. Badaczom rzucił się bowiem w oczy, m.in. brak pełnych fortyfikacji. Niektórzy uważają, że mur powstał w celu obronnym. Wiązało się to z okresem panowania dynastii Jin – państwa ustanowionego na północy Chin w XII-XIII wieku przez Dżurdżenów. Właśnie wtedy doszło bowiem do ataku armii mongolskiej na terytoria, którymi władała dynastia. Inni naukowcy uważają jednak, że przeznaczenie budowli mogło być zupełnie inne.
Nie można wykluczyć ewentualności, że wcale nie chodziło o kwestie militarne. Część naukowców jest zdania, że mur mongolski ułatwiał kontrolowanie przemieszczania się ludzi m.in. w celu skuteczniejszego egzekwowania danin. Wynika to z faktu, że konstrukcja nie nadawała się do powstrzymywania najazdów, a lokalizacja punktów kontrolnych nie była najbardziej efektywna. Brak dokładnego podglądu na otoczenie i brak pełnych fortyfikacji może świadczyć o tym, że mur mongolski mógł rzeczywiście wcale nie służyć obronie, a kontrolowaniu ludności.
Do czego naprawdę służył łuk mongolski, kiedy i w jakim celu zaczęto jego budowę? Z pewnością konieczne będą dodatkowe badania, które są już w najbliższych perspektywach naukowców. Badacze planują testowe wykopaliska struktur i muru, do czego wykorzystać chcą nowoczesne technologie mapowania i fotografii. Być może niedługo dowiemy się więcej na temat potencjalnego konkurenta dla Wielkiego Muru Chińskiego.
Zdjęcie z drona typowego odcinka ściany znajdującego się pomiędzy konstrukcjami, fot. Journal of Field Archaeology
Źródła:
„Journal of Field Archaeology”: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00934690.2023.2295198
