Darowizna a zachowek - kiedy należy się zachowek od darowizny?

Darowizna a zachowek – podstawowe informacje

Komu należy się zachowek?

Zachowek to instytucja, która powstała, by chronić majątek i prawa spadkowe najbliższych osoby zmarłej. Są to osoby wyłącznie z najbliższej rodziny, czyli te, które są uprawnione do spadku po śmierci kogoś bliskiego. Zachowek jest kwotą, która zostaje wypłacona tym, którzy nie otrzymali niczego na drodze spadku, testamentu czy darowizny.

Prawo do zachowku przysługuje wstępnym i zstępnym. Dokładnie doprecyzowuje to Kodeks cywilny – art. 991 par. 1, który mówi, że zachowek przysługuje małżonkowi (wyłącznie obecnemu), a także dzieciom i wnukom, oraz rodzicom spadkobiercy. Chociaż według prawa na liście spadkobierców znajduje się także rodzeństwo, zachowek dla rodzeństwa nie jest możliwy, w tym sensie, że nie należy się dla brata czy siostry zmarłego.

Zachowek przysługuje wszystkim dzieciom zmarłego, jednakże jest kilka wyjątków, kiedy to nie zostanie wypłacone. Są to osoby, które zostały wydziedziczone w testamencie, a także te, które okazały się niegodne dziedziczenia. Zachowku nie otrzymają także osoby, które zrzekły się dziedziczenia i te, które odrzuciły spadek.

Umowa darowizny a spadek

Zachowek należy się osobom, które zostały pominięte na drodze spadkowej. W momencie śmierci kogoś bliskiego cały jego majątek, jeśli nie żyje jego małżonek, zostaje podzielony na dzieci. Przyjęcie spadku oznacza nie tylko przyjęcie pieniędzy, lecz także długów spadkowych – wszystkich zobowiązań, które miała osoba zmarła.

Czasami zdarza się jednak, że masa spadkowa wynosi zero. To nawet najczęstszy scenariusz, ponieważ starsze osoby z reguły starają się o to, by przepisać nieruchomości czy inne cenne rzeczy na swoje dzieci. W tym wypadku może okazać się, że jedno z nich otrzyma dom, mieszkanie czy ziemię na drodze umowy darowizny. W tym wypadku taka darowizna za życia wlicza się w spadek otrzymany po śmierci. Oznacza to, że majątek, który pozostaje po zmarłym nie jest podzielony po równo na całe rodzeństwo, ale osoba obdarowana otrzymuje odpowiednio mniej. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o darowiźnie.

Darowizna a zachowek – czy się należy zachowek od darowizny?

Prawo do zachowku powstało właśnie po to, by chronić interesy tych, którzy nie dostaną nic z majątku swoich bliskich poprzez to, że został on podarowany komuś innemu na przykład drogą darowizny. Umowa darowizny nie oznacza, że zmarły nic nie miał i w związku z tym część rodziny nie otrzyma żadnego majątku. Zachowek od darowizny jest jak najbardziej możliwy.

Jak to zrozumieć? Wyobraźmy sobie, że zmarła pani Jadwiga – wdowa, która miała troje dzieci. Przed śmiercią zapisała cały swój majątek, czyli mieszkanie, córce. Po jej śmierci jej pozostali synowie mają prawo do dochodzenia zachowku. Nic nie zmienia sytuacja, że to darowizna za życia, ani to, że przepisanie majątku nastąpiło dlatego, że córka mieszkała z matką. W tej sytuacji pozostałe dzieci mają możliwość żądania zachowku.

Podobnie wyglądałaby sytuacja, gdyby pani Jadwiga przepisała mieszkanie swojemu wnukowi – synowi córki. Tutaj także synowie mieliby możliwość wystąpienia o wypłatę zachowku, więcej – córka, czyli matka tego chłopaka także miałaby taką możliwość, chociaż oczywiście taka sytuacja zdarza się bardzo rzadko. Wszyscy natomiast mogliby żądać zachowku od obcych, dalszej rodziny lub instytucji, którym został przepisany majątek.

Możliwości dochodzenia zachowku są zmniejszone po 10 latach od darowizny. Wtedy następuje przedawnienie i zachowek od darowizny się nie nalicza. Chociaż w tym przypadku może być to dość skomplikowane i czasami kończy się procesami, ponieważ można udowodnić, że spadkobierca nie zasłużył na darowiznę – są to jednak sprawy skomplikowane i zależne od konkretnej rodziny. Przedawnienie to 10 lat od momentu przekazania darowizny do otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy.

Darowizna a zachowek – procedura

Proces o zachowek od darowizny

Zachowek dla rodzeństwa osoby, która otrzymała darowiznę lub innych uprawnionych do jego otrzymania, można uzyskać na drodze sądowego procesu. Najczęściej to niestety dość długo trwa, nawet jeśli wszystkie strony są zgodne co do tego, jak zostanie wypłacony zachowek.

Zanim wniesie się pozew o zachowek, należy przeprowadzić postępowanie spadkowe. Wszyscy, którzy nie zostaną uwzględnieni w testamencie lub jeśli okaże się, że nieruchomości zostały przepisane drogą darowizny i masa spadkowa wynosi zero, będą mieli potem możliwość dochodzenia zachowku. Dzieje się to na podstawie pozwu wnoszonego do sądu rejonowego.