Czym jest ograniczona zdolność do czynności prawnych? Wyjaśniamy

Co to jest pełna i ograniczona zdolność do czynności prawnych? Definicja według KC

Chcąc odpowiedzieć na pytanie, co to jest pełna lub ograniczona zdolność do czynności prawnych, należy zapoznać się z ich podstawą prawną. Jest nią ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks Cywilny (Dz.U.2022.1360). W owym akcie prawnym znajduje się pełna definicja pojęć. Rozdział 1 KC nosi nazwę: zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych. Według artykułu 8 KC,

„Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną”.

W takim razie co to jest pełna zdolność prawna? Z odpowiedzią na to pytanie przychodzi nam definicja zawarta w artykule 11 KC:

„Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności”.

Z powyższych zapisów wynika, iż osoba małoletnia nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych. Stan ten potwierdza definicja zawarta w artykule 15 KC, który traktuje następująco:

„Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo”.

Co istotne, za pełnoletnią uważa się osobę, która ukończyła 18 lat. Pełnoletność można uzyskać także wcześniej poprzez zawarcie małżeństwa. Małoletni, który uzyskał w ten sposób pełnoletność nie traci jej w przypadku unieważnienia małżeństwa, a zatem nadal posiada pełną zdolność do czynności prawnych pomimo młodszego wieku (poniżej 18 lat).

Wskazana w KC definicja ograniczonej zdolności do czynności prawnych nie jest pełna. Jej uzupełnieniem są zapisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 Nr 43 poz. 296). Mowa tu o artykule 549 § 1, który traktuje następująco:

„Osoba, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego, ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo”.

Warto także zauważyć, że ograniczona zdolność do czynności prawnych dotyczy małoletnich w wieku od 13 do 18 lat. Z chwilą ukończenia 18 lat następuje pełna zdolność prawna. Z kolei osoby w wieku poniżej 13 lat nie mają zdolności do czynności prawnych. Brak zdolności do czynności prawnych dotyczy również osób ubezwłasnowolnionych całkowicie. Traktuje o tym artykuł 12 KC (definicja braku zdolności do czynności prawnych).

Jakie konsekwencje rodzi ograniczona zdolność do czynności prawnych?

Ustaliliśmy już, co to jest pełna i ograniczona (częściowa) zdolność do czynności prawnych. Warto także poznać konsekwencje ograniczonej częściowej zdolności, które wynikają z zapisów kodeksu cywilnego.

Częściowa zdolność do czynności prawnych ogranicza możliwość dokonania czynności prawnych. W praktyce oznacza to, że osoba małoletnia, która zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem musi uzyskać zgodę swojego przedstawiciela ustawowego. Brak uzyskania zgody na dokonanie czynności prawnych tworzy następujące skutki:

Umowa zawarta przez osobę posiadającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych, sporządzona bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego (np. rodzica) będzie uzależniona od potwierdzenia umowy przez owego przedstawiciela. Małoletni może sam potwierdzić ważność zawartej umowy, ale dopiero po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.

Częściowa zdolność do czynności prawnych uniemożliwia jednostronną czynność prawną bez wymaganej zgody. Niepotwierdzone przez przedstawiciela ustawowego umowy zostają uznane za nieważne. Traktuje o tym artykuł 19 KC:

„Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna”.

Jednocześnie artykuł 20 KC umożliwia osobie z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych zawieranie umów w drobnych bieżących sprawach. Mowa tu o umowach powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego. Sprawdź także inne, zebrane w tym miejscu artykuły na temat prawa i przepisów.

Częściowa zdolność prawna, a rozporządzenie zarobkiem oraz majątkiem

Tylko pełna zdolność do czynności prawnych daje osobie całkowitą władzę i możliwość pełnego rozporządzania swoim majątkiem. Mimo tego, osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych może rozporządzać swoimi zarobkami bez zgody przedstawiciela ustawowego. Gwarantuje jej to zapis artykułu 21 KC. Wyjątek stanowi postanowienie wydane przez sąd opiekuńczy. Owe postanowienie ograniczające możliwość samodzielnego rozporządzania majątkiem przez małoletniego może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów.

Częściowa zdolność do czynności prawnych obejmuje także przedmioty oddane do swobodnego użytku. Wedle zapisów artykułu 22 kodeksu cywilnego, osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych uzyskuje możliwość swobodnego użytku przedmiotów majątkowych, jeżeli zostały one jej oddane przez przedstawiciela ustawowego.

Osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych uzyskuje w ten sposób pełną zdolność w zakresie czynności prawnych dotyczących przedmiotów oddanych jej przez przedstawiciela ustawowego.